جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع پژوهش حاضر بررسی مسأله شفاعت از دیدگاه قرآن و سنت است. شفاعت یکی از باورهای عمیق شیعه می باشد، امّا این باور گاهی با تصورات غلط مورد خدشه قرار گرفته است. عده ای گمان می کنند به صرف شیعه بودن و انجام عملی خاص مورد شفاعت قرار می گیرند و در انجام تکالیف الهی و اوامر و نواهی خدای سبحان دچار تسامح می شوند. لذا ضروری است با نگاهی دقیق و عمیق به مسأله شفاعت این تصورات غلط را از میان برداشت و شرایط کسانی را که مورد شفاعت واقع می شوند بررسی نمود. این پژوهش در 3 فصل تنظیم گردیده است: در فصل اول مفهوم شفاعت و دسته بندی آیات قرآن در مورد مساله شفاعت و دیدگاه های مختلف در این زمینه بررسی شده است. شافعان و مشفوعان عنوان فصل دوم این رساله می باشد که به بررسی صفات و ویژگی های شافعان و مشفوعان پرداخته است. شبهاتی که در مورد مساله شفاعت مطرح شده در فصل سوم این رساله بررسی شده است. منابع مورد استفاده در این پژوهش متون اسلامی است ( قرآن کریم، کتب روایی، تفاسیر و ...) که محقق با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی موضوع مورد نظر همت گمارده است. نتایجی که از این پژوهش حاصل آمد: 1.ماده شفاعت و مشتقات آن در 26 آیه قرآن آمده که 24 آیه آن، مربوط به شفاعت مورد بحث ما می باشد، واضح است که کثرت آیات قرآن مجید، در یک موضوع حاکی از اهمیت آن است. 2.شفاعت کنندگان به اذن خدا عبارتند از: پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم ، اهل بیت پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم ، علما، شهیدان، قرآن، خویشاوندان، امانتداران امین و ... . 3. شرایط شفاعت عبارتند از: ?مسلمان باشد و از امت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم محسوب شود. ?محب اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم باشد و ... . 4. اعتقاد به شفاعت پدید آورنده امید در دل ها و مایه بازگشت گنه کاران در نیمه زندگی به سوی خدا است.

