جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم این کتاب فرهنگ ساز به بخش وسیعی از مولفه های فرهنگی عصر نزول واکنش نشان داده است. برای ورود به بحث مواجهه قرآن با فرهنگ عصر نزول؛ در فصل اول و دوم، مفاهیم "جاهلیت" و "فرهنگ" را با کمک کتب لغت و تفاسیر مختلف و روایات معتبر، بررسی کردیم. سپس در فصل سوم، از بررسی اوضاع کلی سرزمین حجاز- که مهبط وحی بود- به این نتیجه رسیدیم که آنچه بر فرهنگ عصر نزول سایه داشت، جهل و جهالت بود. جهل چه مخالف عقل چه مخالف حلم و چه مخالف علم و دانش؛ تناقض شدیدی با روح تعالیم اسلام دارد، به همین دلیل خداوند در اولین آیات نازل شده بر پیامبراکرم(ص) به مواجهه با جهل و نادانی و تشویق به علم آموزی پرداخت. دعوت مکرر این کتاب الهی به خردورزی و دانش از یک طرف و تشویق های دائمی رسول خدا از طرف دیگر سدّ جاهلیت و خرافه گرایی را شکست و بشریت را مشتاق علم و دانش ساخت. به دلیل وسعت مفهوم فرهنگ، در فصل چهارم فقط به بیان مواجهات قرآن با فرهنگ جاهلیت در سه بخش پرداختیم که عبارتند از: مواجهه با عقاید و خرافات، مواجهه با آداب و رسوم اجتماعی و مواجهه با آداب و رسوم خانوادگی. در هر بخش بر آن شدیم که با کمک تفاسیر شیعه و سنی و سایرکتب مرتبط با موضوع، نحوه مواجهه قرآن کریم با این ابعاد فرهنگی را بیان کنیم. در نهایت این نتیجه حاصل شد که واکنش اسلام نسبت به عناصر مختلف فرهنگی متفاوت بوده است. قرآن کریم نسبت به برخی مولفه های فرهنگ جاهلیت که با روح تعالیم اسلام تناقض داشته، به انکار و نسبت به برخی دیگر از عناصر فرهنگی که با آموزه های حضرت ابراهیم(ع) همخوانی داشته، به تائید و به گزینی فرهنگی پرداخته است. این کتاب عظیم، در مواجهه با بخش وسیعی از فرهنگ جاهلیت روش جای گزینی فرهنگی یا در حقیقت همان اصلاح فرهنگی را در پیش گرفته است. در کل، اسلام نسبت به فرهنگهای متعدد برخوردهای متفاوتی نشان داده و با رویکرد به گزینی و جای گزینی فرهنگی در صدد غالب کردن فرهنگ توحیدی ناب بر فرهنگ جاهلیت بوده است.

فرهنگ مجموع? بینش‌ها، گرایش‌ها و توانش‌های رفتاری هر جامعه است. فرهنگ دارای لایه‌ها، سطوح و ابعاد مختلفی است. آرمان‌ها و اهداف در عمیق‌ترین لایه و سطح آن قرار دارند و شناخت انسان از خود و جهان و معرفت او از هستی و تصویری که انسان از آغاز و انجام خود دارد در مرکز این لایه واقع شده است. هنجارها، قوانین و مقررات اجتماعی در سطح و لایه بعدی قرار گرفته و متأثر و متناسب با لایه پیشین می‌باشد. نهادها و سازمان‌های اجتماعی بر اساس آرمان‌ها، هنجارها و مقررات یادشده و به دنبال آن زبان و نهادها و هم چنین مهارت‌ها و فن‌آوری‌های مختلف در سطوح بعدی قرار می‌گیرند. نسبیت‌فرهنگی به معنای ارزشمند بودن همه فرهنگ‌ها و اعتقاد به این که فرهنگ‌ها قیاس ناپذیرند؛ زیرا شرایط که فرهنگ‌ها در قالب آنها شکل می‌گیرند متفاوت هستند؛ پس فرهنگ هیچ ملتی با فرهنگ دیگر ملل قابل قیاس نیست. ارزش‌ها در فرهنگ‌ها متفاوت هستند و معیارهای ارزیابی نیز از