جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خدا و انسان دو مفهوم محوری در قرآن و عهدین و دو قطب اصلی در مفاهیم‌ این سه متن دینی‌اند. مضامین قرآن و محتوای عهدین انحائی از ارتباط را بین این دو قطب تصویر کرده‌اند. در این رساله، که عنوان آن عبارت است از «ارتباط خدا و انسان در قرآن و عهدین»، سعی بر آن است که اَشکال مختلف این ارتباط گزارش شود و از این طریق مفاهیم و تصورات مربوط به این قلمروِ معنایی در دستگاه مفاهیم قرآن و عهدین با یکدیگر مقایسه شود.هدف این رساله آن است که از طریق بررسی نوع رابطه خدا با انسان و تحلیل مفاهیم مربوط به این حوزه در سه متن دینی مذکور به پاسخ این سوال دست یابد که مومن مسلمان، مومن مسیحی و مومن یهودی با تکیه بر متن مقدس خود، خویشتن را و همچنین گذشته و آینده خویش و کل جامعه انسانی را دارای چه گونه ربط و پیوندی با خدا می‌بیند و در سایه این پیوند، جایگاه خود را در جهان چگونه ارزیابی می‌کند. در این بحث شباهتها و تفاوتها میان سه متن مورد بحث در باب موضوعات فوق آشکار می‌شود. عمده ترین شباهت میان سه متن مورد بحث مربوط به حوزه از کجایی انسان و هویت دینی اوست، (گرچه عهد عتیق در این باب صبغه‌ای قوم‌گرایانه دارد)، و عمده‌ترین اختلاف به بخش تصورات دینی، الهیات پولسی در عهد جدید مربوط می‌شود. در اینجا موضوع ارتباط خدا با انسان صورتی دگرگونه و متفاوت با آنچه در قرآن و عهد عتیق دیده می‌شود، به خود گرفته است. شخصیت حضرت مسیح نقشی محوری و حتی متفاوت با نقش انبیاء در حوزه ارتباط خدا با انسان دارد. تفاوت دیگر مربوط به حوزه مفاهیم فرجام‌شناسانه است. این قلمرو در قرآن بسیار گسترده و پرحجم است، در عهد عتیق، در بخش اسفار خمسه، مفهوم روشنی در این زمینه به چشم نمی‌خورد و در بخش کتب انبیاء، مفاهیمی پدیدار می‌شود که گاه نوعی وضعیت فرجام‌شناختی‌ این جهانی را به تصویر درمی‌آورند. در عهد جدید این موضوع پررنگ‌تر می شود و در عین حال پیوندی استوار با مفهوم «بازگشت دوباره مسیح» دارد.در این رساله نوعی بحث تطبیقی بین سه دین ابراهیمی و به بیان دقیق‌تر بین سه متن مقدس اصلی این سه دین به نمایش گذاشته شده و مفاهیم کلیدی و شاخص هر متن در حوزه‌های معنایی مورد بحث تحلیل و مقایسه شده است. روش این رساله در فهم متن روشی است که در آن، دستگاه واژگان هر متن دینی، (آنگونه که ایزوتسو در کتاب خدا و انسان در قرآن تشریح کرده است)، دستگاهی متشکل از واژگان پرشمار و به هم مرتبط دانسته شده، که مجموعه واژگان در تعامل و ارتباط با یکدیگر از جهان‌بینی گسترده نهفته در وراء متن حکایت می‌کنند. در این دستگاه گسترده واژگان، به نقش حوزه‌های معنایی کوچکتر و نیز واژه‌های کلیدی هر حوزه در منعکس ساختن بینش‌های دینی موجود در هر متن توجه می‌شود. ا‌ین روش نوعی رهیافت زبانشناسانه و نوعی روش دقیق‌تر در دریافت معانی متن است. این مکتوب گامی خواهد بود برای دسترسی به زمینه‌های مشترک فکری میان ادیان ابراهیمی و گشودن باب گفتگوهای بین دینی و برای رسیدن به تقارب دراندیشه های دینی. در این رساله همچنین به شناخت انسان از منظر این سه دین (ادیان ابراهیمی) نزدیک می‌شویم. بنابراین هر جا که پای مباحثی همچون حقوق بشر، آزادی، کرامت انسان، اخلاق محیط زیست، معنای زندگی، شبیه‌سازی انسان، سقط جنین، مرگ بی رنج و ... محل بحث باشد باید دانست که از کدام انسان و در فضای کدام نظام اعتقادی بحث می شود. انسانی که در اینجا سخن از او در میان است، انسان مرتبط با خداست، به صورت خدا آفریده شده، جانشین خدا بر زمین است، داده‌های طبیعت مواهب خدا به او شمرده می‌شود. این انسان طرف عهد با خدا و عبد خداست و نمی‌تواند به عهد خویش خیانت ورزد، سرسپاری به غیر خدا نمی تواند داشته باشد، غیر خدا و قانون ضد خدایی را نمی‌تواند اطاعت کند. او غالبا جاودانه شناخته شده است و فرجامی این جهانی یا آن جهانی در پیش رو دارد که نحوه حیات فرجامین او را خدای او، با لحاظ نحوه سلوک این جهانی او، تعیین می‌کند.