با توجه به اهمیت مسئله شفاعت در بحث عدل الهی و همچنین سوالاتی که در ذهن و فکر برخی افراد، در رابطه با این موضوع وجود، به تحقیق در این رابطه پرداختیم. که در این جا به جهت آشنائی اجمالی با موضوع چکیده ای از آن بیان می شود. این تحقیق در مجموع از 7 بخش و چندین فصل هر فصل از چند موضوع فرعی تشکیل شده است. در بخش اول به بررسی معنای لغوی شفاعت پرداختیم. اینکه شفاعت از « شفع» به معنای زوج و ضد « وتر» می باشد. و همچنین معنای اصطلاحی آن، که در معانی مختلفی چون همراهی، همکاری فردی با فرد دیگر و یا چیزی با چیز دیگر آمده است. لازم است این مسئله نیز یادآوری شود که در معنای اصطلاحی آن، معنای مورد نظر فلاسفه و متکلفین نیز بیان شده است و نیز در مقامی تحقیق – از آنجا که موضوع آن شفاعت در قرآن و سنت می باشد- نظر مفسرین به طور کامل بیان گردیده. به جهت آشنایی بیشتر با این موضوع در بخش دوم از همین تحقیق به برخی کلیات اینها بحث اشاره شده است. مانند حدود و قلمرو شفاعت، موانع شفاعت و مفهوم آن و ... که تفصیل آن در متن اصلی خواهد آمد. نکته جالب توجه که در این بخش به آن اشاره شده این است که ؛ شفاعت فقط شامل آخرت نیست. بلکه در دنیا و حتی برزخ نیز امکان وقوع دارد. که با توجه به برخی آیات و روایات اثبات و تبیین می شود. در حالی که آنچه ما از این مسئله در ذهن داریم این است که، شفاعت در آخرت واقع می شود. همچنین با توجه به منابع مراجعه شده و آیات و روایات بدست آمده، می توان چنین نتیجه گرفت که شفاعت دارای اقسامی می باشد. لذا در بخش سوم این تحقیق به طور مفصل به این بحث پرداخته شده است. و اینکه شفاعت در یک تقسیم بندی ابتدائی و کلی به دو قسمت شفاعت حسنه و سیئه تقسیم می شود که قسم اول آن خود به نوع تکوینی و تشریعی، و نوع دوم آن نیز به دو قسمت مغفرت و رهبری تقسیم می شود. شفاعت تکوینی که در این جهان میان تمام موجودات و علت ها و معلول ها وجود دارد. اما شفاعت تشریعی مختص انسان است که نوع رهبری آن، شامل نجات انسان از عذاب و رسیدن به حسنات، از طریق رابطه معنوی میان افراد می شود. شفاعت مغفرت هم، همان وساطت در مغفرت عفو و بخشش گناهان است که سرچشمه اصلی آن نیز، رحمت و مغفرت خداوند است. از مطالب دیگری که در این بخش به آن اشاره شده است، ارتباط میان شفاعت حسنه و خودسازی و خودشناسی و سلامت روانی است. و همچنین اشاره بسیار کوتاهی به آثار تربیتی اعتقاد به شفاعت حسنه. از آنجا که موضوع اصلی این تحقیق، شفاعت در قرآن و سنت است، لذا در بخش چهارم و پنجم، به ترتیب ابتدا به بررسی آیات و روایات موجود در این زمینه پرداخته شده است. در بخش چهارم با بررسی به عمل آمده، آیات به چهار دسته تقسیم می شوند که عبارتند از: 1- آیات نفی کلی شفاعت 2- آیاتی که شفاعت را مختص خداوند می کند. 3- آیات نفی شفاعت از گروهی 4- آیات مربوط به شفیعان که از این آیات، شفاعت به اثبات می رسد، هم در خصوص خداوند و هم پیامبر و امامان، فرشتگان، قرآن و اولیاء و شهداء. در بخش پنجم نیز، به جهت تکمیل بحث قرآن موضوع، به روایاتی در این زمینه اشاره شده است که گاهی به تفکیک، احادیث به دست آمده در منابع شیعه و اهل سنت و گاهی بدون تفکیک از یکدیگر بیان شده اند. در این بخش نیز شفاعت خداوند، امامان، پیامبر و سایر شفیعان اثبات می شود. از روایات چنین به دست می آید که روایات مربوط به امامان، به دو دسته کلی تقسیم می شوند: 1. روایاتی که به شفاعت امامان به صورت عام اشاره کرده اند و از آغاز تحت عناوینی چون : علماء و دانشمندان و... یاد شده است. 2. روایاتی که به صورت خاص به آنها اشاره شده است، که این دسته نیز مانند دسته اول به حد تواتر رسیده اند. با وجود چنین آیات و روایاتی محکم و یقین آوری که، مسئله شفاعت را از امور قطعی و حتمی قرار می دهد، با این حال هستند افرادی که شبهات و اشکالاتی را به این موضوع وارد کرده اند. لذا در بخش ششم به بررسی این شبهات پرداختیم و تا حد امکان پاسخ آن، تا از این طریق هم مسئله شفاعت به اثبات برسد و هم یکی از شبهات مهم مربوط به عدل الهی برطرف گردد. از جمله اشکالاتی که در این زمینه وجود دارد عبارتند از: 1-شفاعت و تجری بر گناه. 2-شفاعت و محدود بودن لطف خدا. 3-شفاعت و تغییر سنت الهی. 4-شفاعت و عدل الهی. در بخش پایانی این تحقیق نیز، به بررسی آراء و نظرات دانشمندان در این زمینه و همچنین اشکالات و نظریه های دو فرقه معتزله و وهابیت اشاره شده است. تا از این طریق هم تفاوت آراء و هم نظریه صحیح به دست آید.

