جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائلی که از دیر باز در دانش اصول فقه مطرح بوده، کشف اراده شارع است. بر همین مبنا، دانشیان اصول فقه از ‏صیغه و ماده امر به‌تفصیل سخن گفتهاند اما در قرآن کریم مجموعه‌ای از ساختارهای دیگر نیز برای بیان مطلوبیت فعل ‏وجود دارد که اصولیان به‌طور جدی از آن‌ها بحث نکرده‌اند، هرچند در آثار فقهی به آن‌ها توجه شده است. ساختارهای ‏‏«إخبار از وقوع فعل» و «إخبار از تعلق فعل بر عهده افراد» و جملات مبتنی بر الفاظ «امر»، «وعظ»، «فرض»، «کتب»، «حقّ» ‏و «وصیت» از جمله ساختارهای حاکی از تقریر حکم هستند. این نوشتار، به‌منظور توسعه استنباط فقهی از قرآن و تبیین ‏حکم تکلیفی موضوعات مندرج در ساختارهای قرآنی حاکی از مطلوبیت فعل، مبادرت به توصیف و تحلیل این ‏ساختارها با توجه به رویکرد عملی فقیهان امامیه کرده است. همچنین ساختارهای حاکی از مدح فعل یا فاعل به صفات ‏بِرّ، احسان، تقوا و محبت الهی، إخبار از خیر بودن فعل، مترتب ساختن پاداش و ثواب بر فعل، تقبیح ترک فعل یا تارک ‏فعل، استفاده از ادات استفهام، ترجی و تحضیض از ساختارهای دیگر مطلوبیت فعل هستند که ضمن تبیین میزان ‏مطلوبیت عمل، مکلف را به انجام آن ترغیب کرده‌اند و در این تحقیق، بررسی شده‌اند.‏

اولیاء خدا، اسباب تربیت خلق اند که در دو بعد تکوین و تشریع، حرکت نظام هستی به سوی مقصود را مربی گری و هدایت می کنند، چگونگی این تربیت یکی از پیچیده ترین ابحاث قرآنی و روایی است، اما این تربیت عظیم در دوبعد تکوینی و تشریعی اجمالا قابل تبیین است و هر یک از این دو بعد نیز متعلقات خود را داراست، همچنین این چرخه نورانی را که از آن تعبیر به نظام تربیتی اولیاء خدا کرده ایم، محصولاتی است که کامل ترین محصول آن با استناد به آیات و روایات مومن مستکمل الایمان است . نشانه ها و صفات و مراتب مومن که قرین مراتب ایمان است، در روایات ذکر شده و در قرآن کریم نیز به طور گسترده ای به اهل ایمان اشاره شده است . در این تحقیق با نگاهی به مراتب اولیاء خدا در آیات و روایات، ولایت تکوینی و تشریعی و در نهایت محصول تربیت اولیاء، به سوی شناختی بزرگ گام برداشته ایم و آن همانا نقش تربیتی اولیاء خدا در نظام هستی است . از آنجا که در این تحقیق برآنیم شوون وابعاد مختلف بحث ولایت الهیه، اقسام تربیت، مراتب اولیاء ومراتب تربیت شوندگان را از منظر آیات، روایات بررسی و تبیین کنیم با روش کتابخانه ای و ابزار گردآوری داده ها واز طریق فیش برداری موضوعات مطروحه را تبیین نموده ایم . منبع اصلی این تحقیق آیات قرآن کریم و سپس در بخش احادیث و روایات اهل بیت? کتب حدیثی چون بحارالانوار، اصول کافی، وسائل الشیعه، مشارق انوارالیقین، اللوامع النورانیّه، الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم و. . . در بخش کتب تفسیر تفاسیری چون : نورالثقلین، الدرالمنثور، صافی، البرهان، فرات کوفی، شریف لاهیجی،المیزان و...و در بخش لغوی از کتب العین، قاموس فیروزآبادی، مفردات راغب، لسان العرب، مجمع البیان طریحی، التحقیق مصطفوی، مجمع البحرین و... استفاده شده است . در این تحقیق بر آن بوده ایم تا با استناد به قرآن و روایات نقش تربیتی اولیاء الله در نظام هستی را تبیین و با اشاره به محصول این تربیت که مومن مستکمل الایمان است، ائمه اطهار? را به عنوان صدر نشینان نظام تربیت الهیه معرفی نماییم که در مجموع حاصل این تحقیق در چهار فصل تدوین گردید.فصل اول- کلیات تحقیق شامل مقدمه،بیان مسئله،اهداف،پیشینه، منابع و...فصل دوم- مراتب اولیاء الله در نظام هستی که در بخش اول به تبیین مقام امامت ودر بخش دوم به تبیین مقام رسالت پرداخته ایم ودر هر بخش ابتدا مستندات قرآنی و سپس مستندات روایی را مطرح کرده ایم .فصل سوم- اقسام تربیت در نظام تربیتی الهی که به دو بخش تربیت تشریعی و تربیت تکوینی تقسیم شده است .فصل چهارم- محصول نظام تربیتی اولیاء که در این بخش با طرح مومن مستکمل الایمان به عنوان این محصول نهایی به تبیین مراتب وعلائم ایمان واسلام به عنوان دو لازمه مهم دستیابی به مقام مومن و مراتب وعلائم مومن در آیات وروایت پرداخته ایم .

