آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب "معارج القدس فی مدارج معرفه النفس" اثر ابوحامد غزالی(450-505ق) کتابی است که به نحومستقل در بارۀ مباحث علم النفس فلسفی و مسائل وابسته به آن گفتگوکرده است وبه نظر می رسد در هیچ یک از آثار غزالی این گونه وبه نحو تفصیل در بارۀ مباحث مربوط به نفس تحقیق نشده است. از آنجا که این کتاب همانند بیشتر کتاب های غزالی به زبان عربی نوشته شده است است، وتا کنون نیز ترجمه ای فارسی از این کتاب ارزشمند صورت نگرفته است ،از این جهت امکان استفاده از آن برای همه دانشجویان وپژوهشگران این عرصه فراهم نبوده و همین امر موجب شده تا این کتاب ارزشمند کمتر مورد توجه دانش‌پژوهان قرار گیرد وبا ترجمه آن به زبان فارسی امکان بهره مندی از آن برای همگان میسر می گردد و این گنجینه فلسفه اسلامی مورد توجه قرار خواهدگرفت ،در این پایان نامه علاوه بر ترجمه کامل کتاب، برخی ابهامات وپرسشهای مطرح درباره صحت انتساب این کتاب به غزالی نیز مورد بررسی وتحقیق قرار گرفته است و گزارشی جامع از مباحث این کتاب ارائه شده است. لازم به یاد آوری است که دراین ترجمه، علاوه بر توجه به اکثر نسخه های چاپی کتاب، نسخه چاپی انتشارات دارالکتب العلمیه با تحقیق احمد شمس الدین ، مبنا قرار گرفته است و در مواردی نیز از نسخه خطی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی بهره جسته ایم. سعی و تلاش مترجم بر این بوده است تا پس از ترجمه تحت اللفظی عبارات، تغییرات اندکی مانند جابه‌جایی افعال و... برای سازگار سازی ترجمه با ادبیات فارسی انجام شود تا کمترین دخل و تصرف در متن صورت بپذیرد. آنچه در سراسر کتاب مشهود است تاثیرپذیری ویژه غزالی از ابن سینا است که در مواردی عین عبارات از آثار شیخ الرئیس از جمله نجات بوعلی گرفته شده، و در مواردی محتوای تالیفات و براهین ابن سینا با بیانی متفاوت به رشته تحریر درآمده است. کتاب متشکل از یک خطبه وفهرست از خود مولف و یک مقدمه و متن اصلی است. متن اصلی در واقع از دو بخش مباحث مربوط به علم النفس و بخش دوم مربوط به مباحث نبوت و...تشکیل شده است. در بخش اول براهینی برای اثبات نفس و جوهر بودن آن مانند برهان انسان معلق در هوا و برهان روانشناختی و برهان شرعی ارائه شده است. سپس قوای مختص به انسان به طور کامل از حواس ظاهری تا عقل مستفاد مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند و پس از بیان اصلی ترین فضائل اخلاقی، ویژگی ها و اختصاصات نبوت و در پایان صفات الهی بیان شده است. در پایان خواننده قادر خواهد بود نسبت به نظام فکری غزالی پیرامون علم النفس فلسفی و موضوعات مرتبط با آن بر اساس کتاب معارج القدس فی مدارج معرفه النفس تسلط یابد.

امام محمد غزالی و شیخ احمد جام از بزرگ‌ترین عالمان ادب فارسی و عرفان اسلامی به شمار می‌روند که در قرون پنجم و ششم هجری در خراسان می‌زیسته‌اند. کتاب کیمیای سعادت غزالی و هفت کتاب نثر احمد جام از پرمایه‌ترین آثار تألیف شده در احیای دین و اخلاق و تربیت اسلامی هستند که در نظریات اندیشمندان بعد از خود تأثیری محسوس داشته‌اند. این تحقیق به روش تحلیل محتوا و با بهره از ابزارهای کتابخانه‌ای، انجام گرفته‌ و در ادامه مضامین و اندیشه‌های اخلاقی-تربیتی، دینی، سیاسی-اجتماعی و عرفانی این دو شخصیت بررسی و تحلیل شده‌است. نتایج به‌دست‌آمده در این تحقیق نشان می‌دهد که هدف مشترکی که این دو عارف متشرع در تعالیم خود دنبال می‌کرده‌اند، پیوند میان طریقت و شریعت و همچنین همسو نشان دادن اصول و مبانی دین اسلام با آموزه‌های عرفانی اهل تصوّف است که برآمدن این مقصود سبب اتّصال عرفان زاهدانۀ پیش از آنها با عرفان پر شور و عاشقانۀ پس از آنها شده‌است. رویکردهای غزالی و احمد جام در مسائل اخلاقی، اجتماعی و دینی در بیشتر مطالب مشابه و نزدیک به هم است و تفاوت اندک نظرات آنها در این است که غزالی به ظاهر و باطن احکام دینی و عرفانی توأمان نظر داشته اما احمد جام بیشتر به جنبۀ باطنی و سرّی این مسائل پرداخته‌است و تفاوت دیگر اینکه غزالی همواره در جایگاه معلم، ناصح و واعظ با اقشار مختلف مردم برخورد می‌کند اما احمد جام علاوه‌بر نصیحت کردن، بی‌باکانه از کژرفتاری‌های اجتماع انتقاد می کند. شرایط زندگی، محیط فکری و فرهنگی، مخاطبان دو اثر و عقاید و باورهای مذهبی غزالی و احمد جام بر روند شکل‌گیری آثار و شیوۀ ارائه آنها اثر گذاشته و سبب به وجود آمدن دو سبک نگارشی مختلف از مضامین تقریباً همسان شده‌است. مخاطبان غزالی هم از عوام جامعه‌اند و هم از تحصیل‌کردگان و علماء؛ و به همین دلیل نثر کیمیای سعادت هم از شیوه‌های مرسوم در مجلس‌گویی تشکیل شده‌است و هم از استدلال‌های فلسفی و توجیهات منطقی و عقلی که به صورت منظم با فصل‌بندی دقیق تدوین شده‌است اما احمدجام چون با مخاطبان عامی و کوچه‌بازاری برخورد داشته، در نثر خود از سبک ساده‌نویسی مجلس‌گویان استفاده کرده است. با توجه به حجم قابل‌توجه این کتاب‌ها، چنین مقابله‌ای می‌تواند علاوه بر بهره‌گیری آسان و سریع از تعالیم ذکر شده در این آثار، به درک بهتر این متون و شناخت عمیق‌تر از افکار و احوال این دو شخصیت برجسته کمک کند.