مباحث این پژوهش در شش فصل با این مباحث تدوین یافته است: فصل اول، چهره ی ارشادی قرآن: هدایت در قرآن، اهداف نزول قرآن؛ فصل دوم، نام ها و صفات قرآن (39 نام)؛ فصل سوم، قرآن منشأ علوم(24 علم)؛ فصل چهارم، اصناف قرآن (27 صنف)؛ فصل پنجم، ویژگی های قرآن کریم: فضل قرآن، قرآن کتاب شفا، قرآن کتاب برهان، فرق بین قرآن و فرقان، وجود اعجاز قرآن؛ فصل ششم، تغییرناپذیری قرآن (6 دلیل بر تغییرناپذیری قرآن)

در این پایان نامه موضوع توبه به نحو مقایسه ای در تفاسیر مجمع البیان طبرسی و المیزان طباطبایی بررسی شده و مطالب اصلی آن در زمینه این موضوعات است: گناه و اقسام و آثار آن و چگونگی پیشگیری از آن؛ معنای لغوی و اصطلاحی توبه، اهمیت و ضرورت توبه و توبه حقیقی و آثار و ابعاد و مراتب و شرایط و وقت آن.

موضوع این پایان نامه وظیفه شناسی ومسئولیّت پذیری در قرآن وسنّت میباشد واز آنجائیکه حسّ مسئولیّت پذیری وشناخت و عمل به وظایف انسانی در قالب دستورات دینی است که انسان را از احساس پوچی و زندگی حیوانی دور می کند واو را قدم به قدم به مقام قرب الهی وبندگی خدا نزدیک می سازد؛ لذا بر آن شدیم تا علاوه بر بیان اهمیّت و ضرورت این احساس از لسان آیات وروایات به ذکر پاره ای از وظایف ومسئولیّتهایی که یک انسان مسلمان در برابر خداوند ،خود،خانواده واجتماع دارد بپردازیم. همچنین در این پژوهش سعی شده به عواملی که مانع شکوفایی حسّ مسئولیّت پذیری در انسان می باشد اشاره شود. علاوه بر آن راههای ایجاد انگیزه برای بارور کردن این احساس درونی به طور مختصر بیان شده است. این پژوهش در محدوده آیات وروایات می باشد وطبعاَ منابع مورد استفاده نیز قرآن و کتب معتبر روایی بوده است. البته استفاده از نظرات علماء ودانشمندان دین در گذشته وحال نیز مدّ نظر قرار گرفته است. بدین ترتیب دامنه تحقیق را چهار بخش و سیزده فصل تشکیل می دهد . بخش اوّل؛ کلیّات که شامل دوفصل می باشد ؛طرح تحقیق و آشنایی با مفاهیم واژه های تحقیق. بخش دوّم ؛اهمیّت مسئولیّت پذیری که شامل پنج فصل می باشد که عبارتند از؛ زیر بنای مسئولیّت پذیری ،تکلیف گرایی درنظام حقوقی اسلام،اهمیّت مسئولیّت پذیری و تعهّد از دیدگاه قرآن،اهمیّت مسئولیّت پذیری و تعهّد از دیدگاه روایات و ضرورت مسئولیّت پذیری. بخش سوم با عنوان مسئولیّت حقیقی و انواع مسئولیّت که شامل دو فصل می باشد که عبارتند از ؛ مسئولیّت حقیقی در مقابل خداست و انواع مسئولیّت . بخش چهارم با عنوان موانع مسئولیّت پذیری و راههای ایجاد انگیزه برای این حسّ شامل سه فصل می باشد که عبارتند از: موانع مسئولیّت پذیری در محیط خانواده و ارائه راهکار،موانع مسئولیّت پذیری درمحیط مدرسه وارائه راهکار و موانع مسئولیّت پذیری در محیط سیاسی – اجتماعی جامعه و ارائه راهکار. ارتباط میان بخشها و فصول برحسب ترتیب اهمیّت و اولویّت و تقدّم وتأخر مباحث بوده است. این تحقیق از جهت گردآوری مطالب با روش کتابخانه ای انجام شده است . و ازروشهای تحلیلی و توصیفی و از جهت موضوع موردی است . درنهایت خواننده با مطالعه این مجموعه علاوه بر آشنایی مختصر با وظایفی که بر دوش دارد ونسبت به آنها مکلّف می باشدوبا بکار گیری راهکارهای ارائه شده در این پژوهش حسّ مسئولیّت پذیری و وظیفه شناسی را بیش ازپیش در خود تقویت کرده وبه سوی رشد و تعالی گام بر می دارد.