فرهنگی تا فرهنگ دیگر تفاوت دارد. بنابراین نمی‌توان عناصر فرهنگی مردمی را با معیارهای فرهنگی دیگری سنجید، زیرا فرهنگ‌ها دارای ارزش‌های درونی هستند، همه فرهنگ‌ها اصیل و انسانی‌اند، هیچ فرهنگی بر فرهنگ دیگر برتری ندارد برخی از خطوط اصلی ادعای نسبیت فرهنگی درباره انسان، بدین قرار است: ?. انسان‌ها ماهیت یگانه ندارند؛ بلکه در جامعه و در متن فرهنگ‌های متنوع، با ماهیت‌های متفاوتی ساخته و پرداخته می‌شوند. زبان، نظام مفهومی و درک آنها از جهان نیز متفاوت می‌شود. ?. فرهنگ‌ها قیاس ناپذیرند؛ زیرا زبان‌ها که فرهنگ‌ها در قالب آنها شکل می‌گیرند متفاوت هستند ?. ارزش‌ها در فرهنگ‌ها متفاوت است، معیارهای ارزیابی نیز از فرهنگی تا فرهنگ دیگر تفاوت دارد. ?. فرهنگ‌ها دارای ارزش‌های درونی هستند، همه فرهنگ‌ها اصیل و انسانی‌اند. ?. با ترازوی خرد نمی‌توان تمام فرهنگ‌ها را ارزیابی کرد. خرد تنها معیار نیست. در قرآن و روایات نشانه‌هایی در جهت پذیرش نسبیت فرهنگی وجود دارد و هم آیات و روایاتی هست که این مسئله را رد می‌کند و باید با استفاده از تفسیر و به کمک خرد نظر نهایی دین اسلام را در این مورد جویا شد.نسبیّت‌گرایی فرهنگی، ملازم با این ادعای تجربی است که گروه‌های مختلف اجتماعی به قضایای اخلاقی اساساً مختلفی معتقدند. موضوع بررسی نسبیّت‌فرهنگی از آن جهت ضروری و بنیادی است که تلاش می‌کند، برخی از نظریات مطرح در علوم انسانی را مورد کنکاش قرار داده و در صورت درست بودن مورد استفاده قرار دهد و در صورت ناصحیح بودن آن نظریات، ضمن نقد عالمانه، معتقدان به فرهنگ دینی به ویژه فرهنگ اسلامی را از پرداختن و افتادن در آن باز دارد.با تحلیل نظری? نسبیّت فرهنگی و مهم‌تر از آن نتایج و لوازم و نیز چرایی پیدایش این نظریه در بستر تاریخ اندیشه و نگاه متفکرین غربی، قضاوت مقرون‌تر به صواب می‌توان در این مورد داشت.آیا هم? فرهنگ‌ها از سطح ارزش‌مندی یکسانی برخوردار هستند؟ اگر به یکسانی ارزش‌مند بودن فرهنگ‌ها رای بدهیم و به تعبیر دیگر ترازو و معیاری برای فرهنگ‌ها پیش نکشیم، در این صورت نسبیّت فرهنگی درست است. و ناگزیر می‌بایست بدون هیچ پیش-زمین? ذهنی و یا عقیده به هیچ اصل ثابت مطلق فرامکانی و فرازمانی به مطالع? فرهنگ‌ها بپردازیم و این همان توصیه و خواست نسبی‌گرایان فرهنگی است. امّا این سوال مطرح می-شود که چگونه می‌توان هم? رفتارهای آدمیان را اعم از خانواده‌دوستی یا مثلاً کشتار فرزندان به دلیل فقر اقتصادی همسان هم قرار داد و هردو را پذیرفت؟ هدف اصلی این پژوهش عبارت است از «بررسی نسبیّت فرهنگی با رویکرد دینی از منظر قرآن و سنت و مقایسه آن با دیدگاه معتقدان به آن» در راستای هدف مذکور، چند هدف ویژه به شرح زیر مد نظر است:1. بازخوانی مفهوم نسبیّت فرهنگی از منظرهای مختلف. 2. بررسی نسبیّت فرهنگی از منظر قرآن کریم و سنت و دیدگاه معتقدان به این موضوع. 3. بررسی و مقایسه ادل? قرآن کریم و سنت نسبت به نسبیّت فرهنگی با معتقدان به این موضوع. 