جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «بررسی رویکرد ابن‌‌تیمیه درباره تعارض عقل و نقل» توسط جناب آقای «رحمت‌‌اللّه رضایی» در ارتباط با نقد ابن‌‌تیمیه در دو جلد نوشته شده و از سوی «انتشارات محبین» شهر قم، در سال 1399ش منتشر شده است است. جلد اول، اختصاص به مباحث نظری «تعارض عقل و نقل» و جلد دوم، ناظر به مباحث کلامی است. جلد اول این کتاب در 454 صفحه، متشکل از نُه فصل و یک نتیجه می‌باشد و گزارشی که می‌خوانید، از جلد اول این کتاب است. این کتاب از دیدگاه نگارنده‌ی گزارش، کتابی بسیار ارزشمند برای محققین، در زمینه شناخت سخنان ابن‌‌تیمیه و نقد و بررسی آن می‌باشد؛ چراکه نویسنده محترم کتاب به‌‌خوبی مواضع ابن‌‌تیمیه را تبیین و نقد کرده است.

«تکفیر تارک نماز» از مسائل مورد توجه فقهاست. آنان به صراحت بیان نموده‌‌اند که چنانچه ترک نماز به‌‌سبب جحد و انکار اصل وجوب نماز باشد، شخص منکر، کافر می‌‌شود؛ اما نکته مهم این است که آیا اگر ترک نماز به‌سبب مسئله‌‌ای غیر از جحد و انکار باشد، بازهم موجب کفر شخص تارک می‌‌شود؟ در این خصوص، نظرات مختلفی بیان شده است. هرچند که جمهور فقها و اندیشمندان اسلامی قائل به عدم کفر چنین شخصی شده‌‌اند، اما در منشورات برجا مانده از فقها می‌توان برخی را به عنوان قائلین به تکفیر تارک نماز (هرچند که به‌سبب سستی، کاهلی، تنبلی و امثال آن باشد) معرفی نمود. عمده‌ی تکفیریان معاصر، این نظر را پذیرفته و امروز سردمدار این دیدگاه می‌باشند. آنان دلایلی را برای اثبات مدعایشان مطرح نموده‌‌اند که همه‌ی آن‌ها مخدوش و ناتمام است. آنان از آیه 11 سوره مبارکه توبه و حدیث نبوی «إِنَّ بَیْنَ الرَّجُلِ وَبَیْنَ الشِّرْکِ وَالْکُفْرِ تَرْکَ الصَّلاَةِ» و کاشفیت فقدان ایمان در شخص تارک نماز، برای دستیابی به مقصود خود بهره جسته‌‌اند. اما با تدقیق نظر مشخص می‌شود که آیه در صدد نفی اخوّت حقیقی نبوده و تنها در صدد بیان شدت مبغوضیت ترک نماز می‌‌‌باشد. با در نظر گرفتن دیگر فرموده‌های پیامبر اکرم7 مشخص می‌شود که این کلام نبوی مربوط به ترک عامدانه نماز می‌باشد، نه مطلق ترک نماز؛ علاوه بر آن‌‌که میان ترک نماز و فقدان ایمان هیچ ملازمه‌‌ای وجود ندارد و برقراری چنین ملازمه‌ای بی‌‌دلیل و صرفاً ادعایی بیش نیست.

برگزاری جشن میلاد نبی مکرم اسلام7 و اولیای الهی( سیره‌ی همیشگی مسلمین در سرتاسر جغرافیای جهان اسلام، در طول قرن‌‌های متوالی بوده است که در راستای تکریم نبی مکرم اسلام7 صورت گرفته است. وهابیان با طرح برخی اشکالات، به بدعت بودن چنین عملی حکم کرده‌‌اند. ازجمله محوری‌‌ترین ادعاهای آنان، ترک این عمل از سوی پیامبر7 و صحابه عنوان شده است . این در حالی است که ترک ‌فعل از سوی رسول گرامیِ اسلام7 به‌تنهایی موجب حرمت نمی‌شود؛ مگر این‌که نصّی بر نهی از آن متروک اقامه شود. در مقابل، موافقانِ بزرگداشت موالید، این عمل را از مصادیق تعظیم شعائر الهی می‌دانند و دلایل متعددی از آیات قرآن، ازجمله: توصیه قرآن به لزوم یادآوری ایام‌‌اللّه، لزوم بزرگداشت شعائر الهی و... بر تأیید چنین عملی ارائه می‌‌کنند.

وهابیان با هرگونه آموزش و یادگیری فلسفه مخالف­اند؛ علاوه بر این تکفیر و ملحد خواندنِ فلاسفه از سخنان و فتاوای رایج در میان وهابیان است. گرچه آنان تلاش کرده­اند ستیز خود با فلسفه و فلاسفه را علمی و مستدل جلوه دهند، لکن ارزیابی سخنان و دلایل وهابیان این نتیجه را به دست می­هد که نقص تصوری وهابیان از مفاهیم فلسفی، سوء برداشت آنان از متون فلسفه، در کنار تعصبات عقل‌‌‌ستیزانه، بیشترین تأثیر را در تخطئه‌ و ستیز وهابیان با فلسفه و فلاسفه داشته­ است. به نظر می‌رسد تکفیر فلاسفه و تحریم فلسفه از سوی وهابیان بیش از آن‌‌که مبنای علمی داشته باشد، بر پایه تعصبات و نسبت‌‌های ناروا استوار است. در این نوشته، با روشی توصیفی ـ تحلیلی، نظریات مخالفان فلسفه بررسی و نقد شده است.

یکی از باورهای مهم وهابیت، کفر و شرک خواندن نفْس علم غیب غیرخداست. این ادعای وهابیان ریشه در طاغوت خواندن مدعی علم غیب دارد. آیات نفی علم غیب از غیرخدا، از دلایلی است که وهابیان برای اثبات ادعای خویش به آن استناد می‌کنند. استناد وهابیت به این آیات قرآن، دچار مشکلات اساسی است: اول ‌آن‌که آیات قرآن در تبیین علم غیب چند دسته است: یکی از آنها، آیاتی است که وهابیان به آن استناد می‌کنند و آنان از آیات دیگری که علم غیب را برای غیرخدا اثبات می‌کند، چشم‌پوشی کرده‌اند. بنابراین، استناد وهابیت به آیات نفی علم غیب از غیرخدا، نوعی قشری‌گری و نادیده گرفتن آیات دیگر قرآن است. دوم آن‌که روایات صحیح فراوانی در منابع شیعه و سنی وجود دارد که علم غیب به غیرخدا نسبت داده شده است. سوم آن‌که نصوص قرآنی و روایی نسبت دادن علم غیب به غیرخدا را مخصوص انبیا( ندانسته و برخی از صالحان را نیز در زمره‌ی دارندگان علم غیب شمرده است. لذا ادعای وهابیت در کفر و شرک و طاغوت خواندن علم غیب غیرخداوند، با نصوص دینی تضاد دارد.

وهابیان از اولین روزهایی که سربرآوردند، تاکنون این پندار را ترویج کرده‌‌‌اند که ساخت بنا روی قبور، حرام، بدعت، نماد و ذریعه شرک است. محمد بن عبدالوهاب و پیروان او بر پایه همین پندار، بناهای ساخته‌شده بر قبور ائمه(، صحابه، تابعان و بسیاری از بزرگان اهل سنت را در نقاط مختلف جهان تخریب کرده‌‌اند. اجماع، روایت ابوالهیاج و روایت جابر مهم‌ترین دلایل وهابیان در این مسئله است که در این مقاله مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است.