خدای متعال انسان را موجودی با کرامت آفرید و او نخستین کسی است که پیش از آفرینش انسان، به هنگام آفرینش او و پس از خلق او، وی را تکریم کرده است. او به عنوان خالق یکتا که برترین و افضل مخلوقاتش را آفریده است خواستار عزت و برخورداری از شخصیت انسانی والا برای فرد فرد بندگان خویش است. به همین دلیل به او اجازه نداده است تا نفس خویش را خوار کرده و خود را نزد دیگر مخلوقات خوار نماید. البته برخورداری از شخصیت والای انسانیِ هر کس در گرو رفتارهای اوست. این رساله به دنبال شناسایی عوامل آسیب شخصیت فرد و ارائه راه‌کارهای در امان ماندن از این آسیبها است. در این راستا ضمن تقسیم آسیب‌ها به سه نوع تصوری، ظاهری و حقیقی، عوامل آسیب شخصیت را در سه دست? شناختی، اخلاقی و رفتاری تقسیم بندی کرده و مصادیق هر یک را با اتکاء به آیات و روایات مورد بررسی قرار داده است؛ و در پایان راه‌کارهای مقابله با آسیب شخصیت و در امان ماندن از آن را نیز بر شمرده است.

نام خانوادگی دانشجو: رفیعی راد نام: سوسنعنوان پایان‌نامه: بررسی مفهوم عبودیت در قرآن ومقایسه آن با عرفان اسلامیاستاد راهنما: دکتر اشرف میکائیلیاستاد مشاور: دکتر علی غفاریمقطع‌تحصیلی:کارشناسی ارشدرشته:الهیاتگرایش:عرفان اسلامی دانشگاه:محقق اردبیلیدانشکده: علوم انسانیتاریخ دفاع: 29/6/1393تعدادصفحات:135چکیده: یکی از مسائل مهم بشری در ارتباط با آفرینش و خلقت جهان، رابطه ی انسان با خالق می باشد.این رابطه هم در قرآن و هم در منابع عرفانی اسلام به واژه عبودیت تعبیر و تفسیر شده است. این مفهوم تاثیر آشکاری در زندگی و افکار مسلمانان و مومنان داشته است بطوریکه جلوه های آن را در زندگی زاهدان و عرفای مسلمان می بینیم. عبودیت در قرآن به مفهوم مملوکیت و تسلیم و نهایت درجه ی خضوع در برابر خداوند است و اساس نظام تربیتی پیامبران نیز بر همین اصل است. تسلیم خواست و رضای پروردگار بودن و اینکه انسان در تمام امور به مقتضای مملوکیت و عبودیت خویش رفتار نماید. عبودیت در آیین یهود بر پایه ی اطاعت محض از خداوند و در آیین مسیح بر پایه ی محبت با تمام قلب و جان و خدمت به خلق استوار است. در قرآن کاربردهای متعددی برای عبد آمده است، از جمله: « کاملترین وصف برای انسان کامل» و «اساس اسراء و عروج انسان کامل»، «مختار بودن در بندگی » و از لغات مترادف عَبَدَ به معنای عبادت می توان از خَشَعَ، خَضَعَ و نَسَکَ نام برد. واژه های حوزه ی معنایی عبودیت در قرآن شامل