واژه قرب دارای مشتقات، وجوه معنایی و واژگان هم حوزه مختلفی در دوره جاهلی و قرآنی است. معنای وضعی و اولیه قرب مفهومی مانند تهیگاه آدمی یا قراب و غلاف شمشیر بوده است. اولین سئوال این است که این واژه چه تطورات معنایی یافته و چهوجوه معنایی دارد؟ این سئوال با بررسی این واژه در دوره های جاهلی و قرآنی پاسخ داده می شود. یکی از واژه های مهم و قابل بررسی واژه قربی است این واژه در آیه 23سوره شوری دارای وجوه مختلف تفسیری است و هر یک از مفسران شیعه و اهل سنت تفسیری متفاوت از آن ارائه کرده اند. اختلاف اصلی بر سر مصداق قربی در این آیه است، در این تحقیق با این مبنا که قرآن دارای معانی ظاهری و باطنی است، میان نظر شیعه مبنی بر مصداق مودت قربی بر اهل بیت و نظر آنها که قربی را طبق ظاهر آیه و سیاق آیات به معنی تقرب به خداوند گرفته اند، جمع شده؛ بنابراین هم روایات که متواتر اند و هم ظاهر آیه وسیاق که قربی را تقرب به خدا نشان می دهد، مورد توجه قرار می گیرد.

این جزوه گامی است در جهت شناسایی شرک و عوامل بوجود آورنده آن که شامل سه فصل است . فصل اول : در این فصل ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی شرک و سپس انواع شرک با توجه به آیات قرآنی، بیان میشود. فصل دوم: این فصل شامل سه بخش می‌باشد که در بخش الف صفات مشرکین بیان می‌شود و در بخش ب عقاید آنان بررسی می‌گردد و در بخش ج احکام مشرکین توضیح داده می‌شود. فصل سوم : این فصل اختصاص دارد به شبهات گروه وهابی در مورد شرک .

همیشه مشکلات انسان ناشی از ندانستن نیست بلکه در بسیاری از موارد از غفلت و فراموشی است. دنیا و اسباب آن موجبات غفلت انسان است،شیطان هم در کمین کوچک ترین لغزش از جانب انسان هاستکه آنها را به طرف خویش سوق دهد.در مقابل غفلت وفراموشی مفهوم یادآوری وجود دارد که این دو ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. طبق آیات و روایات وظیفه اصلی پیامبران، یادآوری است آنان فطرت فراموش شده هر انسان را بیدار نموده وتوحید و جهان پس از مرگ که در عمق جان انسان ها شناخته شده،دوباره برای بشر یادآور می شوند و همچنین نعمت های فراموش شده را برای آنان یادآوری می کنند.یادآوری در قرآن کریم بارها آمده است، اهمیت آن تا جایی است که 46 بار امر به آن شده است. این آیات با کلید واژه اذکر و اذکروا با خطاب قرار دادن شخص یا اشخاص،گروه ها وقوم ها نکاتی را یادآور می شود که ظاهرا خطاب به آنهاست ولیکن می تواند مشمول دیگر مخاطبین قرآن باشد. آیات امر به یادآوری در سه گونه متفاوت قابل تقسیم است؛1.یاد خدا 2. یادآوری سرگذشت انبیا 3.یادآوری نعمت ها.خداوند دوست دارد بندگانش به هر بهانه ای از او یاد کنند و او این یادکردن را به هر نحوی پاسخ می دهد. یاد کردن از او به جهت دور نشدن از مسیر هدایت است. یاد خدا در صبح وشب، به محض فراموشی دوباره از او یادکردن،ذکر و یاد خدا در هر شرایطی از جمله جنگ، مصادیقی است که در قرآن به معنی مداومت ذکر و یاد خدا آمده است.آیات امر به یادآوری به کثرت نیز اشاره دارد برای یاد و ذکر خدا در روایات حد و مرزی نیست و برترین بندگان در روز قیامت کسانی هستند که کثرتا به یاد خدا باشند.