4. بررسی و مقایسه مولفه‌های فرهنگ مطلوب از منظر قرآن‌کریم و سنت با معتقدان به این موضوع.سوال‌هایی که این پژوهش با توجّه به هدف‌های مذکور، در صدد پاسخ‌گویی به آنها است، شامل موارد زبر می‌شود: 1. دیدگاه معتقدین به نسیبّت‌فرهنگی در این مورد چیست؟ 2. دلایل معتقدین به نسبیّت‌فرهنگی در این زمینه چیست؟ 3. مولفه‌های فرهنگی غرب که خاستگاه نسبیّت‌فرهنگی است کدامند؟ 4. مولفه‌های فرهنگ مورد نظر قرآن و روایات اسلامی کدامند؟ 5. نظر قرآن و روایات، پیرامون نسبیّت فرهنگی چیست؟در این پژوهش با توجّه به موضوع تحقیق روش تحقیق تحلیل محتوایی دنبال شده و موضوع بحث با روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت. که نتایج حاصل این است که به نظر می‌رسد عقیده به نسبیّت‌فرهنگی یا مطلق گرایی به صورت موجب? کلیّه غلط است. اعتقاد به نسبیّت-فرهنگی و یا مطلق بودن در هم? موارد صحیح نیست. بلکه با توجّه به آیات و روایات مذکور به دست می‌آید که در هر نوع عقیده، ارزش، هنجار و رفتاری که با سعادت و شقاوت اخروی انسان مرتبط است فرهنگ و اصول آن باید مطلق نگریسته شود و در جایی که تنها شیوه‌های مختلف زندگی بدون تأثیر ایجابی و سلبی آنها بر سعادت و شقاوت انسان‌ها جریان دارد، نسبیّت قابل پذیرش است. بنابر این فرهنگ به نحو موجب? کلیه نه نسبی است و نه مطلق. آن بخش از عقاید، خلقیات، هنجارها، ارزش‌ها و بالاخره هم? زوایای فرهنگ که در سعادت یا شقاوت انسان‌ها موثّر هستند از اطلاق برخوردارند و آن بخش که تنها شیوه‌های بایست? زندگی آنها را تعیین می‌کنند و دخالتی در سعادت یا شقاوت ندارند، از نسبیّت برخوردارند. به عنوان نتیجه‌گیری نهایی، نسبیّت-گرایی فرهنگی را به در پنج شاخه می‌توان مورد بررسی قرار داد: 1. نسبی‌گرایی فرهنگی هنجاری یا اخلاقی؛ که مورد قبول اسلام است2. نسبی‌گرایی فرهنگی نجات‌بخشی؛ با تذکر این نکته که حق و باطل بودن غیر از نجات یافتن است، این نوع از نسبیت مورد پذیرش اسلام است 3. نسبی‌گرایی فرهنگی معرفت‌شناختی؛ به این معنی که فرهنگ در هر جامعه‌ای نه بدتر و نه بهتر از دیگران است. بلکه همه نسبت به توجیه هنجارها و ارزش‌های فرهنگی خودشان با هم برابر هستند. این نوع از نسبیت گرایی نیز با توجّه به آیات و روایات مورد قبول نیست. 4. نسبی‌گرایی فرهنگی حقیقت-شناختی؛ چنین نیست که حقایق دینی و ارزش‌های موجود در شرایع گذشته و آخرین شریعت یکسان و هم سنگ باشند. آنچه در شرایع گذشته به صورت صحیح و نه محرّف آن، یافت می‌شود به صورت کامل‌تر و عمیق‌تر در اسلام موجود است 5. نسبی‌گرایی فرهنگی وظیفه‌شناختی؛ اینکه برای اطاعت از امر الهی و رسیدن به نجات و رستگاری نیازی نیست حتماً فرهنگ خاصّی داشته باشیم. ضمن تصدیق این مطلب که ادیان پیشین و لاجرم فرهنگ مبتنی بر آموزه‌های راستین آنها در زمان خود حق بوده‌اند و وظیف? بشریّت ایمان آوردن به آنها بوده است، امّا در موقعیّت فعلی، تنها فرهنگ مورد قبول اسلام است و لو اینکه اکثریّت انسان‌ها تا قبل از ظهور حضرت حجت (عج) عملاً گرایشی به آن نشان ندهند.

