جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:زمینه مطرح شدن بحث عقلانیت در عرصه سیاست به این جا برمی‌گردد که اندیشمندان سیاسی برای کشف معیارهایی که درست و نادرست را مشخص می‌کند، از عقلانیت سیاسی سخن به میان می‌آورند. چرا که عقل وسیله کسب خیر و نفع و دفع ضرر است و سعادت انسان تنها در گرو عقل تأمین می‌شود. اصطلاح عقلانیت سیاسی در جهت دستیابی به چنین معیاری برای سیاست است و در صورت در اختیار داشتن چنین شاخصی امکان سخن گفتن از عقلانی شدن سیاست به وجود می‌آید. نقش محوری عقل در همه امور از جمله در عرصه سیاست باعث شده که همه رفتارهای سیاست‌مداران مبنای عقلانی داشته باشد؛ عقلی که به جای اطاعت از خواسته‌های انسان از دستورات عقلانی اخلاق و دین اطاعت می‌کند و هدف آن نه فقط کسب قدرت و ثروت بلکه عبودیت خواهد بود. در این نگاه عقلانیت سیاسی تفسیر دیگری پیدا می‌کند و جهت عالم سیاست نیز عوض خواهد شد. برجسته نمودن این کارکرد عقل، از ویژگی‌های مهم گفتمان قرآنی است که دایره سود و زیان انسانی را گسترده می‌کند و تنها جنبه محدود زندگی دنیوی انسان را در نظر نمی‌گیرد. جنبه‌ای که عقلانیت قرآنی به آن اولویت داده اما در عقلانیت مدرن مورد غفلت واقع شده است. عقلی که ریشه در فطرت انسان دارد و عقل مدرن به خاطر نادیده انگاشتن بخش مهمی از نیازهای فطری انسان مانند نیاز به معنویات و خداشناسی و ... خود را از مبداء عقل دور کرده است، و این تعریف جدید از مفهوم عقلانیت سیاسی است که در این پایان‌نامه ارائه شده است.بر این اساس، مشخص می‌شود که سیاست در قرآن با شاخص‌های موجود درباره عقلانیت سیاسی هم‌خوانی دارد چرا که تعقل، فطری انسان است و به همین خاطر عقلانیتی که پیش شرط آن تخلف از اصول اخلاقی باشد، باید در ادعای عقلانی بودن آن تردید کرد. عقلانیت سیاسی قرآن تابع گزاره‌ها و احکام عقل نظری و عقل عملی است که متغیرهای فرامادی را ادراک می‌کند و احکام و ارزش‌های دینی و اخلاقی را می‌پذیرد. در واقع، هیچگاه، سخن از عقل‌ها نبوده بلکه همواره از عقل به منزله یک حقیقت واحد سخن به میان می‌آید و عقل خواندن آن، استعمال مجازی و مسامحه‌آمیز است. آنچه عامل اختلاف در تفسیرها در عقلانیت می‌شود، تفاوت در الگوهای فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی، شرایط زمان و مکان و ... است که از آن‌ها به اشتباه تعبیر به عقلانیت می‌شود.

از بازگشت به سوی خداوند دو مفهوم و دو تعبیر می توانیم داشته باشیم. یکی اینکه در رجعت بی تفاوت و بی توجه باشیم و بازگشتی قائل نباشیم، مفهوم و تعبیر دوم از اعتقاد به قیامت و رجعت به سوی خداوند این است که انسان ضمن اینکه بُرده می شود یعنی تدریجاً برحسب طبیعت به پایان عمر نزدیک می شود، اراده بازگشت دارد، و چون اراده بازگشت دارد تدارکات تهیه می کند، خود را آماده می‌کند، مسیر حرکت و منتهای حرکت را برای خود تصویر می کند مطابق قاعده و قانون الهی عمل می کند، در صراط مستقیم گام برمی دارد انسان شدن، صیرورت، پویش و حرکتی است خودآگاه، محیط آگاه، خودساز، محیط ساز و انتخاب گر که بر اساس انتخاب آگاهانه و آزادانه اش، هم خود را می سازد و هم در تغییر ساخت محیط طبیعی خود دخالت گسترده ای دارد و محیط اجتماعی خود را می سازد این رساله نشان می دهد اسلامی که پانزده قرن قبل پایه گذاری شده است در شدن انسان چه نظراتی دارد که قابل بحث است. باز در اهمیت آن این بس است که انسان را از حالت جمود و حیوان بودن بیرون کشیده و به انسان شدن تبدیل می کند.لذا این رساله به دنبال پرده برداری از اندیشه اسلام و بزرگان اسلامی در خصوص مفهوم صیرورت و همچنین در خصوص طرق وصول به صیرورت یعنی انسان شدن، به کمال رسیدن، می باشد.: در رساله حاضر در بخش مباحث نظری کل مباحث تربیت را در نه بخش شامل: بحث دیدگاه ها و نقطه نظرات (که خود شامل چهار بحث معرفت شناسی، جهان شناسی، انسان شناسی و خداشناسی) اهداف تربیت چیست؟ محتوای تربیت چیست؟ مراحل تربیت کدامند؟ روشهای تربیتی کدامند؟ مربی تربیتی کیست؟ امتحان چیست؟ مدیریت و اجرای تربیتی یعنی چه؟ ثمره و محصول تربیت چیست؟ طبقه بندی نموده ایم. و در نهایت تعریف کامل و جامع از تربیت که مورد قبول اینجانب در این رساله بوده است عبارت است از: هدایت و اداره جریان ارتقایی و رشد یا تکامل بشر به منظور جهت دادن به سوی کمال بشر از مکتب اسلام. و سوالاتی که درصدد پاسخگویی به آن‌ها برآمده ایم عبارتند از:1.

