جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مباحث این پایان نامه در چهار بخش نوشته شده اند:در بخش اول تعریف لغوی و اصطلاحی شفاعت، انواع شفاعت شامل شفاعت تکوینی، هدایتی و اصطلاحی ودر بخش دوم شفاعت از نظر آیات بررسی شده است.بخش سوم به خصوصیات سلبی و ایجابی شفاعت کنندگان و شفاعت شوندگان اختصاص دارد و بخش چهارم ایرادات وارده بر شفاعت پاسخ داده شده است

موضوع مورد بحث در این رساله شفاعت در قرآن است شفاعت به معنای واسطه شدن، کمک خواستن از فرد دیگر و ضمیمه شدن می باشد. چرا که فرد مشفوع له به تنهایی توانایی و استحقاق دست یافتن به مطلوب را ندارد. از نیروی شفیع مدد می جوید تا به همراهی او بتواند از عقاب الهی رهایی یافته و یا مقام وپاداشی کسب نماید و این نیاز به شفیع امری عقلانی بوده و هر فردی در هنگام مواجهه با مسأله ای در مسیر هدفش به همراهی شفیعی، چشم امید دارد و شفیع به این خواهش پاسخ مثبت می دهد و به سبب این پاسخ ، مشفوع له، را از قرار گرفتن در ورطه ناامیدی می رهاند و او را در رسیدن به سعادت همراهی می کند. و مانع ایجاد تحلیلها و برداشتها ی نادرست در مورد شفاعت می گردد. البته این امید به شفیع نباید فرد را آن قدر گستاخ نماید که حرمت الهی را بشکند و چنان در گمراهی پیش رود که در وادی شرک پا نهاده و سپس از شفیع کمک به ناحق بخواهد . پس یاری رساندن شفیع، به شرایطی بستگی دارد که مهمترین این شرایط با در نظر گرفتن آیات شفاعت عبارتند از: ایمان و اعتقاد داشتن به خداوند و عمل به عوامر الهی ، معتقد بودن به ولایت و دوستی با آنها و ایجاد رابطه معنوی بین شفیع و مشفوع له و دوری گزیدن از عواملی چون شرک، نفاق، کفر، تکذیب شفاعت و.... که انسان را از شفاعت محروم می گرداند. قرآن سی و یک مرتبه از واژه شفاعت و مشتقات آن نام برده و به انواع مختلف شفاعت ما نند تکوینی و تشریعی، حسنه و سیئه اشاره نموده است و شفاعت را مختص به حق تعالی دانسته که این مقام به اولیاء الهی به شرط اذن و خشنودی خداوند تفویض شده است. و این لطف الهی در تربیت انسان نقش مؤثری داشته و به فرد امید داده که در همه حال رو به سوی خدا نماید و از شفیعان با حصول شرایطی کمک بخواهد تا به هدف خود برسد.

تحقیقی که پیش رو داریم بر آن است تا مفهوم شفاعت در قرآن را از دیدگاه قرآن کریم و روایات اهل بیت ( ع) مورد بررسی قرار دهد و برای رسیدن به نتیجه مطلوب نظرات و آرای مختلف نیز مطرح و دیدگاه صحیح بیان شده و نظریات نادرست مورد بررسی قرار گیرد. شفاعت یکی از مباحث اساسی در موضوع معاد و عدل الهی است در حقیقت شفاعت روزنه امیدی برای انسان است تا از درگاه الهی ناامید نباشد و زمینه ارتکاب به گناه بیشتر را در او به وجود نیاورد و او را از فرو رفتن در گمراهی بازدارد. قرآن کریم نیز کامل ترین برنامه برای سعادت و هدایت بشر می باشد. خداوند متعال در آیات بسیاری به این مهم پرداخته و ویژگی های آن را بیان نموده است. در کلام وحی، مقام شفاعت مختص ذات حق تعالی شمرده شده: " قل الله الشفاعه جمیعا" که انبیاء و اولیای الهی ، ائمه اطهار علیهم السلام، ملائکه و .... به عنوان شفیع از این مقام برخوردارند و با شفاعت آنهاست که گنهکار از عذاب رهایی یافته و نیکوکار به مقامی بالاتر نایل می گردد. قرآن برای شفاعت شونده شرایطی برشمرده است که از آن جمله می توان: اذن حضرت حق، ایمان و عمل صالح، پیوند و ارتباط معنوی با شفیع اشاره نمود تا آدمی مشمول الطاف الهی قرار گیرد. عواملی مانند شرک، فسق، کفر، ظلم و ستم، تکذیب معاد و ... سبب می شود که فرد بهره ای از شفاعت نبرد. بر حسب روایات فراوان مقام محمود که در قرآن به رسول اکرم وعده داده شده همین مقام شفاعت است و نیز آیه شریفه: " ولسوف یعطیک ربک فترضی " " و همانا پروردگارت ( آن قدر) به تو عطا خواهد داد که خشنود شوی " بنابراین با توجه به بررسی هایی که انجام شد شفاعت بزرگترین و نهایی ترین روزنه امید مؤمنان گنهکار است.