این رساله مشتمل بر یک مقدمه و سه فصل است: در مقدمه ضرورت پژوهش هدف پژوهش و پیشینه پژوهش بیان شده اند. فصل اول: با عنوان تفسیر امامت حاوی سه گفتار است: در گفتار اول معنای امامت و امام از نظر دانشمندان لغت شناس بررسی و روشن شده است. در گفتار دوم معنای امامت و امام و نیز شرایط امام از دیدگاه متکلمان شیعی و سنی مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند در گفتار سوم درباره معنای امامت و امام در قرآن آیات امامت و حقیقت امامت در آیه ابتلی از منظر علمای فریقین به طور مشروح بحث شده است. فصل دوم تحت عنوان امامان نور از نگاه قران شامل یک مقدمه و دوگفتار است: در مقدمه مامان در قرآن به دو گروه امامان نور و امامان نار تقسیم شده و هر کدام از آنها معرفی گردیده است سپس اهمیت نقش امامان نور در جامعه بیان شده است. در گفتار اول آیات امامان نور ذکر شده و درباره ویژگی های امامان نور در قرآن مانند لزوم انتصاب آنان از ناحیه خدا و فلسفه انتصابشان لزوم عصمت و افضلیت آنان از منظر فریقین به طور مفصل بحث شده است. در گفتار دوم نگاهی است به امامان اهل بیت عصمت و طهارت پیامبر گرامی اسلام در قرآن که درباره مصادیق اولی الامر انتصاب امام علی به امامت از جانب خدا و افضلیت او و عصمت اهل بیت از نظر شیعه و سنی گفتگو شده است. فصل سوم با عنوان امامان نار از دیدگاه قران متضمن یک مقدمه و سه گفتار است: در مقدمه آیه های امامان نار ذکر شده و امامان نار معرفی گردیده است. در فگتار اول درباره مصادیق پیشوایان کفر و معنای جعل آنها از ناحیه خئا از دیدگاههای مختلف مفسران شیعه و سنی بحث شده است. در گفتار دوم ویژگی های صفات امامان نار در قرآن بیان شده اند. در گفتار سوم درباره چگونگی برخورد امامان نار با پیام آوران الهی صحبت شده است. در آخر هر فصل چکیده هر بحث به عنوان حاصل سخن ذکر شده و در پایان رساله فهرست منابع به ترتیب حروف الفبا آورده شده است.

از جمله مسائلی که در تاریخ پر فراز و نشیب بشر از چالش‌های همگانی و همه جایی بوده است اندیشه‌ی نجات و رسیدن به امنیت و آرامش در آخرالزمان بوده است، در بیشتر ادیان الهی مانند اسلام و مسیحیت با این اندیشه مواجه می‌شویم.در این میان نقش کتاب مکاشفات یوحنا، در پرداختن به دور نمایی از آینده جهان و ویژگی‌های آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. حال با بررسی و تبیین محتوای مکاشفات یوحنا و مقایسه‌ی آن با آیات قرآن کریم و روایات امامیه در مورد آخرالزمان می‌توان شباهت‌های زیادی را بین آنها مشاهده کرد، که این تشابهات، زمینه ای مناسب برای مقایسه‌ی دو دیدگاه می‌باشد، از جمله می‌توان به مباحث مشترکی مانند، ظهور و بروز پدیده‌های کیهانی و انسانی در آخرالزمان، ظهور مصلح و منجی، حکومت صالحان، خارج کردن شیطان از صحنه، شکست و نابودی نیروهای شرور، زندگی همراه با امنیت و آرامش اشاره کرد، صدور روایات فرجام شناسانه از یک منبع غیبی واحد و ابلاغ آنها بر پیامبران و مخاطبان خاص در ادیان آسمانی، باعث شده که بسیاری از این پیام‌های غیبی که در اصول معرفت و ارکان شریعت از همسانی و هم سخنی برخوردارند با همت پیروان ادیان الهی با گذشت زمان دستخوش تغییر جدی نگردیده و شکل کلی خود را حفظ کنند، در برخی موارد، که تفاوت‌های جزئی و اختلافات فرعی دیده می‌شود، این تمایزات ناشی از فرهنگ، اعتقادات و درک و فهم مخاطبان و مقتضیات زمان و مکان صدور، تصحیف و تحریف برخی از متون می‌باشد، در این بین آیات قرآن کریم و روایات امامیه به عنوان منابع متأخر و مکمل در سیر نزول معارف آخرت شناسی از جامعیت بیشتری برخوردار است.واژگان کلیدی: آخرالزمان، یوحنا، قرآن، شیعه، مکاشفه