در قرآن کریم آیاتی در مورد واژه میزان و مشتقات آن به طور مکرر آمده است. میزان به هر وسیله یا معیاری که برای سنجش به کار می‌رود گفته می‌شود. این واژه هم در بعد حسی یا مادی و هم در بعد معنوی یا متافیزیکی به کار رفته است. طبق تصور بسیاری میزان فقط شامل ترازو و سنجش اجرام نمی‌باشد بلکه بر اساس سخنان ائمه اطهار (ع) و مفسران، میزان معنوی شامل عدل، شریعت و دین، اهل بیت (ع)، انبیاء و اوصیاء علیهم السلام، امام علی (ع)، حضرت محمد (ص)، مجازات و عقل است و میزان حسی هم همان ترازوی معمول که در معاملات و داد و ستد رواج دارد می‌باشد. هدف این پایان نامه پرداختن به آثار و پیامدهای باور یا عدم باور به میزان است و با توجه به اهمیت و تکرار این مساله در قرآن کریم سعی شده است به مصادیق مختلف میزان که هر کدام در نوع خود از اهمیت بسیاری برخوردار هستند پرداخته شود که می‌تواند برای انسان و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند اثرات تربیتی مفیدی داشته باشند هم چنان که عدم توجه به آنها پیامدهای مخربی بر زندگی فرد و به تبع آن بر اجتماع پیرامون او می‌تواند در پی داشته باشند که این آثار و پیامدها منحصر به زندگی اخروی نیست بلکه زندگی دنیوی افراد را هم تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.

چکیده تمام نما:مطالب این پایان‌نامه در دو فصل اصلی ارائه شده است؛ فصل اول مفاهیم کلیدی تفسیر قرآن از دیدگاه ملاصدرا، و فصل دوم بازتاب نظرات فلسفی وی در تفاسیر قرآن. در فصل نخست برای فهم چگونگی متون دینی (قرآن) سعی بر آن استکه به شیوه‌ای استقرایی (البته نمی‌توان گفت استقرای تام) مفاهیم اساسی و کلیدی تفسیر ملاصدرا از میان آثار وی بیرون کشیده شود. مراد ما از مفاهیم کلیدی و اساسی اصول کلی و زیرساخت‌های فکری و پیش‌فرض‌های یک مفسر است که تفسیر او بر آنها مبتنی است. در این فصل ابتدا به بررسی تفاوت میان ظاهر و باطن و شیوه دست یابی به باطن متون از منظر ملاصدرا می‌پردازیم. سپس با ارائه تعریفی از تفسیر و تاویل و بررسی تفاوت میان این دو امر، به ملاکی برای درستی یا نادرستی تفسیر و تاویل ارایه شده از متون توسط ملاصدرا دست می‌یابیم. اینکه آیا ملاصدرا حد و مرزی برای تفاسیر و تاویلات خود قائل بوده و اینکه آیا از روش ثابتی در تفسیر و تاویل متون پیروی می‌کرده از موارد مورد بررسی در این رساله خواهد بود. سپس این موضوع بررسی می‌شود که «تفسیر به رأی» از آیات و احادیث از منظر ملاصدرا به چه معنایی است؟ بررسی شرایط فهم باطن قرآن، وحی و الهام، زبان رمز و اشاره و منابع، روش و گرایش تفسیری ملاصدرا نیز از دیگر مباحث بررسی شده در این فصل است. اما در فصل دوم سعی بر آن است که در یک دسته‌بندی موضوعی، بازتاب‌های نظرات فلسفی ملاصدرا در تفاسیر قرآن کریم را در چندین محور جمع‌آوری کنیم. بررسی مباحثی مانند توحید، خداشناسی و حقیقت نور و جود، انسان‌شناسی، علم، علیت و حوادث قیامت، معاد و مرگ و شفاعت و غیره از جمله مباحثی است، کهدر این فصل آورده شده است. این چندین محور اشاره شده از بازتاب‌های نظرات فلسفی ملاصدرا در تفسیرهای قرآنی وی، نیز دسته‌بندیی استقرایی بوده و نمی‌توان ادعا کرد شامل همه بازتاب‌ها و همه نظرات فلسفی ملاصدرا می‌شود. در پایان نیز این بحث بررسی می‌شود که تفاسیر ارائه شده از ملاصدرا، یک تفسیر ایده‌ال است یا در زمره تحمیل و تطبیق قرار می‌گیرد.