ترجمه ماشینی: متفکر مسلمان الغزالی (متوفی ۱۱۱۱) یکی از تأثیرگذارترین متکلمان و فیلسوفان اسلام بود و در سنت‌های فلسفی غربی و اسلامی از او مرجع شمرده شده است. او که در شمال شرقی ایران به دنیا آمد، معتبرترین پست علمی را در رشته الهیات اسلامی در بغداد داشت، اما این مقام را رها کرد و بدون پول در مدارس کوچک استان ها تدریس کرد. کمک های او به پژوهش های اسلامی از پاسخ به چالش های فلسفه ارسطویی تا ایجاد نوع جدیدی از عرفان اسلامی و ادغام هر دو سنت-فلسفه و تصوف- در جریان اصلی اهل سنت است. این کتاب مطالعه جامعی از زندگی الغز=ال=ای و درک او از کیهان شناسی ارائه می دهد - اینکه خداوند چگونه اشیا و رویدادها را در جهان می آفریند، چگونه اعمال انسان با قدرت خدا ارتباط دارد و چگونه جهان ساختار دارد. فرانک گریفل بازنگری جدی در دیدگاه‌های سنتی درباره الغز=ال=آی ارائه می‌کند و نشان می‌دهد که مهم‌ترین دستاورد او خلق الاهیات عقل‌گرایانه جدیدی بود که در آن دیدگاه‌های ارسطویی متفکرانی مانند ابن سینا را تغییر داد تا با جریان‌های فکری سازگار شود. در گفتمان کلامی مسلمانان به خوبی تثبیت شدند. گریفل با استفاده از معتبرترین منابع، از جمله گزارش‌های شاگردان الغز=ال=ا، معاصران او و نامه‌های خودش، هر مرحله از یک حرفه پرتلاطم را بازسازی می‌کند. الغاز=ال=ای که پدیدار می شود شگفتی های زیادی را به همراه دارد، به ویژه در مورد انگیزه های او برای ترک بغداد و ماهیت «انزوای» او پس از آن. گریفل نشان می دهد که الغز=ال=من قصد داشت کیهان شناسی جدیدی ایجاد کند که از دغدغه های متکلمان مسلمان و فیلسوفان عرب دور شده بود. هدف این الهیات جدید فراهم کردن چارچوبی برای پیگیری علوم طبیعی و پایه‌ای برای شکوفایی علم و فلسفه اسلامی پس از قرن دوازدهم بود. کلام فلسفی غزالی دقیق ترین بررسی تا به امروز از این متفکر مهم است.

ترجمه ماشینی: این جلد شرحی از ابوحامد غزالی (متوفی 505/1111) به‌عنوان متکلم عقلانی ارائه می‌دهد که همزیستی از فلسفه و کلام ایجاد کرد و عقلانیت را در تصوف دمید. اکثر مقالات این مقاله به موضوعات مهم آثار غزالی می پردازد که بیانگر برخورد عقلانی او با قرآن و موضوعات اصلی الهیات اسلامی و زندگی روزمره مسلمانان است. برخی از مشارکت‌های دیگر به منابع غزالی می‌پردازد و اینکه چگونه تلاش‌های فکری او بعداً توسط محققانی که همان دغدغه آشتی دادن دین و عقلانیت در اسلام، مسیحیت و یهودیت را داشتند، مورد استقبال قرار گرفت. با مشارکت بنیامین آبراهاموف، هانس دایبر، کن گاردن، آونر گیلادی، اسکات جیردنر، فرانک گریفل، استیون هاروی، آلفرد ایوری، ژول یانسنس، تانلی کوکونن، لوئیس خاویر لوپز-فرجات، ویلفرد مادلونگ، یحیی ام.میچو، یحیی ام.اریک اورمزبی، M.Sait Özervarlı، و Hidemi Takahashi.