از مباحث شیرین و زیبای قرآن مثل‌های وارد در سوره‌های مختلف آن است. از آن جا که انسان با امور محسوس و ملموس، انس بیشتری دارد، هرگاه یک رشته مفاهیم عقلی و معارف الهی، در قالب مسائل حسی ریخته شود، برای نوع مخاطبان، روشن‌تر جلوه می‌کند. بنابراین فلسفه مثل‌های قرآن، تنزل مسایل بلند و عمیق و بیان آنها در افق فکر مردم است.در واقع مثل با زبانی ساده و بیانی دلچسب، افراد یک جامعه را به فراگرفتن آداب و صفات پسندیده و فروگذاردن عادات و افعال نکوهیده دعوت می‌کند. به علاوه هر شنونده‌ای از زیبایی و خوش‌آهنگی مثلها لذت می-برد. همچنین باید گفت منظور حق تعالی از ذکر مثل آن است که بندگانش را به اندیشه کردن در امور زندگی و طبیعت وادار نماید تا هیچ گاه مسائل اجتماعی را تعبّدی قبول ننمایند؛ بلکه از روی فکر و عقل و استدلال پذیرای آن گردند و در این صورت است که می‌توان گفت شخص به ایمان واقعی دست می‌یابد؛چنانکه خداوند متعال در آیات متعدد علت ذکر امثال قرآنی را هدایت مردم، عبرت گرفتن انسان‌ها و اتمام حجت با مردم بیان فرموده است تا جای هیچ بهانه‌ای برای انسان‌ها باقی نماند.این امثال، طیف وسیعی از موضوعات متعدد را دربرمی‌گیرد؛ از گیاهان و نباتات گرفته تا حیوانات، حشرات، آدم‌های خوب و بد ،شهرها، پیامبران، زنان خوب و بد و حتی سنگها و ... تا از این طریق انسانها را تحت تأثیر جاذبه شگفت خود قرار داده و آنها را به صحنه عمل آورده و تحوّلی شگرف در نهاد آنها بیافریند.

عقیده به شفاعت تا اندازه ای در میان مسلمانان رسوخ دارد که هر کجا برویم و از هر که بپرسیم این اعتقاد را از عقاید اسلامی خویش می شمارد و در اصالت آن از نظر اسلام هیچ گونه تردیدی نشان نمی دهد همه می بینیم که در مواقع راز و نیاز مسلمانها با خدا و نیز در کنار قبر پیشوایان بزرگ اسلام دلها و اندیشه های افراد گنهکار به سوی شفیعان درگاه الهی کشیده می شود و از آنان می خواهند که از پیشگاه بزرگ بخواهند تا مورد عفو رحمت الهی قرار گیرند یک چنین عقیده راسخ و پابرجا نمی تواند ساختگی و غیراصیل باشد قطعا توجه جامعه اسلامی به سوی این عقیده معلول ورود آن در قرآن مجید و احادیث اسلامی است زیرا معنی ندارد یک جمعیت بیش از یک میلیارد نفری و بخصوص دانشمندان آنها به دنبال عقیده ای بروند که هرگز در کتاب آسمانی مدارک دینی آنها وارد نشده باشد ولی گروهی از معتزله در فهم آیات مربوط به شفاعت دچار اشکلا شده اند یا این تأسف گروه وهابیت گرچه در کتاب های خود این عقیده را قبول کرده اند ولی در این عصر جدید گروه وهابیت در راس آن عبدالوهاب و پیروان آن اهل تشیع را به خاطر این عقیده کافر و مشرک می داند این گروه کج فهم و دانشمندان ساده لوح هرجا شیعه را می بیند صدای کفر و بدعت را بلند می کند باطر همین سبب برخود لازم می دانم در این مورد تحقیقی بکنم و از درگاه الی توفیق مستدعی هستم.

