جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش مشتمل بر ده فصل به این شرح است: فصل اول، کلیات: معنای لغوی صبر، معنای اصطلاحی صبر؛ فصل دوم، اقسام صبر: صبر بر معصیت و طاعت و مصیبت و نعمت و رفاهیت و صبر جمیل و انواع دیگر صبر؛ فصل سوم: مقام و جایگاه صبر در قرآن، تقسیم دیگر صبر از کتاب مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة؛ فصل چهارم، صبر پیامبران صاحب شریعت؛ فصل پنجم، نقش صبر در زندگی رهبران؛ فصل ششم، آثار جهادی صبر؛ فصل هفتم، آثار اخروی صبر؛ فصل هشتم، عواقب بی صبری؛ فصل نهم، واژه ی صبر در تفاسیر؛ فصل دهم، صبر در متون روایی

موضوعات این تحقیق بدین قرار است: معنای صبردر لغت و اصطلاح، تعاریف صبر از نظر علمای اسلام ودیگران، مفاهیم صبر مستفاد از آیات و روایات، دامنه صبر به لحاظ انواع و مراتب، اهمیت صبر، ضرورت صبر، امر به صبر، رابطه صبر با موضوعات دیگر نظیرحق، عمل، صلوة، استقامت، امر به معروف و نهی ازمنکر، جهاد، ریاضت و رحمت، عوارض و علل بی صبری، رابطه صبر با مفاهیم اخلاقی مثل ایمان، تقوا،یقین، شکر، علم و توکل، آثار صبر مانند ایجاد آرامش،نشانه و پاداش و مصادیق صابران، قهرمانان صبر دراسلام اعم از زنان و مردان.

موضوع این تحقیق صبر از دیدگاه قرآن و سنت است . آشنایی هر چه بیشتر با صبر و اهمیت و ارزش آن درآیات و روایات ائمه ی اطهار « علیهم السلام » از اهداف این تحقیق می باشد . در این تحقیق سعی شده است علاوه بر قرآن از منابع روایی، اخلاقی ، تفسیری و تا حد امکان از کتب دست اول استفاده شود ؛ مضاف بر این که از مراجع و منابع مربوط به این مطلب به قلم اندیشمندان بزرگ اسلامی نیز مدد گرفته شده است از جمله : مکارم الاخلاق شیخ طبرسی ( رحمة الله علیه ) ، اصول کافی شیخ کلینی ( رحمة الله علیه ) ، معراج السعادة ملا احمد نراقی و ... . نوع کار هم به شیوه کتابخانه ای می باشد . استقامت و پایداری در امور زندگی و گریز از تسلیم و ضعف و اظهار عجز در برابر مشکلات حقیقت صبر را تشکیل می دهد . صبر اصولاً برای ادامه ی زندگی هر انسانی به ویژه مؤمنان ، ضرورت دارد؛ چرا که زندگی انسان از همان آغاز خلقت با سختی ها و رنج ها آمیخته شده است . ارزش صبر در مکتب تربیتی اسلام به اندازه ای است که در ردیف ارکان و پایه ی ایمان به خداوند قرار گرفته است . قرآن جایگاه صبر وصابران را در کنار ارزش های والای معنویی همچون یقین ، شکر ، تقوا ، توکل ، عمل صالح و ... آورده است و این مطلب اهمیت فضیلت صبر را می رساند . صبر به لحاظ طاعت و معصیت ، مصیبت و نعمت ، مراتب صابران ، حکم صبر، قوای انسانی و ... دارای اقسامی است. از میان سه قسم اول ، صبر بر معصیت ، درجه و رتبه ی بیشتری نزد خداوند دارد . البته صبر بر نعمت را نیز افضل صبر ها می دانند . قرآن مجید در کنار توصیه های فراوان به پیامبر اسلام و مسلمانان راه های دست یابی به فضیلت صبر را به تفصیل بیان داشته است که عبارتند از : شناخت طبیعت زندگی دنیا ، خودشناسی ، باورداشتن پاداش او ، امید قطعی به گشایش ، ایمان به قضا و قدر و مطالعه ی زندگی قهرمانان صبر. آثار صبر در این تحقیق به دو گروه تقسیم شده است. آثار صبر در ارتباط با خدا که شامل محبت و دوستی پروردگار ، پاداش بدون حساب در قیامت، بهره مندی از بهشت و نعمت های آن و بهترین عامل نجات در قبر می باشد . و آثار و پیامدهای صبر در ارتباط با خود انسان که بسیار فراوان است عبارتند از : نیکو زیستن ، بندگی خداوند و عمل به وظایف ، ترقی و تکامل در پرتو صبر ، مصونیت از طغیان و خسران ، آسانی پس از صبر بر سختی و ... . با توجه به آثار و فضیلت صبر و پاداشی که خداوند برای صابران قرار داده است باید به دنبال یک سری راه کارهایی بود که از طریق تبلیغ آنان ، روحیه ی صبر و استقامت و توکل را در میان جامعه ، خصوصاً قشر جوان زنده و تقویت کرد و آنان را به زندگی امیدوار ساخت.