راحت‌طلبی امروزه به عنوان یکی از ناهنجاری‌های فرهنگی تلقی می‌شود که دین اسلام همواره مسلمانان را از آن برحذر داشته و آنان را به سعی و تلاش در جهت کسب سعادت اخروی همراه با اراده قوی در جهت حل مشکلات تشویق نموده است.

الف- موضوع و طرح مسأله: با توجّه به اهمیّت مبحث ناسخ و منسوخ در قانون‌گذاری و استنباط مسائل شرعی از قرآن کریم و سنّت و محوریّت کلمات معصومین (علیهم السّلام) در شرح و تبیین و تفسیر قرآن و از طرفی مغفول واقع‌شدن اهل‌بیت (علیهم السّلام) در این‌گونه مسائل، بررسی «نسخ آیات قرآن در مکتب اهل بیت (علیهم السّلام)» امری ضروری به نظر می‌رسد.هدف این کار تحقیقی، بررسی دیدگاه معصومین (علیهم السّلام) در مورد نسخ آیات قران و اهمیّت این مبحث در منظومه روایی شیعه می‌باشد.ب- مبانی نظری شامل مرور مختصری بر منابع، چارچوب نظری، پرسش‌ها و فرضیه‌ها: کتب روایی و تفاسیر روایی شیعه مهم‌ترین منبع مورد استفاده در نگارش این پایان نامه بود. این تحقیق بر مبنای دو سوال اساسی استوار است:?- روایات منقوله از معصومین (علیهم السّلام) در مقوله اصل نسخ و مصادیق آن از جهت سندی در چه مرتبه‌ای از اعتبار قرار دارند؟?- از جهت دلالت و فقه الحدیث، این روایات چه مقدار بر نسخ مصطلح امروزی در علوم قرآنی منطبق هستند؟در پی این سوالات فرضیه‌هایی نیز مطرح شد که عبارت‌اند از: ?- نسخ به معنای مصطلح علوم قرآنی، در روایات اهل‌بیت (علیهم السّلام) نیز دیده می‌شود. گرچه اکثر روایات این مسأله از جهت سندی دچار ضعف هستند امّا تراکم احادیث ضعیف در مورد واحد می‌تواند اثبات‌کننده این فرضیه باشد.?- روایات وارده در زمینه گزارش موارد و مصادیق نسخ آیات قرآن، اکثراً دچار ضعف سندی هستند.بعد از پیدایش سوالات و طرح فرضیه‌ها به‌منظور بررسی صحت فرضیه‌ها، روایات مرتبط با نسخ از منابع روایی و تفسیری شیعه جمع‌آوری شد و با استفاده از منابع معتبر علم رجال و درایه مورد بررسی قرار گرفت.پ- روش تحقیق: برای نگارش پایان‌نامه از روش تحقیق توصیفی و برای جمع‌آوری مطالب از روش کتاب‌خانه‌ای استفاده شد. ابتدا با مراجعه به کتب فیش‌برداری صورت گرفت و سپس مطالب جمع‌بندی و دسته‌بندی شد.ت- یافته‌های تحقیق: اکثر روایات بررسی‌شده در زمینه اصل و مصادیق نسخ در ناحیه سند دچار ضعف هستند و در ناحیه دلالت نیز می‌توان نسخ به‌اصطلاح امروزی علوم قرآنی را به روشنی در این روایات دید.ث- نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها: مبحث نسخ از منظر اهل‌بیت (علیهم السّلام) دارای اهمیّت فراوانی است به گونه‌ای که هر کس در زمینه علوم دینی مرجعیّتی دارد (فقها، قضات، مفسّر ین و ...) باید در ابتدا مبنای خود را در این زمینه تنقیح نماید که در غیر این صورت خود و سایرین را به هلاکت می‌افکند. روایات این مبحث اکثراً دچار ضعف سندی هستند که البته تراکم روایات ضعیف می‌تواند اطمینان آفرین باشد.پیشنهاد می‌شود در مورد مبحث نسخ و تأثیر موضع‌گیری‌ها و ارشادات معصومین (علیهم السّلام) بر رفتار پیروان مکتب اهل‌بیت (علیهم السّلام) از فقها و مفسّر ین تحقیقات مستقلی صورت پذیرد به گونه‌ای که در این بررسی‌ها محوریّت کلمات اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم السّلام) عنصر اساسی باشد.