"شخصیت" در روانشناسی عبارت است از مجموعه ای از خصوصیات خلقی-مزاجی و خلقی – رفتاری که امکان پیش بینی پاسخ های فرد به محیط را فراهم می آورد. شاکله نفس قلب صدر فواد و مرء از دیگر واژگان معادل آن در قرآن می باشد.مبحث تشکیل و رشد شخصیت در ابعاد متفاوت رشد اجتماعی شناختی اجتماعی و اخلاقی از دیگر مباحثی است که در این پایان نامه بدان پرداخته شده است. در بخش فرآیند رشد شناختی تمامی مطالب حاکی از انطباق نکات روانشناسان با آموزه های قرآنی دارد. ولی در زمینه رشد اجتماعی قرآن علاوه بر پذیرش تاثیر گذاری وراثت ومحیط –که روانشناسان بر آن تاکید دارند-عامل سوم یعنی اراده و انتخاب آگاهانه را برجسته ساخته به گونه ای که قادراست عوامل دوگانه مذکور را تحت الشعاع قرار داده و از محیطی فاسد شخصیتی سالم به بار آورد.همچنین در زمینه رشد اخلاقی عواملی نظیر توبه عبادت محبت مراقبه (مدیتیشن) و کار مورد توجه قرارگرفته است که هر یک نمادی از رشداخلاقی می باشند و تطابق آن ها به ویژه درعبادت (باتلقین) مراقبه (با مدیتیشن)به طور همزمان در دو حوزه قرآن و روانشناسی صرفا جنبه ظاهری و نه ارزشی به خود گرفته است. اما قرآن علاوه بر موارد مذکور-چنانچه از جنبه صرفا روانشناسان هخارج شوند- از عوامل موثر دیگری نظیر توبه محبت و کاردر حیطه رشد اخلاقی یاد می کند.مبحث تیپ شناسی و شخصیت که اصلی ترین مبحث موجود در پایان نامه است به بررسی انسان ها با محوریت ویژگی های بدنی رفتار های معین حالات و یا روابطی که میان رفتار و صفات بدنی آن ها موجود است در علوم پزشکی ( بر مبنای مزاج) در زیست شناسی (بر مبنای گروه خونی) در روانشناسی بر مبنای نظریه شلدون و یونگ و نوع Aو Bمی پردازد. از بررسی تطبیقی علوم مذکور با قرآن چنین بر می آید که اساس تشکیل تیپ در این علوم حالات و صفاتظاهری و رفتای شخص می باشد حال آن که قرآن مهمترین عامل تعیین تیپ شخصیتی رانگرش و بینش فرد معرفی می نماید. بدین معنا که بر اساس نگرش و بینش به دسته بندی صفات و حالات و رفتار شخصیت های سالم و ناسالم در سه تیپ مومن کافر و منافق پرداخته آن گاه عملکرد هر یک را در حوزه های صفاتی حالاتی و رفتاری مورد امعان نظر قرار می دهد.نکته مهم آن که در بررسی شخصیت های سالم و ناسالم در دو حوزه قرآنی و روانشناسی روانشناسان به انتخاب گزینشی و براساس هست ها و نیست ها به بیان الگوهای شخصیت سالم می پردازندو الگوهایی نظیر الگوی شخصیتی" انسان بالغ" آلپورت " انسان با کنش کامل" راجرز انسان بارور" فروم" خواستاران تحقق خود" مزلو " انسان از خود فرا رونده" فرانکل و" انسان این مکانی و این زمانی" پرلز را مطرح ساخته اند در حالی که قرآن شخصیت سالم و معیار تشخیص آن را ایمان و عوامل موثر بر آن نظیر: علم اعتماد به وعده های الهی عبرت پذیری همنشینی با اهل ذکر که خود در بردارنده خصائص صفاتی همچون آرامش و امنیت روانی سلامت روانیاعتماد به ارگانیسم خودصبر خودآگاهی نرمخویی و خصائص رفتاری نظیر خیرخواهی شکرگزاری اهل ذکر بودن و بخشندگی است معرفی می نماید.