اما کیفیت و چگونگی یاد خدا با حالت تضرع همراه با ترس و با صدای آهسته ومنقطع گردیدن از خلق و دل کندن از دنیا است که در دو آیه از آیات امر به یادآوری به آن پرداخته است. در مناسک حج از جمله در مشعر الحرام و ایام تشریق امر به یادکردن از خدا شده است.درست است که مناسک حج برای غیر خدا انجام نمی گیرد ولیکن گاهی انسان مشغول به عبادت است ولی ذهن وجانش در جایی دیگر است لذا است که در این آیات تاکید به یاد خدا شده است.در بعضی از آیات امر به بردن اسم خدا شده است در واقع به طور صریح باید نام خدا قبل از انجام آن کار برده شود از جمله هنگام صید توسط سگ شکاری و هنگام کشتن شتر.گونه سوم امر به یادآوری سرگذشت انبیا است که به صورت مفرد پیامبر را مورد خطاب قرار داده است تاضمن یادآوری صفات برجسته انبیا و سرگذشت آنان،موجبات دلگرمی برای پیامبر اسلام و رهبران الهی باشد تا با الگو قرار دادن چنین افرادی صبر و مقاومت را پیش از گذشته پیشه کنند و از مسیر هدایت دور نشوند.گونه سوم امر به یادآوری نعمت هاست چرا که یکی از راه های شناخت خدا و عمل به آموزه های وحیانی قرآن و سپاس از او توجه و تدبر در آیات الهی از جمله نعمت های بی شمار و گوناگون اوست.در قرآن کریم از جمله سوره الرحمن مملو از یاد آلا و نعمت های الهی است تا با توجه دادن به صاحب نعمت، حب خداوند را در دل ها ایجاد کند و در نتیجه عبادت بندگان عارفانه تر انجام گردد.از جمله نعمت ها، نعمت های عام است مانند خالقیت خدا و نعمت اسلام و همچنین نعمت های اختصاصی که شامل قوم ها ی مانند بنی اسرائیل، هود و شعیب و یا افرادی مانند حضرت عیسی و مادرش می باشد. در ادامه آیات امر به یادآوری اشاره به دوران محرومیت ها ی مسلمانان و یاری خداوند به وسیله نعمت هایش بیان شده است.آثار و پیامدهای امر به یادآوری در فصل چهارم مورد بررسی قرار گرفته است؛1. یاد خدا از بنده ؛یکی از زیباترین ثمرات ذکر و یاد خدا است که گاهی با اجابت دعا، گاهی در سختی ها، گاهی در آخرت به هر جهت خداوند این یادکرد را بی جواب نخواهد گذاشت. 2. شکر؛ از مهم ترین آثار امر به یادآوری است. اگر کسی خواهان افزایش روزی و فراوانی نعمت است باید شاکر نعمت های او باشد.3. هدایت؛علت وجود پیامبران هدایت انسان هاست و این هدایت زمانی تکمیل می گردد که انسان آمادگی لازم را در این جهت داشته باشد که یکی از ابزار های مورد نیاز انسان در این زمینه یاد و ذکر خدا است. 4. تقوا؛یاد نعمت های الهی حیایی در انسان ایجاد می کند که فرد را از ارتکاب گناهان باز می دارد و ماندگاری تقوا در توجه دائمی به پروردگار است.5. رستگاری؛ انسان در صورتی به رستگاری می رسد که تمام آنچه در اختیار اوست از نعمت های مادی و معنوی از خدا بداند و همه را در جهت سعادت خویش به کار بندد.در مجموع آنچه گفته شد یادآوری نعمت ها و سرگذشت انبیا به یاد خدا منتهی می گردد. چرا که هر آنچه خداوند در مسیر هدایت انسان ها قرار داده است از جمله نعمت های مادی ومعنوی، حضور انبیا و رهبران الهی و وجود کتاب هدایت، قرآن همه برای آن است که انسان مرتبه خویش و خدا را بشناسد و هرگز از او غافل نشود.چرا که غفلت و فراموشی انسان را به نابودی و هلاکت می کشاند. یاد خدا در صورتی به سعادت و رستگاری انسان ها منتهی می گردد که نه تنها زبان بلکه قلب و تمام اعضا و جوارح انسان مشغول ذکر و نام او باشند چنین فردی سمبل یک انسان کاملو وارسته است.