در این پایان نامه موضوعات ذیل مورد بحث قرارگرفته اند: تعریف لغوی و اصطلاحی شفاعت، شفاعت تکوینی و تشریعی، بررسی تعارض آیات نافی و مثبت شفاعت، شرایط شفاعت و معرفی شفاعت کنندگان نظیرقرآن، پیامبر (ص)، ائمه (ع)، انبیاء، ملائکه، علماءشهداء و مومنان؛ کسانی که مورد شفاعت قرار نمی گیرند،شفاعت در دنیا، برزخ و قیامت، آثار تربیتی شفاعت،شفاعت از دیدگاه سایر ملل و ادیان و مذاهب،درخواست شفاعت از چه کسی و در چه زمانی جایزاست؟ نظر وهابیها در مورد عموم مسلمانان، رد گفتار ابن تیمیه و وهابیها، و درخواست شفاعت در احادیث وسیره صحابه.

تحقیق حاضر در شش فصل با این مباحث تنظیم و تدوین یافته است: فصل اول، واژه شناسی: معنای لغوی و اصطلاحی شهید، وجه تسمیه یِ شهید; فصل دوم، ماهیت شهادت: بررسی «قتل فی سبیل الله» در آیات قرآن: آیه یِ 154 و 244 بقره، آیه یِ 169 و 170 و 171 سوره یِ آل عمران، آیات 74، 75، 76 و 84 سوره یِ نسا، آیه یِ 111 سوره یِ توبه، آیه یِ 58 و 59 سوره یِ حج و آیات 4 و 5 و 6 سوره یِ مبارکه یِ محمد(ص); فصل سوم، فضیلت شهادت: شهادت در کلام معصومین(ع)، بالاترین نیکی ها، خصایص شهید، جایگاه عالی در بهشت، کرامات شهید، ارزش فردی و اجتماعی شهید; فصل چهارم، شهید در قرآن کریم; فصل پنجم، جهاد مقدمه یِ شهادت: اقسام جهاد، جهاد اکبر، جهاد اصغر، بررسی اجمالی آیات جهاد در قرآن: آیه یِ 218 سوره یِ بقره، آیه یِ 95 سوره یِ نسا، آیه یِ 75 سوره یِ انفال، آیات 19، 20، 21 و 41 سوره یِ توبه و آیه یِ 4 سوره یِ صف; فصل ششم، انگیزه یِ جهاد در راه خدا: بررسی انگیزه یِ جهاد در قرآن کریم در سوره هایِ بقره، آیات 190، 191 و 194، سوره یِ نسا آیه یِ 75، سوره یِ انفال آیه یِ 39 و سوره یِ حجرات آیه یِ 9، نیایش در جهاد، نیایش در قرآن، ایمان عنصر اصلی جهاد در راه خدا.

تحقیق حاضر مشتمل بر نه فصل با این مباحث است: فصل اول، کلیات: واژه ی شورا از نظر لغوی و اصطلاحی، شورا از دیدگاه تاریخ و در ملل مختلف و جامعه و خانواده؛ فصل دوم، آیات مربوط به شورا در قرآن: آیاتی که واژه ی شورا در آن به کار رفته، آیاتی که بدون این که واژه ی شورا در آن به کار رفته باشد، در مورد مشورت به بحث پرداخته است؛ فصل سوم، شورا در نهج البلاغه: شوراهای شوم مانند سقیفه و شورای شش نفری، دیدگاه امام علی(ع) نسبت به شورا و مشورت؛ فصل چهارم، شورا در احادیث پیامبر(ص) و ائمه ی هدی(ع)؛ فصل پنجم، شورا در سیره ی معصومین(ع)، از جمله مشورت های جنگی پیامبر(ص)؛ فصل ششم، شورا در فرهنگ اسلامی: جایگاه و اهمیت شورا در منابع فقه شیعه و سنی، شرایطی که در مشورت باید رعایت شود؛ فصل هفتم: شورای افتا؛ فصل هشتم، شوراهای توطئه گر و داستان های تاریخی شورا در این زمینه؛ در فصل نهم، استخاره که همان مشورت با خداوند متعال است، مورد بحث واقع شده است