این پایان نامه از سه بخش با این عنوان ها تشکیل شده است: بخش اول، معناشناسی واژه ی شرک: معنای لغوی و اصطلاحی شرک، شرک در اصطلاح و منطق قرآن، معناشناسی شرک در قرآن، کاربرد شرک در قرآن، مترادف شرک، نقطه ی مقابل و متضاد با شرک؛ بخش دوم، اقسام و مراتب شرک: اقسام شرک نظری، اقسام شرک عملی، اقسام و مراتب شرک به اعتبارات دیگر، شرک و اهل کتاب (کینه توزی یهود و نرمش نصارا، امتیازات مسیحیان معاصر پیامبر بر یهود، عدم اطلاق لفظ مشرک به اهل کتاب)، شرک در امم گذشته (شرک در عصر حضرت نوح و ابراهیم و موسی)، مرز توحید و شرک؛ بخش سوم، آثار سوء شرک: آثار سوء دنیوی شرک (نزول عذاب الهی در دنیا، خروج از جرگه ی ایمان)، آثار سوء اخروی شرک (حشر به صورت حیوانات، خلود در آتش و حرمت بهشت)، آثار سوء مشترک دنیوی و اخروی (حبط عمل، عدم آمرزش شرک)

این تحقیق به بررسی شرک و مشرکان با تکیه بر آیات قرآن پرداخته و شامل پنج فصل با این عناوین است: فصل اول، کلیات؛ فصل دوم، آشنایی با معنای لغوی و اصطلاحی شرک و اقسام آن از نظر قرآن کریم؛ فصل سوم، سیر تاریخی شرک و رویارویی فرستادگان الهی و مشرکین در قرآن کریم؛ فصل چهارم، نگاه قرآن به شرک و مشرکین؛ فصل پنجم، شفاعت خواهی، توسل و استغاثه و رابطه آن با شرک.

بررسی مسائل مربوط به شرک و ارزیابی رفتار و اعمال مشرکان در قرآن کریم است. پژوهش حاضر در سه بخش تدوین شده است. نویسنده در بخش اول پس از بیان «تاریخچه شرک» از قرآن، معصومین(ع)، علماء گذشته و معاصر و همچنین علماء اهل سنت، اشاره ای نیز به تاریخچه بت پرستی نموده است. وی در ادامه بخشی را با عنوان «شرک در قرآن» آورده است که به مباحثی همچون منشاء شرک، آثار، آمرزش شرک و سایر گناهان کبیره، بطلان شرک، مبارزه با شرک، اقسام، مراقب، مرز توحید و شرک و مخالفت شرک با فطرت پرداخته است. بخش سوم نیز که به «مشرکان در قرآن» اختصاص دارد، شامل عناوینی مانند عهد و پیمان با مشرکان، بهانه جوئی های مشرکان در قبال انبیاء، تسلط شیطان بر مشرکان، چگونگی رفتار با پدر و مادر مشرک، هم آوائی مشرکان و منافقان، خدایان مشرکان و حبط عمل مشرکان است