عبادت تسليم و خضوع در برابر معبود همراه با اعتقاد به الوهيت اوست. در دين يهود نيز عبادت اطاعت از خداوند در تمام اوامر و بندگي ايشان است. عبادت در اسلام و يهوديت گستره اي وسيع دارد و تنها عباداتي چون نماز، روزه و ... را شامل نمي شود؛ بلکه هر کاري که انسان با نيت الهي و براي رضايت خداوند انجام دهد، عبادت است. عبادتدر قرآن و عهد عتيق از جايگاه خاصي برخوردار است و به عنوان عهد و پيمان خداوند با بندگان بيان شده است. توحيد عبادي اصلي ترين آموزه هاي پيامبران الهي و رهانيدن انسان از پرستش غير خداست. بهترين دليل بر اي عبادت خداوند در قرآن و عهد عتيق با توجه به صفات و اسماء حسناي خداوند، شايستگي ذات خداوند براي عبادت است؛ هر چند انگيزه هايي چون شکرگزاري از خداوند، ترس از عقوبت و کسب پاداش نيز مي تواند دليل بر عبادت باشد.حقيقت عبادت پرستش همراه با تواضع و خضوع، اخلاص و معرفت الهي است. نيت نيز از بخش هاي مهم عبادت است و عبادتي که با نيت الهي و اخلاص همراه نباشد، عبادت حقيقي نيست. مرحلة کمال عبادت، عبوديت و بندگي خداوند است و هدف از عبادت نيز رسيدن به مرحلة کمال و لقاء الهي است. رسيدن به مقام عبوديت و بندگي مطلق و بي چون و چراي خداوند در قرآن بسيار مورد توجه است و بهترين نوع عبادت، عبادتي است که تنها براي رضايت خداوند و با حب و عشق و دوستي خداوند انجام شود. همچنين عبادت با احکام و فضايل اخلاقي رابطة تنگاتنگي دارد. رابطة بين عبادت و احکام در اسلام در اصل نيت خلاصه مي شود. احکام عبادي براي اين که مثمر ثمر قرار گيرند، بايد با نيت خالص الهي انجام شوند. انسان هر چه در جهت رسيدن به مقام قرب الهي و کمال عبادت تلاش کند، فضايل اخلاقي نيز در او رشد کرده تا به والاترين درجة خود برسد. در عهد عتيق آموزه هاي اخلاقي، اعتقادي و احکام چنان با يکديگر آميخته شده اند که قابل تفکيک از يکديگر نيستند. اما کتاب مقدس از شرعيات و مطالب اخلاقي سرشار است و مي توان گفت عبادت با احکام و اخلاق در اين دين نيز رابطة تنگاتنگي دارد وو رعايت احکام و فضايل اخلاقي باعث کمال عبادت مي شود.البته خداوند به عبادت ما انسان ها نيازي ندارد و اين ما هستيم که به عبادت نيازمنديم و فايدة عبادت نصيب خود ما مي شود. عبادت در زندگي انسان تأثيرات زيادي دارد که در قرآن و عهد عتيق به آن اشاره شده است. البته قرآن در بيان آثار عبادت به ابعاد مادي و معنوي انسان توجه داشته؛ در حالي که در عهد عتيق بيشتر به جنبه هاي مادي توجه داشته و آثار دنيوي را بيان کرده است. موانعي همچون تکبر، حسد، هواي نفس، ريا نيز مي تواند انسان را از عبادت حقيقي باز دارد که انسان بايد سعي کند اين گونه اخلاق رذيله را از خود دور کند تا به هدف حقيقي عبادت دست يابد.