این پایان نامه با عنوان شکر از دیدگاه قرآن و سنت است. با هدف شناخت شکر، آثار و فوائد فردی و اجتماعی و یافتن راه هایی برای ترویج فرهنگ شکر تنظیم شده است. در این مجموعه به مفهوم شکر، انواع و مراتب آن، انگیزه های ناسپاسی و آثار و راه کارهای ترویج فرهنگ شکر، در جامعه از دیدگاه اسلام اشاره شده است. در این تحقیق از کتب روایی چون نهج البلاغه و بحارالانوار و کتب تفسیری چون المیزان، نمونه و مجمع البیان و کتب دیگر استفاده شده است. نتایجی که می توان از این تحقیق گرفت این است که شکر مورد توجه و سفارش خدای متعال وظیفه همه انسان هاست؛ که در قرآن به آن توصیه شده و برکات زیادی برای شاکران بیان شده است و هم چنین عواقب دردناکی برای کفران کنندگان نعمت درنظر گرفته شده است. شاکران با شناخت خدا و یادآوری نعمت های بی پایان او و به کارگیری آن ها در راه صحیح در حقیقت از انبیاء پیروی کرده و صراط مستقیم را می پیمایند که همان قرب الی الله است. برای ترویج فرهنگ شکر ابتدا باید علل و انگیزه های آن مورد بررسی قرار گیرد و ابتدا باید از فرد شروع کرد تا به تدریج در جامعه نهادینه شود و هم چنین انگیزه های ناسپاسی ابتدا در فرد و به تبع آن در جامعه ریشه کن کرد؛ چرا که تحول در هیچ جامعه ای صورت نمی گیرد، مگر با تحوّل تک تک افراد آن جامعه. هدف برتر این تحقیق نشان دادن آثار مبارک شکر بر روی فرد و جامعه در دنیا و عقبی است و نیز راه کارهایی برای ترویج این فرهنگ زیبا بیابیم.

آنچه در این تحقیق می خوانیم،مطالبی مهم در مورد مسأله«شکر در قرآن و روایات و بررسی آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن»می باشدکه امروزه با افزایش پیشرفت های گوناگون در تمام زمینه ها و گسترش حس سیری ناپذیری انسانها مخصوصاً در زمینه مادیات و امور دنیوی و فاصله گرفتن روز به روز انسانها از معنویت،توجه به این مسأله بسیار ضروری به نظر می رسد. از طرفی امروزه با پدیده ناخوشایندی چون«کفران و ناسپاسی»مواجه هستیم که اگر جلوی پیشرفت این پدیده گرفته نشود با مشکلات بزرگتری همچون نابودی منابع انرژی،توزیع ناعادلانه و در نتیجه تغییر و زوال آنها روبرو خواهیم بود.اگر مسأله شکر و قدردانی بیش از پیش در بین جوامع رواج پیدا کند،روحیه قناعت و صرفه جویی بر آنها حاکم خواهد شد،در نتیجه از زوال و تغییر مصون خواهیم ماند. چه بسا در جامعه ای که روح شکرگزاری و تقدیر احیا شده است،آن جامعه رو به پویایی و رشد وتعالی رهنمون گشته و لطف خدا نیز شامل حال آنها گردیده و برکات آن قابل مشاهده خواهد بود. این تحقیق مشتمل بر دو فصل است که فصل نخست آن را حقیقت و مفهوم شکر تشکیل می دهد.در این فصل به بیان حقیقت،مراتب،ارزش و فضیلت شکر می پردازیم و در فصل دوم که عنوان آن آثار شکر می باشد به بررسی مسائلی همچون ضرورت شکر،ویژگی های شاکرین،آفات و موانع شکر،طریق تحصیل و آثار این مسأله پرداخته ایم و همچنین به گوشه هایی از اثرات بارز مسأله شکر در زندگی ائمه اطهار:نیز اشاره نموده ایم.این مطالب برگرفته از برخی کتب تفسیری و اخلاقی مهم همچون تفسیر نمونه،المیزان و ... می باشد که امید است مورد توجه و کاربرد قرار گیرد.