اما در مورد شخصیت ناسالم روانپزشکان اختلالات روانی در حیطه شخصیتی را به 14 مورد اختلالی نظیر: اختلال شخصیت پارانوئید اسکیزوئیداسکیزوتایپال نارسیستیک و امثال آن و تحت 4 طبقه عمده ساماندهی نموده اند ولی در قرآن فرآیند شکل گیری شخصیت های ناسالم پیش گفته اغلب بر اساس طرز تفکر ناشی از جهانبینی کفر یا نفاق گونه ایشان و مبتنی بر عواملی نظیرجهل غفلت تبعیت از هوای نفس فوبی یا ترس خشم تابو یا تعصب و خرافات صورت می پذیرد به نحوی که شخصیت های کافر یا منافق در ابعاد صفاتی از خصائصی نظیر کبرورزی سنگدلی حسادت بدبینی نادانی و در بعد رفتاری از ویژگی هایی نظیر: افراط در امور ناتوانی در اخذ تصمیم صحیح خودآزاری ارتکاب جرائم فسق و فجور اغواگری و فساد گری برخوردارند. در مجموع می توان گفت: در بررسی تطبیقی شخصیت از دیدگاه روانشناسی با آموزه های حقیقی قرآن روشن می شود که قرآن کریم افزون بر مطالب مطروحه در روانشناسی از جامعیتی بی بدیل درابعاد مختلف نیازهای روحی فرد اعم از نیاز های ارزشی -عبادی عاطفی اخلاقی و اجتماعی برخوردار است. افزون بر آن در تعیین معیار ارزیابی شخصیت و رشد آن و ارائه معیارهای تشخیص راهی نو پیموده و دیدگاه جدیدی پیش رو دارد.

انگاره‌های انسان‌شناختی یکی از مقولات بنیادی در اندیشه معاصر است . پژوهش حاضر پس از معناشناسی «کرامت» و «انسان» در قرآن ، می کوشد به معنای دقیق «کرامت انسان» در نظام معنایی قرآن دست یابد. بررسی آراء قرآن پژوهان و مفسران نشان از آن داردکه در بحث کرامت انسان در قرآن ، نگاه یکسانی وجود ندارد . این پژوهش در صدد است تا 1) معنایی دقیق از کرامت انسان در قرآن کریم را ارائه دهد؛ 2)مبانی قرآنی کرامت انسان را تبیین کند؛در این بخش با بیان هفت مورد از مبانی کرامت ذاتی ( دارا بودن روح الهی ، خلافت الهی ، اختیار و اراده انسان ، تسخیر جهان هستی ، مسجود فرشتگان بودن ، امانت دار الهی بودن ، فطرت الهی داشتن ) به تبیین کرامت اکتسابی انسان پرداخته شد 3)موانع فرا روی انسان در دستیابی به کرامت را مورد تحلیل قرار دهد و موانع فردی و اجتماعی کرامت انسان را اعم از : درک نادرست از انسان ، صفات و خلقیات ضد ارزشی ، ، ظلم و بی عدالتی ، استبداد و استبداد زدگی ، حاکمیت طاغوت ، تهدیدهای امنیتی ، آسیب ه رسانی به حیثیت اجتماعی افرادو نابرابری و تبعیض بیان نماید . ایت تحقیق به این نتیجه رسیده است که از دیدگاه قرآن ، انسان بما هو انسان دارای کرامت الهی است . از این رو ، لوازم این کرامت نیز باید به عنوان موهبت های الهی برای انسان به رسمیت شناخته شود . با این قرائت از کرامت انسانی ، تمام آموزه های اسلامی کاملا با کرامت انسانی سازگار است.