عنوان پژوهش « شکر نعمت از دیدگاه قرآن و سنت» می باشد. این پژوهش سعی دارد فرد و جامعه را با مفهوم و مراتب شکر آشنا سازد و با بیان آثار فردی و اجتماعی آن انسان ها را در جهت کسب این فضیلت بزرگ اخلاقی تشویق نماید. از طرفی ایجاد روحیه شکرگزاری در فرد و جامعه و توجه دادن جامعه به شکر عملی به عنوان کامل ترین شکرگزاری از نعمت ها و آثار و برکات چنین شکری در جامعه نیز، از دیگر اهداف این پژوهش است. برای این منظور، در کتب اخلاقی، روایی و تفسیری مختلف این موضوع جستجو شده و روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای و به صورت فیش برداری بوده است. شکر، یکی از برترین اعمال و دارای فضیلت بسیار است و از سه عنصر علم و حال و عمل تشکیل شده که علمای اخلاق از آن به حقیقت شکر تعبیر کرده اند. شکر دارای سه مرحله قلبی، زبانی و عملی است که هر سه مرحله شکر، عقلی و وجدانی است و کسانی که به آنها نعمت عقل اعطا شده است می فهمند که باید همه ی مراحل شکر را در مقابل منعم خود انجام دهند، و کوتاهی در هر مرحله حمل بر ناسپاسی می شود و عقلاً ناپسند است. تلاش و توصیه اهل بیت«علیهم السلام» همواره این بوده است که در جوامع انسانی و به خصوص جوامع اسلامی روح سپاس گزاری و شکر زنده بماند و تقویت شود. از راه های ایجاد روحیه و انگیزه شکرگزاری می توان، تفکّر در نعمت های الهی، راضی بودن به قضا و قدرالهی، نگاه به پایین تر از خود درامور دنیوی و بالاتر از خود در امور دینی را نام برد که توجّه به این امور ریشه های ناسپاسی را می سوزاند و روح شکرگزاری را در انسان زنده می کند. ستایش و تمجید از شکر ملازم با نکوهش وذمّ از کفراست. در قرآن و روایات به مذمّت کفران نعمت پرداخته شده و از کفران نعمت به عنوان آفت نعمت ها یاد شده است. کفران نعمت سبب برخی ناهنجاری ها می شود از جمله پستی و حیوانیت، زوال نعمت، کم شدن احسان و نیکی... . از انگیزه های ناسپاسی می توان به جهل به منعم، نشناختن ارزش نعمت ها، فراوانی نعمت و... اشاره کرد.

تحقیقی که در پیش رو دارید، « شکر نعمت از دیدگاه قرآن و سنت و تأثیر فردی و اجتماعی آن» می باشد. یکی از مهم ترین واجبات فراموش شده، شکر نعمت است. کمتر کسی وجود دارد که این مقوله را بر خود فرض بداند و نسبت به عدم انجامش خود را مقصر شمارد. در صورتی که یکی از راه های مهم تحصیل رضای خداوند، دارا بودن روحیه قدردانی و شکرگزاری از نعمت های الهی است. شکر فقط، گفن الحمدلله نیست، بلکه این یکی از مراحل سه گانه شکر است. شکر قلبی ( که همان توجه و شناخت منعم است) و شکر عملی ( یعنی استفاده از نعمت ها در همان مسیری که به خاطر آن آفریده شده اند.) مراحل بعدی شکر می باشند که اگر این سه مرحله با هم محقق شود ، شکر حقیقی صورت گرفته است. کسانی در زندگی موفق هستند و احساس خوشبختی می کنند که به طور قلبی، انسان های راضی و شاکر باشند و با زبان ، هم معترف به این نعمت های بی شمار الهی باشند؛ ولی کسانی که نعمت های ارزشمند خداوند را نمی بینند و یا آن را انکار می کنند؛ دچار کفران نعمت شده اند، نه تنها در زندگی موفق نیستند و احساس خوشبختی نمی کنند، بلکه پیوسته احساس کمبود و نداشتن امکانات می کنند که این، حالت بسیار آزار دهنده ای برای انسان ها است.