شکر شاید کلمه آشنا و ساده ای به نظر می رسد ولی آیا همان مفهوم ساده ای که ما در ذهن داریم کفایت از مقوله شکر می کند در این تحقیق بر آن شدیم که ابتدا شکر را از نظر لغوی بیان نمائیم بعد از آن می پردازیم که شکر فقط اقرار به زبان نیست بلکه شکر علاوه بر بیان به زبان شناخت به دل و عمل به اعضاء می باشد. در پی این تحقیق به سؤالات زیادی برخورد کردیم که شاید این تحقیق بتواند گره گشا و پاسخگوی برخی از این سؤالات باشد. شکر چیست، راه تحصیل شکر چگونه بدست می آید، عوامل و موانع کار در جامعه ای که همه غرق در نعمت های الهی می باشند و آنقدر جامعه مات و مبهوت نعمت های الهی شده است که خود را به روزمرگی می کشاند و آن قدر برای آنها تکراری شده است که این نعمت ها را به تصور و عقل ناقص خود از وظایف خداوند نسبت به بندگان می دانیم. حال وقت آن رسیده است که از این تصورات کودکانه خارج شویم و با نگاه عمیق به اطراف خود به نعمت ها و فضل الهی پی ببریم. زمانی که فهمیدیم این مواهب نعمتهای الهی می باشند در پی تشکر و شکر از خالق آن می شویم. حال که وظیفه اصلی خود را شناختیم که آن شکر نعمت است باید بدانیم شکر نعمت را چگونه باید به جا آوریم آیا فقط شکر زبانی باشد یا خیر. آری شکر علاوه بر اقرار به زبان شکر باید اقرار به دل باشد و پس از اقرار به زبان عمل به اعضا داشته باشیم شکر یعنی درست مصرف نمودن نعمت های الهی در راه حق و همچنین عدم اسراف ورزی در نعمت های الهی می باشند. برای تمام اعضا و جوارحی که خداوند به ما هدیه نموده نیز شکر نمائیم تا خداوند ما را در زمره شاکرین قرار دهد. این تحقیق متشکل از 5 فصل می باشد معنی لغوی شکر را بیان نموده ایم و بعد از آن اهمیت و فضیلت شکر را بیان کردیم برخی از آیاتی که در مورد شکر بیان شده است را بیان کردیم و در آخر امر اهمیت شکر در نهج البلاغه را بیان کردیم. شکر نعمت را می توان به اشکال مختلف به جای آورد بطور مثال به پاس برخوردارشدن از نعمت به گفتن الحمد لله رب العالمین بسنده کرد ادا شکر حقیقی و واقعی آن است که در اعمال و رفتار انسان ظهور و بروز کند نه آنکه تنها بصورت ظاهری و با گفتن الحمدلله بر زبان جاری می شود و اثر خارجی و نمود عملی نداشته باشد.

شفاعت در لغت: شفاعت از ماده ( شفع) است که در سنت به معنای ( جفت شدن) با چیزی است. و در اصطلاح شرعی و مذهبی شفاعت در آن جا مطرح می شود که شخصی در نزد خداوند برای دیگری طلب مغفرت و آمرزش نماید و یا بخواهد عتابی که در اثر گناه متوجه نفس گنهکار شده از او برداشته شود و یا تخفیف یابد. در این حال شخص گنهکار، شفاعت شونده و ذات مقدس پروردگار پذیرنده شفاعت خواهد بود. بنابراین شفاعت شامل قیامت و پیامبران نمی شود بلکه در همین دنیا کارهایی است که اگر ما انجام دهیم، خود شفاعت است مثل توبه از گناه، خود از شفیعان است چون باعث آمرزش گناه است و در بسیاری از آیات قرآن کریم ما را بدان دعوت کرده است دوم ایمان که موجب مغفرت از کفر است سوم عمل صالح که موجب مغفرت از اعمال صالح است. بنابراین شفاعت را از طریق آیات و روایات می توان اثبات کرد. شفاعت در قرآن حقیقت دارد طبق آیه قرآن و چه بسیار فرشتگانی که در آسمان هستند و به هیچ وجه شفاعتشان سودی ندارد مگر بعد از آنکه خداوند نسبت به هر کس که بخواهد و بپسندد، اذن در شفاعت را بدهد. با توجه به اینکه در قرآن آیات متعددی در مورد شفاعت می باشد و همچنین روایت های متعددی از معصومین در مورد شفاعت نقل شد پس یک نتیجه کاملی که بدست می آید این است که شفاعت هم از نظر شیعه و هم تسنن پذیرفته است.