در این تحقیق در مورد شفاعت که یکی از اعتقادات شیعه است که در دیگر فرقه های اسلامی به این شکل مطرح نیست بحث شده است . شفاعت در واقع درخواست از پیامبر و معصومان علیهم السلام برای وساطت نزد خداوند است که ، به واسطه آنان ، رحمتی را بر شفاعت جو نازل کند و یا بلایی را از او بازگیرد. این پژوهش در 6 بخش سامان یافته است که بعد از بیان مقدمه و کلیاتی در مورد تبیین و پیشینه موضوع و اهداف و ضرورت های انجام آن ، در بخش اول مفهوم شفاعت و اقسام آن بحث شده در بخش دوم بررسی آیات در این باب صورت گرفته ، در بخش سوم با شفاعت کنندگان ، شفاعت شوندگان و محرومان از شفاعت در آیات آشنا می شویم. در بخش چهارم شفاعت را در روایات از نظر گذرانده و در بخش پنجم ، آثار و فواید شفاعت را بر می شماریم و در انتها در بخش ششم باتوجه به شبهاتی که به این عقیده وارد شده ، به بررسی هفت شبهه در این خصوص می پردازیم. به امید اینکه با گردآوری این مطالب در یک تحقیق و مطالعه آن توسط افراد مختلف زمینه آشنایی هرچه بیشتر با این عقیده دینی فراهم گشته و شبهاتی که در اطراف این موضوع است تا حدودی مرتفع شود.

« قل لله الشفاعه جمیعا؛ بگو شفاعت همگی از آن خداست». ( زمره/ 44) از مجموع مباحثی که درباره شفاعت مورد بررسی قرار گرفته، به طور اجمالی به موارد زیر اشاره می گردد: شفاعت در لغت ؛ اصطلاح قرآن به معانی « میانجی گری، واسطه شدن برای نفع یا ضرریا رساندن منفعتی» آمده است. این مسأله بر خلاف عقیده بعضی که می گویند موجب تجری انسان به گناه است؛ فوایدی دارد از جمله : نموداری از رحمانیت خداوند و محبوبیت مردان خدا، رمز کوشش و عامل جنبش، سدی در مقابل گناهان و... آیات شفاعت در قرآن در دو دسته جای می گیرد: آیاتی که شفاعت را نفی می کند که شفاعت بت ها، شفاعت از کافران و شفاعت مورد نظر یهود از این نوعند؛ و آیات مثبت شفاعت که بعضی شفاعت را از آن خداوند می دانند؛ بعضی با اذن خداوند اثبات می کنند و برخی هم شرایط شفاعت را بیان می کنند. با توجه به آیات قرآن ، کسانی مورد شفاعت قرار می گیرند که خداوند از آنها رضایت داشته باشد، و از جمله شفاعت کنندگان ، خداوند، قرآن ، چهارده معصوم و پیامبران، ملائکه ، مؤمنین، اعمال صالح و ... می باشند. مسأله قابل توجه این که خود شفاعت نیز اقسامی دارد شفاعت نادرست و خرافی که همان پارتی بازی و واسطه گری بوده و شفاعت درست که شامل شفاعت در دنیا و آخرت می باشد( که همین مسأله( شفاعت در آخرت) مبنای تحقیق ما می باشد). نظرات دانشمندان فرق مختلف در مورد شفاعت یکسان نیست. علمای شیعه شفاعت را قبول دارند، ولی کافران را از مسأاله شفاعت جدا کرده و معتقدند کفر یکی از دلایلی است که شفاعت را از بین می برد؛ علمای اهل سنت از جمله« فخر رازی» با تکیه بر آیه 255 سوره بقره شفاعت را برای اهل معصیت ثابت می کند؛ اما معتزله و خوارج از اهل سنت شفاعت را برای اهل طاعت به جهت ترفیع درجه می دانند؛ وهابیون نیز شفاعت را نوعی شرک به خداوند می دانند. متکلمان یهود و نصاری شفاعت را از آن گنهکاران می دانند آن را به بخشودگی گناهان تفسیر کرده اند. در مورد شفاعت شبهه هایی مانند تنافی با عدل خداوند، تجری انسان به گناه، نوعی پارتی بازی و... مطرح شده که به تمام آنها با براهین عقلی و نقلی پاسخ داده شده است.