حوزه ی معنایی معبود و عابد می باشد. هدف عبادت در عرفان اسلامی نیز از طریق معرفت به حق از حیث اسماء و مظاهرش و علم به مبداء و معاد و آگاهی به حقایق عالم و چگونگی بازگشت آن حقایق به ذات احدی تعریف می‌شود. این هدف با طی مدارج و مقامات سیر و سلوک و عرفان عملی، مقام به مقام و گام به گام میسر می‌شود، و از این منظر انسان کامل کسی است که به سبب ظرفیتی که در ساختار وجودی اش هست می تواند به مقام حقیقی عبودیت و بندگی برسدکه این امر بر متکی بر هماهنگی میان شریعت و طریقت بوده و بر پایه ی پیروی از شریعت و احکام قرآن صورت می‌گیرد. کلیدواژه‌ها: عبودیت، عرفان، شریعت، طریقت، انسان کامل

پژوهش پیش‌ رو تلاشی در جهت ارائه تصویری روشن از چیستی، چگونگی و چرایی اهمیت اعتماد اجتماعی در جوامع از نگاه منابع اسلامی است. برای نیل به این هدف، حول سه محور اساسی ماهیت، ریشه‌ها و پیامدها به بررسی دیدگاه قرآن کریم و ائمه معصومین(ع) در رابطه با اعتماد اجتماعی و ابعاد آن پرداخته شده است. بر اساس آنچه که در روایات اسلامی و نظریات اندیشمندان علوم اجتماعی بیان شده است، می‌توان به سه عنصر اصلی به عنوان ارکان ماهیتی یک رابطه بر مبنای اعتماد دست یافت که عبارتند از: دوجانبه بودن ارتباط، خطرپذیری و حسن‌ظن به دیگران. همچنین عوامل موثر در اعتماد اجتماعی از دیدگاه منابع اسلامی که در این پژوهش از آن‌ها به عنوان بسترهای ایجاد اعتماد اجتماعی یاد شده را می‌توان در دو دسته جای داد. دسته اول مسائلی که به شخصیت فردی تک تک افراد جامعه متکی است مانند صداقت، امانت‌داری و... و دسته دوم به صفات سازمانی و شخصیت اجتماعی افراد و نهادها مربوط می‌شود که از آن جمله می‌توان به مسائلی مانند اتحاد و همدلی، ولایت‌پذیری و... اشاره نمود. در میان همه این عوامل، نقش عنصر دین‌داری و پایبندی به دستورات شرایع الهی از اهمیت بیشتری نسبت به سایر عوامل برخوردار است. اعتماد در هر جامعه‌ای علاوه بر این که یکی از عناصر حیاتی جهت حفظ کیان اجتماع است، کارکردها و پیامدهای مثبت بسیاری نیز برای زندگی اجتماعی به همراه دارد. مسائلی از جمله اتحاد و همبستگی اجتماعی، روحیه تعاون و همکاری متقابل، امنیت روانی، اقتدار سیاسی و... از جمله عواملی است که در سایه وجود اعتماد اجتماعی در جامعه حاصل می‌شود. در نهایت، تمامی کارکردهای اعتماد در جامعه به یک هدف کلی منتهی خواهد شد که همان پیشرفت همه جانبه جامعه از لحاظ مادی و معنوی می‌باشد.