ترجمه انگلیسی کتاب المنقذ من الضلال

غزالی یکی از بزرگ‌ترین متکلمانی است که برای منطق منشأ وحیانی قائل است. او خدا را معلم اول، جبرئیل را معلم ثانی و پیامبر اکرم6 را معلم ثالث می‌شمرد. مهم‌ترین ابتکار غزالی در علم منطق، استخراج قیاس‌های منطقی از قرآن کریم است که با مثال‌های اصولی و اسلامی آمیخته و آنها را در کتاب «القسطاس المستقیم» آورده است. از دیدگاه غزالی، قرآن کریم نور است و از آن جهت نور خوانده می‌شود که مشتمل بر موازین منطقی است. قرآن کریم تمامی حقایق عالم را به‌صورت مجمل و مضمر داراست. او بین منطق و آموزه‌های قرآنی از طریق ارجاع قیاس‌های منطقی به پنج میزان قرآن کریم، رابطه عمیق برقرار کرده است. او برای جایگزینی اصطلاحات یونانی، از مثال‌های شرعی فقهی و کلامی استفاده نموده است. این رابطه بدین گونه است: میزان تعادل بر «قیاس اقتران حملی»، میزان تلازم بر «قیاس استثنایی متصل» و میزان تعاند بر «قیاس استثنایی منفصل» منطبق است. میزان تعادل خود بر سه گونه است: میزان اکبر (شکل اول)، میزان اوسط (شکل دوم) و میزان اصغر (شکل سوم) که در مجموع به پنج مورد خلاصه می‌شود. پیامد نظریه غزالی این است که منطق را به‌جای امامت گذاشته و روی این مسأله تأکید کرده است که با وجود منطق، به امام معصوم نیازمند نخواهیم بود.

نزد متفکران مسلمان چالش حقیقی بین عقل و ایمان نیست، در حالی که در فلسفۀ دین پساکانتی تردیدهای جدی در عقلانی بودن آموزه‌های دینی پیش می‌آید. این پژوهش، که با رویکرد برون‌دینی و با روش تحلیلی- انتقادی به بررسی آثار غزالی پرداخته، به این نتیجه‌گیری رهنمون شده است که غزالی دغدغۀ ایمان دارد، و نه عقل؛ زیرا او تنها مؤمن را سعادتمند و نجات‌یافته از آتش دوزخ می‌داند. عقلانیت مستقل از بندگی و دین برای او موضوعیتی ندارد. غزالی عقل فیلسوفان را از دستیابی به حقایق امور قاصر می‌داند. ولی معتقد است عقل صوفیان و پیامبران، که از آن تعبیر به قلب می‌شود، قادر به درک حقایق است و هیچ تعارضی با ایمان و دین ندارد. تنها عقل ناقص بشری است که احکامی صادر می‌کند که ممکن است با آموزه‌های دینی متعارض باشد. در پژوهش‌های پیشین غزالی را ایمان‌گرا نامیده‌اند. نوآوری پژوهش حاضر در این است که با تعمق در آثار او شواهدی از عقل‌گرایی او یافته است. با این حال هیچ تفسیری از عقل‌گرایی غزالی خام‌تر از این نیست که با عقل‌گرایی به معنای دکارتی مقایسه شود. غزالیِ صوفی همچون فیلسوف به مسئلۀ عقل و ایمان ننگریسته و در نهایت، به دلیل خشیت از خدا، ایمان را بر عقل مقدم کرده است.

به‌زعم مردم شناسان کلاسیک و جامعه شناسان تاریخی، شکل‌گیری نظامات سیاسی به پدیده‌ی اجتماعی اولیه‌ای مرتبط است که در همه جوامع به‌صورت نطفه‌ای وجود داشته است. بر این اساس برداشت جامعه‌شناسی از مفهوم فرهنگ، جهتی خاص به تحلیل نظام‌های سیاسی می‌بخشد و در درجه اول این امر مستلزم روشن ساختن نشانه‌های فرهنگی، یعنی همان نظام‌های معنایی است که در درون جامعه ادغام‌شده‌اند. مقاله‌ی پیش رو نیز تلاشی است جهت آشنایی با اندیشه‌های برتراند بدیع و ابوحامد محمد غزالی و مقایسه‌ی دیدگاه این دو اندیشمند در خصوص بنیان‌ها و ویژگی‌های فرهنگی- اجتماعی نظام سیاسی اسلام. این مقاله برای بررسی رویکرد برتراند بدیع و غزالی از روش مقایسه‌ای بهره گرفته است. بر اساس داده‌های بدست آمده که عمدتاً از منابع دست‌اول و برخی تحلیل‌های سایر اندیشمندان بر نظریات مطرح‌شده برآمده است، تحلیل فرهنگی بدیع از نظام‌های سیاسی، با نظریه امام محمد غزالی در خصوص نظام سیاسی اسلام تا حد زیادی تطابق داشته و در مواردی نیز تفاوت‌هایی وجود دارد.