دعا به معنی خواندن ،رغبت به سوی خدا و درخواست عنایت و استمداد از پروردگار است . همزمان با آفرینش انسان در روی زمین ، خالق هستی بخش در وجود وی نیاز به معنویات را نیز قرار داد. چون فطرتاً انسان که خلیفه الله در زمین است خداجوو کمال جو است. بنابراین یکی از نیازهای اساسی انسان معنویات و دعا است که بوسیله دعا می‌تواند مشکلاتی را که از طریق مادیات و در عالم مادی نمی‌تواند بر طرف کند به رفع آنان بپردازد. قرآن کریم بارها به دعا و نیایش و ذکر خدا سفارش کرده است و دعا را در زمره عبادات می‌داند که انسان را به مقام عالی و به قرب پروردگار می‌رساند که جز به وسیله دعا و زاری به آن مقام نائل نمی‌گردد. مولوی نیز نیایش و ذکر و دعا را نوعی عبادت روح می‌داند که باعث توجه خداوند به بندگانش می‌باشد. و موجب نجات انسان از بلا و مصیبت می-گردد. آنچه در این مختصرآمده بررسی کوتاهی است که پیرامون موضوع دعا و نیایش در قرآن و مثنوی انجام گرفته و درپنج فصل تنظیم گردیده است. فصل اول شامل کلیات و همچنین مروری برتحقیقات در زمینه موضوع مورد بحث می‌باشد. فصل دوم مبانی نظری: به تعاریف و اهمیت و ضرورت دعا و نیایش و همچنین جایگاه آن در ادیان دیگر مورد بحث و بررسی قرارگرفته در ادامه و در فصل سوم: جایگاه دعا و نیایش در قرآن بحث و بررسی گردیده و مباحثیهمچون آثار نیایش، آداب و شرایط نیایش و غیره را در بر دارد. و همچنین در فصل چهارم: جایگاه دعا و نیایش در مثنوی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در نهایت به نتیجه گیری از بررسی مفهوم نیایش درقرآن مجید و مثنوی مولوی پرداخته شده است.

دین اسلام علاوه بر تاکید بر اهمیت و ارزش اخلاق در زندگی مادی و معنوی دستوراتی برای راهنمایی به اخلاق بیان فرموده از جمله آنکه بیان شده خود را به اخلاق خداوندی آراسته کنید و لذا این پایان نامه بررسی تخلق به اخلاق خداوندی را توضیح می دهد. اخلاق الهی همان صفات خدا مانند حلیم ، غفور ، حکیم و... است و در قرآن به آنها اشاره شده است، در موارد زیادی این صفات در قرآن هم به خداوند و هم به نوعی به انسان نسبت داده شده است لذا لازم است انسان به عنوان خلیفه الهی با مراجعه به این کتاب الهی که از طرف خداوند برای راهنمایی انسان فرستاده شده، خلق و خوی خود را خدایی و خود را با آراسته نمودن به اخلاق خداوندی شبیه به خدای خود نماید.این پایان نامه سعی دارد با روش توصیفی تحلیلی به بیان اخلاق الهی و روش تخلق انسان به آن بپردازد.

تفسیرنورالثقلین،یکی ازتفاسیر روایی است که در اواخر قرن یازدهم واوایل قرن دوازدهم هجری نگاشته شده ویکی از مهمترین تفاسیری است که روایات اهل البیت(علیهم السلام) را که پیش ازآن پراکنده بود،جمع آوری کرده است. حویزی مولف این تفسیر،توضیحی در باره‌ی آیه یا روایت ومطالب مربوط به آن ارائه نمی دهد،هرچند که روایات باهم ناساز گار باشند.خودمولف به این مطلب، درمقدمه تفسیر به آن اشاره دارد ونقل روایاتی که مخالف باعقاید علمای شیعه است را به معنای عمل واعتقاد بدان نمی داند واین کار او تنها به این منظور بوده که بر خواننده معلوم شود چه کسی آن را نقل کرده است تا خود خواننده به توجیه آن بپردازد.پایان نامه پیش رو،در صدد بوده است،علاوه برمشخص کردن سوره وشماره آیات تفسیر شده وترجمه آیات وروایات وشرح واژگان غریب، به بررسی سند ،احادیث تفسیری ورجال شناسی مربوط به آن ها بپردازد. دربخش بررسی روایت،ابتدا هر حدیثی به لحاظ سند ومتن با مصدر اصلی تطابق ومورد بررسی دقیق قرارمی گیرد وسپس بامنابع متقدم ومتأخر،مقایسه شده است تا تفاوت نسخ ونقلها یا اشتباهات محتمل در سند ومتن ذکر شود وچنانچه نکته یانکاتی به نظررسیده،بیان شده است.دربخش رجال شناسی حدیث ،راویان حدیث بر اساس کتب رجالی مشهور مانند، رجال النجاشی،الفهرست ورجال الطوسی،اختیار معرفه الرجال کشی،رجال ابن داودحلی ،معجم رجال الحدیث آیت الله خوئی و... مورد جستجو قرار گرفته وشرح حالی از آنها،اعم از توثیق وتضعیف، مدح وذم یا مجهول بودن ذکر گردیده است.