چکیدهقرآن و عهدین در ضمن هدایت انسان به تعالیم الهی و تأکید بر پیروی از اصول و ارزشهای اخلاقی بسیاری از موارد به ذکر قصص الهی پرداخته اند. یکی از داستانهای مشترک قرآن و عهدین داستان حضرت یحیی (ع) است. در این پژوهش شخصیت حضرت یحیی (ع) و پیروانش درمتون اسلامی (قرآن و روایات) وکتاب مقدس (عهد جدید) به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. از بررسی زندگی حضرت یحیی (ع) در آیات قرآن کریم و روایات وکتاب مقدس چنین حاصل می‌شود که قرآن کریم با ذکر تولّد معجزه آسای او، شخصیت آن حضرت را با برشماری صفات نیکی چون سید و حصور معرفی می‌کند؛مجموعه‌ی روایات و منابع تاریخی به مسائل مختلفی از جمله علت و چرایی شهادت حضرت یحیی (ع) پرداخته است ؛کتاب مقدس از رسالت و موعظه‌های حضرت یحیی و روابط او با عیسی مسیح (ع) سخن می‌گوید. صابئین مندایی که نامشان سه بار در قرآن ذکر شده است همان پیروان حضرت یحیی هستند که غسل تعمید یکی از آداب و رسوم اصلی آنهاست. از آنجا که غالب روایات تاریخی وکتاب مقدس مورد تحریف وجعل قرار گرفته اند مطالب ناشایستی در این دو منبع به چشم می‌خورد که به پیامبران نسبت داده اند ولی نکته قابل ذکر آن است که اگرچه بسیاری از مطالب مربوط به زوایای زندگی حضرت یحیی که در کتاب مقدس و روایات نقل شده است در قرآن نیامده است ولی محتوای اصلی آنها مخالف با اصول و چهارچوب قرآن نمی‌باشند.

عفاف حالتی درونی است که انسان را از حرام و گناه باز می‌دارد و او را به مراتب والای انسانیت رهنمون می-گرداند علاوه بر نقش ممتاز عفاف در سلوک فردی انسان به سوی مقصد آفرینش، آنچه می‌تواند یک جامعه را از خطر سقوط اخلاقی و سلط? فرهنگی بیگانگان مصون نگه دارد، ترویج و اشاع? فرهنگ عفاف و تبیین ابعاد گوناگون آن می‌باشد. به همین جهت، پرداختن به بحث عفاف وکارکرد آن در رشد و تعالی اخلاقی انسان، از اهمیت و ضرورت ویژه‌ای برخوردار است. با عنایت به اینکه در آیات قرآن کریم و روایات معصومین(علیهم السلام) به مقول? عفاف و ابعاد گوناگون آن اشاره شده، این پژوهش در صدد است به روش تحلیلی ـ توصیفی، کارکرد عفاف را در رشد و تعالی اخلاقی انسان از منظر قرآن و حدیث مورد بحث و بررسی قرار دهد. «عفاف» در آموزه‌های اسلامی از جایگاه بسیاروالاییبرخوردار است و همواره از آن به عنوان قوی‌ترین نیروی تعدیل غرایز و شهوات انسانی یاد می‌شود. سجایای بلند اخلاقی و روحانی انسانی ایجاب می‌کند تا ضرورت و اهمیت رعایت عفاف برای رشد وتکامل اخلاقی، در فضایی آکنده از نور و پاکی و حیا جلوه کند و اعتلاء بخش آدمی باشد. آنچه که أغلب از مفهوم«عفاف» به ذهن متبادر می‌شود، استعمال این واژ? در معنای خاص مانند، عفت جنسی و یا حوز? خاصی از شهوت می‌باشد که این طریق استعمال از قبیل استعمال کل در جزء آن است. در حالیکه درکاربردهای قرآنی، عفاف دامن? وسیع و گسترده‌ای از رفتار وکردار انسان را در برمی-گیرد. و رعایت آن اختصاص به جنس خاصی ندارد.از ابعاد مختلف عفاف می‌توان، عفاف در کردار، گفتار و اندیشه را بازشمرد. چشم‌پوشی از نگاه حرام، پوشش مناسب، اعتدال در زینت و آرایش، میانه‌روی در خوراک و عفت در فقر و غنا از ابعاد مختلف عفاف در کردار بوده و پرهیز از کلام لغو و اندیش? حرام، عفت در گفتار و اندیشه را تشکیل می‌دهد. و هم? این‌ها نیاز بشر در مسیر کمال است که در این پژوهش بدان پرداخته شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که عفاف از بزرگترین فضایل انسانی است و قرار گرفتن در سیر الی الله و مسیر تقوا بدون آراسته بودن به صفت بازدارند? عفاف ممکن نخواهد بود. بنابراین رعایت این اصول موجبات رشد و تعالی اخلاقی انسان را فراهم نموده و انسان را به قل? رفیع فضایل الهی و انسانی رهنمون خواهد ساخت.