تعریف شکر : شکر ثناگویی در مقابل نعمت است که در مقابل آن کلمه کفر است که به معنی نیستان و پوشاندن نعمت است یعنی نوعی تعظیم و احترام بین افراد با خدای پوش یا با بندگان خدا است که هم به صورت فردی و هم اجتماعی واقع می شود. شکر دارای آثار و پیامدهای فراوانی است که در آیات و روایات و احادیثی که به ما رسیده اگر توجه کنیم می بینیم که به آن چقدر اهمیت داده اند. زنده کردن حس شکرگزاری و قدردانی در مردم در برابر نعمت های خدا تنها برای این است که طبق فرمان فطرت در برابر بخشنده نعمت، خضوع کننده او را بشناسد و فرمانش را به جان و دل پذیرند و به به این وسیله هدایت و تربیت شوند نه اینکه شکرگزاری کمترین اثری در مقام با عظمت پروردگار داشته باشد بلکه اثر آن همانند آثار همه عبادتها و فرمانهای خداوند به انسان داده که انسانها از شمارش آن عاجزند نعمت سلامتی، وطن، پدر و مادر آسمان و زمین… که ما انسانها به این چیزها دقت نکردیم و به شکر خدای تعالی نپرداخته ایم. اولین اثر شکر نعمت آن است که هر شکر باعث فزونی نعمت می شود که خداوند خود در قرآن به این مورد اشاره کرده است. اثر دیگر شکر اعتراف به خداوند است که معرفت و شناخت نسبت به خداوند در انسانها ایجاد می شود و کاملترین مرتبه شکر الحمدالله رب العالمین است. و عبرت گرفتن از گذشتگان که مرتبه شکر را در حق خدای تعالی بوجود نیاوردند.

در این پایان نامه که به شیوه واژه ای تهیه و تدوین شده است دو کلمه شکر و کفر در آیات قرآن کریم بررسی شده اند مباحث این پژوهش عبارتند از: معنای لغوی و اصطلاحی شکر و کفر، رابطه شکر با فزونی نعمت، مقام شاکرین، درجات کفر و کافر، اوصاف کافران در قرآن.

این پژوهش به «شیوه ها و ابزار تسلط شیطان بر انسان از منظر قرآن و روایات و بازشناسی و آسیب شناسی راه های نفوذ و سلطة شیطان پرداخته و در هشت فصل و یک خاتمه تنظیم شده است: در فصل اول به کلیات مطالب پرداخته شده است. فصل دوم به بررسی واژه های شیطان و ابلیس و همچنین نسل و لشکریان او پرداخته است. فصل سوم به این سؤال اختصاص دارد که آیا شیطان در عالم خلقت وجود فیزیکی دارد یا نه؟ فصل چهارم در مورد ملاقات شیطان است. در فصل پنجم، مسئله روابط میان شیطان و انسان مطرح شده است. در فصل ششم، اهداف، قدرت نمایی، دایرة فعالیت شیطان و نیز ابعاد سلطة او بر انسان ها بیان شده است. در فصل هفتم که پیکرة اصلی این پژوهش را تشکیل می دهد راه های تسلط شیطان و ابزار تسلط او بر انسان مورد بحث قرار گرفته است.

در این پایان نامه شیوه های مواجهه قرآن با مخالفان بررسی شده و مطالب آن در دو بخش آمده است. در بخش اول با عنوان کلیات از معنای هدایت و اقسام و مراحل و قلمرو آن و نیز اجباری نبودن پذیرش دین، عناصر و ارکان هدایت، و کتاب هدایت بودن قرآن سخن رفته است. در بخش دوم تحت عنوان شیوه های هدایت مخالفان در قرآن از شیوه های گفتاری مثل نرمی در کلام، استدلال منطقی، موعظه و مجادله و شیوه های عملی مانند معرفی الگو، درس آموزی از تاریخ، مثال های حکیمانه و جز آنها بحث شده است.