ادیان توحیدی و غیر توحیدی همچون اسلام و بودا در انسان دارای ویژگی‌های مشترکی هستند. از جمله‌ی این مسائل بحث سیر و سلوک و رسیدن به حقیقت واحد است. آن‌ها کمالات انسان و راه‌های رسیدن به حقیقت واحد را به گونه‌ای خاص بیان کرده‌اند. از نظر قرآن‌کریم، انسان موجودی است، که همه‌ی کمالات را بالقوه دارد؛ و باید آن‌ها را به فعلیّت برساند و این خود اوست که باید سازنده و معمار خود باشد. در این راستا شرط اصلی وصول انسان به کمالاتی که بالقوه دارد، "ایمان" می‌باشد. در قرآن‌کریم به مباحث نظری و عملی سیر و سلوک اشاره شده است. در بحث نظری، انسان‌شناسی و شناخت نفس و ساحت‌های وجودی انسان مطرح است؛ و در بحث عملی، مراتب سلوک و راه‌هایی که قرآن برای پیمودن مسیر سلوک معرفی می‌کند؛ مانند اخلاق، تزکیه نفس و روش‌های آن، و گناه به عنوان بزرگ‌ترین مانع که در مسیر سلوک وجود دارد نیز مطرح می‌شود. عرفان عملی و مراتب سیر و سلوک و طی مقامات هر یک ظهور گوهر وجود انسانی است، از یقظه و توبه و ریاضات گرفته تا وصول به مقام فناء فی الله و بقاء بالله و خلافت الهی همگی تجلیّات و بیانگر مقام انسانی است، چرا که سالک در تلوین و تمکین و فرار از حالات و مقامات خود در سیر درونی سعی در شناخت خود و رفع موانع و حجاب‌های ظهور خویش و آراستن نفس به صفات جمالیه دارد، و هدف خلقت انسان را جز خودشناسی و خودسازی نمی‌داند. در دین بودا هم نیز به انسان و رهایی او از چرخه‌ی جهان تأکید زیادی می‌شود، و دغدغه‌ی آن از همان ابتدای شکل‌گیری، مسأله‌ی انسان و شناخت نفس بوده است. بودا در قالب چهار حقیقت شریف مراحل رسیدن انسان به حقیقت و رهایی وی از رنج جهانی را بیان می‌کند. وی در آموزه‌های خود بر اخلاق و معرفت و رهایی از نادانی که انسان را گرفتار چرخه‌ی حیات می کند، مراقبه و روش‌های آن بسیار تأکید می‌کند. راه‌های هشت‌گانه‌ای که بودا برای رهایی از رنج معرفی می‌کند را می‌توان به سه بخش تهذیب اخلاق، مراقبه و فرزانگی کاهش داد. بنابراین می‌توان گفت؛ یکی از مهم‌ترین راه‌های نجات برای رهایی از رنج، راه اخلاق و تهذیب نفس است. این پژوهش به دنبال یافتن وجوه اشتراک و افتراق سیر و سلوک عرفانی میان آموزه‌های دین بودا و قرآن‌کریم می‌باشد. که از مهم‌ترین آن‌ها مراحل سیر و سلوک است، که در قرآن‌کریم در قالب هفت مرحله‌ی ایمان و در دین بودا در قالب راه‌های هشت‌گانه بیان شده‌اند. از جمله اشتراکات آن‌ها در مراحل سلوک؛ به شناخت درست یا همان معرفت، آگاهی یا یقظه، هوشیاری و نفی غفلت، زهد، فقر، مراقبه، رضا و خشنودی، فنا یا نیروانا می‌توان اشاره کرد. از جمله تفاوت‌هایی که بین این دو می‌توان یافت؛ نبوت، توحید، تناسخ، وحدت و ظاهر شریعت است.