قرآن مهمترین منبع دینی و متنی مقدس است که در آیات متعددی، به عناوین و اوصاف مختلفی نامبردار گشته و چهار عنوان (قرآن،کتاب، فرقان و ذکر) از جمله عناوین مشهور و مورداتفّاق نظر اکثریت قرآن پژوهان می باشد. چون هر کدام از عناوین مذکور در آیاتی، مفهومی وصفی داشته اند از این رو در شمار نام های منقول مورد بررسی قرار می گیرند. در کنار عناوین گوناگون، قرآن به اوصاف متعدد و مختلفی نیز در قرآن معرفی شده که بنابر دیدگاه و نقلِ قرآن پژوهانِ برجسته شیعه و سنّی، هر کدام از این اوصاف دارای فلسفه خاصی بوده و بر بُعدی از ابعاد وسیع و بیکران این کلام الهی دلالت دارند، بر همین اساس در بخش های مختلفی که هر کدام بر بُعدی از ابعاد قرآن دلالت دارند؛ مورد معنا شناسی به روش کلی، قرار می گیرند. از طرفی ملاحظه می شود که اوصاف قرآن در بسیاری از آیات، وصف امور مختلف و متعدد دیگر واقع شده اند که باعث می شود بحث اشتراک به میان آید که با بررسی و چینش موصوفات این اوصاف بر اساس معیارهای که در اشتراک لفظی و معنوی به دست آمده، روشن می شود که اوصاف قرآن دارای اشتراک معنوی می باشند به این معنا که یک مفهوم کلی دارای مصادیق متعدد هستند که با یکدیگر رابطه برقرارمی کنند؛ گرچه هر یک از این معانی، ویژگی هایی دارد که دیگری از آن عاری است ولی در نهایت همه این معانی و مصادیق را یک اشتراک معنایی پیوند می دهد به گونه ای که هر وجه معنایی، مصداقی برای آن مفهوم کلی می شود و این ویژگی با کثرت بطون آیات سازگاری دارد، در نتیجه اعجاز قرآن را در ناحیه لفظ و معنی بیشتر از اشتراک لفظی آشکار می سازد.

چکیدهنظام فرهنگی – اجتماعی مطلوب از دو رکن فرهنگ و اجتماع تشکیل یافته است. نظام مجموعه ای از اجزائی است که در جهت تحقق هدف یا اهداف مشخص در تعامل با یکدیگر، فعالیت می کنند. هستی و به تبع آن، جامعه انسانی چون دارای حرکت بالعلم است لاجرم نظام مند و دارای نظم از روی شعور است. فرهنگ نیز مجموعه پویا و هدفمند باورها (بینش ها)، گرایش ها (ارزشها)، رفتارها (هنجارها) - چه فردی و چه اجتماعی - و نمادهای مربوطه است که منبعث از نظام خاصی است. بررسی فرهنگ در سطح جامعه ای صورت می گیرد که مطلوبیت گزاره های آن بر اساس آموزه های قرآن کریم – که جامعه را نظام مند و موثر در رستگاری افراد می داند - بدست آمده است. این گزاره ها در سه فصل جامع و کلیِ باورها، گرایش ها و رفتارها طبقه بندی شده اند. مجموعه باورها، گرایشها و رفتارها خود دارای نظم واحدی است که از آن به عنوان نظام اسلامی یاد می کنیم و در این نظام، نظم واحدی که نهادهای اسلامی و نظم فی ما بین را ترسیم می کند را نظام فرهنگی –اجتماعی مطلوب اسلاممی نامیم. شاخصه های ایمان، حرکت پویا و دائمی، واقع گرایی و هوشیاری، کمال طلبی، توجه به آغاز و انجام، جامعیت، آزادی، عدالت، حرکت به سوی ارزشها و هویت انسانی، هدفمندی و موضوعیت وسایل وواسطه ها، خودباوری و استقلال و تکلیف مداری از مهمترین شاخصه های این نظام محسوب می شود.