چکیده با ظهور دین مبین اسلام در سراسر شبه جزیره عربستان ، شعر عربی به مرحله ی جدیدی گام نهاد . شاعرانی که در عصر جاهلیت در خدمت آرمان های قبائل بودند ؛ با ظهور اسلام به سوی معنویت ، پند و اندرز و یا مدح اولیای الهی ، به ویژه پیامبر بزرگ و گرامی اسلام متمایل گشتند و شعرشان را در خدمت این بزرگوار و اهداف او قرار دادند . شاعرانی که در اشعار خود پیامبر (ص) و صفات شایسته ی او را مدح نموده اند ، عموماً به دین اسلام متعهد . پس مدح پیامبر اکرم (ص) تاریخی بس دیرینه دارد و بی شک این تاریخ از زمان حیات آن حضرت شروع شده است . از جمله شاعرانی که با این دین جدید آشنا شدند و نور ایمان در قلبشان رسوخ کرد و این اعتقاد در شعرشان جلوه کرد و توانستند پیامبر را در اشعارشان با صداقت کامل مدح و تمجید نمایند ، می توان به حسان بن ثابت أنصاری ، عبدالله بن رواحه ، کعب بن مالک و کعب بن زهیر اشاره کرد که اشعارشان در تاریخ اسلام ثبت است . از آن جایی که حسان بن ثابت أنصاری ارادت خاصی به پیامبر (ص) داشت بیشتر به نقش هدایتی پیامبر (ص) ، مجد و عظمت و جایگاه والای ایشان در اشعارش می پرداخت ؛ حال آن که عبدالله بن رواحه شجاعت و جنگاوری پیامبر را در میدان نبرد و همچنین شب زنده داری آن حضرت را در اشعار خود به تصویر می کشید . کعب بن مالک نیز در اشعار خویش پیامبر (ص) را دارای شخصیتی چون قوی الإراده ، سعه ی صدر ، صفای باطن ، داشتن صبر و قدرتش بر تحمل معرفی نموده است . از طرف دیگر کعب بن زهیر در قصیده ی معروف خود « بانت سعاد » بیشتر به جنبه ی شجاعت ، لطف و بخشش و تشبیه پیامبر (ص) به شیر و شمشیر پرداخته است . همه ی این شاعران در سروده های خود از آیات نورانی و روشن گر قرآن تأثیر پذیرفتند و مبنای شعرشان را در مدح و ستایش رسول بر آن استوار نمودند تا از این رهگذر به کمال مطلوب خویش دست یابند .

چکیده :انسان گمشده در راه مانده امروز در وجودش استعدادهای بالقوه ای دارد که باید شکوفا شوند و به فعلیت برسند تا بتواند در مسیر درست گام بردارد و به سر منزل مقصود برسد.کاملترین و با ارزش ترین منبعی که چگونگی پرورش این استعدادها را به تصویر کشیده است قرآن کریم می باشد . هدف از انجام این پژوهش شناسایی و شرح ویژگی های انسان تربیت یافته در ابعاد عقلانی ، عاطفی ، دینی – اخلاقی و اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم است. برای این منظور با استفاده از روش کتابخانه ای از طریق مراجعه به قرآن ، کتب معتبر و سایر آثار مکتوب اعم از کاغذی و الکترونیکی اطلاعاتی در این زمینه جمع آوری گردیده و با شیوه توصیفی – تحلیلی به بررسی آیات قرآن در زمینه ابعاد گوناگون آدمی پرداخته شد . نتایج حاصل از این بررسی ، بیانگر آن است که در بینش قرآنی ، انسان توانمندیهای مختلفی دارد که با پروراندن آنها می تواند آراسته به خصایلی چون فهم و خردمندی، ایمانی استوار ، اخلاقی پسندیده ، احساساتی سنجیده با حفظ روابط صحیح اجتماعی گردد و با رشد و تعالی فطرت الهی خویش مسیر درست زندگی را شناسایی کرده تا دچار انحراف و واماندگی نشود و به هدف آفرینش دست یابد. واژه های کلیدی : انسان تربیت یافته ، قرآن ، بعد عقلانی ، بعد عاطفی ، بعد دینی – اخلاقی ، بعد اجتماعی