باورها یا عقاید آموزه هایی هستند که بدون شک و تردید پذیرفته شده و در آنها فقط جنبه اعتقادی (بدون جنبه عملی) لحاظ می شود. گرایش ها – که غالبا مبنای رفتارها، کنش و واکنش ها را تشکیل می دهند – همان خلقیات درونی یا امور قلبی هستند. آنها ریشه در امور درون فردی دارند که در جامعه و فرهنگ ظاهر شده و بسیار اثر گذارند. رفتارها، تکالیف و وظایف رفتاری انسانها، اعم از فردی و اجتماعی هستند که با چهار حوزه ارتباط دارند: 1. خداوند متعال 2. خود انسان 3. هم نوعان 4. محیط طبیعی. مجموع تکالیف با گرایش صحیح که از باور صحیح نشأت گرفته باشد سعادت انسان را در جامعه - که مصداق اجتماعی دنیاست - و دنیای آخرت – که حیات باقی است - تأمین می سازد و این همان نظام فرهنگی – اجتماعی مطلوب قرآن کریم است.

چکیدهحریم خصوصی قلمرویی از زندگی و متعلقات هر فرد است که ( عرفاٌ یا بر اساس اعلان قبلی ) انتظار می رود که دیگران بدون رضایت وی به آن قلمرو وارد نشوند یا به اطلاعات آن دسترسی نداشته باشند. و انسان ها بنا بر فطرت خود، قلمروهایی را محدوده خصوصی خویش می دانند و در آن پناه می گیرند. این پناهگاه امن، حریم خصوصی است که زندگی و حیات برای آنان میسر می شود و انسانیت معنا و مفهوم می یابد. حریم خصوصی تمایل اشخاص است به این که آزادانه تصمیم بگیرند که تحت چه شرایطی و تا چه میزانی خود، وضعیت و رفتارشان را برای دیگران فاش کنند. قرآن کریم و احادیث چنین قلمروی را به رسمیت شناخته و دیگران را موظف می‌کند قبل از ورود به حریم خصوصی افراد اجازه بگیرند. از نصوص و ظواهر قرآن کریم و احادیث استفاده می‌شود که موارد ذیل از مصادیقِ حریم خصوصی است: منازل مسکونی و محل استراحت دیگران، اعضای بدن انسان که باید پوشیده باشد، عقاید و افکارِ سرّی اشخاص، متعلقات شخصی از قبیل نامه‌ و همچنین مکالمات خصوصی.با اینکه اصل این است که ورود به حوزه حریم خصوصی افراد ممنوع است، ولی ورود محدود مواردی اجازه داده شده است که عمده آن موارد ذیل است: تحقیق برای امر ازدواج در حد متعارف و لازم، تجسس از کودک، نوجوان، و جوان توسط ولی او، تجسس از ظالم برای افشای ظلم او، تجسس و نظارت حاکم بر کارگزارانش، تجسس برای کشف توطئه های منافقان و کافران علیه مسلمانان.واژگان کلیدی: حریم خصوصی، تجسس، غیبت، نظارت بر عملکرد کارگزاران.

نظام ولایت تکوینی شعبه ولایت مطلقه الهی است که در تمام شئون و مراتب هستی جاری است. این نظام بر مبنای براهین علم، قدرت، مالکیت و صمدیت خداوند، در مرتبه اول متشکل از سه نظام دیگر یعنی نظام سنت های الهی،‌ نظام اسباب و مسببات و نظام اسماء و صفات الهی می باشد که مجاری تحقق آن را شکل می دهند.