آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

سهروردی بر این باور است که در میان محصوره ها، سالبه ها، نیز، مانند موجبه ها، بر وجود موضوع دلالت دارند و از این رو، می توان سالبه های محصوره را به موجبه ها برگرداند و تعداد قیاس ها و قواعد منطقی را کاهش داد. این نظریه را «ایجاب بتی» می نامیم. این نظریه (برخلاف نظریه «ضرورت بتاته» که ممکنه ها را به ضروریه برمی گرداند) از استحکام کافی برخوردار نیست؛ زیرا نه دلایل اقامه شده بر آن قانع کننده است نه پیامدهای آن پذیرفتنی. از سخنان سهروردی چهار دلیل برای نظریه یادشده استنباط می شود: 1. «در سالبه ها، عقدالوضع ایجابی است و بنا به قاعده فرعیه، بر وجود موضوع دلالت دارد»؛ این دلیل تنها در صورت عطفی بودن رابطه عقدالوضع و عقدالحمل پذیرفتنی است و به قضایای کلیه که رابطه عقدین در آنها شرطی است، تعمیم پذیر نیست. 2. «سلب جزء قضیه است و اجزای قضیه را می توان جزء محمول قرار داد». این دلیل، نیز، به دلیل کذب، کبرای آن پذیرفتنی نیست. 3. «سلب ضروری همان ایجاب امتناع است» و 4. «سلب و ایجاب در ممکن مساوی هستند»، این دو دلیل نیز به خلط «سلب جهت» و «جهت سلب» دچار هستند. این از نادرستی ادله؛ اما، از پیامدهای نادرست نظریه «ایجاب بتی»، نیز، می توان به ناسازگاری آن با برخی از قوانین مسلم منطقی، مانند قانون تناقض میان محصورات، اشاره کرد.

‫هدف اصلي اين تحقيق پاسخ به اين پرسش است که آيا حقيقت انسان منحصر در عالم ماده است و فاني است، يا جوهره اصلي او يک امر مجرد است که با زوال بدن از بين نمي‌رود و براي هميشه جاويدان است؟ فلاسفه اسلامي، به ويژه سه حکيم مشهور اسلامي، يعني ابن سينا، شيخ اشراق، و ملاصدراي شيرازي، به عنوان بنيان‌گذاران مکتب‌هاي فلسفي مشاء، اشراق و حکمت متعاليه، ديدگاه‌هاي خاصي در مباحث علم‌النفس فلسفه داشته و آثار قابل توجهي را در اين باره به رشته تحرير در آورده‌اند. نگارنده در اين نوشتار موضوع بقاي نفس را از ديدگاه اين سه حکيم بررسي و در سه فصل تدوين کرده است. او در آغاز واژه‌هاي نفس، تجرد، خلود و بقا، و تناسخ را از نظر لغوي و اصطلاحي تعريف کرده و مباني بقاي نفس را از ديدگاه اين حکيمان بررسي نموده و در پايان، نظرات آنان را در باره اصل بقاي نفس شرح داده است. هر سه فيلسوف معتقدند که بين تجرد و بقا ملازمه برقرار است؛ لذا تنها موجوداتي باقي هستند که مجرد باشند. ابن‌سينا از ميان ادراکات نفس که در ديدگاه وي عبارت‌اند از ادراک حسي، خيالي، وهمي، و عقلي، تنها ادراک عقلي را مجرد و بقيه را مادي مي‌داند؛ زيرا وي معتقد است که هيچ ادراک جزئي مجرد نيست و هيچ ادراک کلي مادي نيست. شيخ اشراق هم مانند ابن‌سينا فقط ادراک عقلي را مجرد مي‌داند و ادراکات بصري، خيالي و وهمي را جسماني مي‌داند. از نظر ملاصدرا ادراک يا علم، از سنخ وجود است و علم يا همان وجود معلوم بالذات در تمام مراتب ادراک انساني اعم از احساس، تخيل و تعقل مجرد است. ابن‌سينا، شيخ اشراق و ملاصدرا هر سه معتقدند که نفس ناطقه انسان مجرد است؛ البته در تجرد نفس حيواني اختلاف نظر دارند. ابن‌سينا و شيخ اشراق بر اين باورند که نفوس نباتي و حيواني مادي هستند؛ زيرا به مادي بودن قوه خيال باور دارند. اما ملاصدرا که قوه خيال را مجرد مي‌داند، نفس حيواني را نيز مجرد مي‌داند و از آنجا که باور دارد همه موجودات از علم بهره‌مند هستند، به تجرد نفوس نباتي نيز اذعان ‌دارد. نويسنده در نهايت نتيجه مي‌گيرد که ابن‌سينا و شيخ اشراق به بقاي نفس انساني معتقدند و بقيه نفوس را فاني مي‌دانند؛ ولي ملاصدرا به بقاي تمام نفوس معتقد است.

از نظر هگل، وجود چون تعين ندارد، صفت هم ندارد. اين وجود به موجود تبديل می ‏شود. اين وجود محدود، به ربط مطلق و به وجود لنفسه متبدل می گردد. عدم مطلق و يا عدم محض، بي‏تعين و فاقد كثرت است. موجود، هستی متعين است. تعين او، تعينی وجودی است. به سبب همين تعين، تغيرپذير و محدود است. بنابراين، وجود محض و عدم محض يكی هستند، ولی آنچه حقيقت دارد نه وجود است، نه عدم، بلكه اين است كه وجود به عدم و عدم به وجود درآورده می ‏شود. تفسير ديدگاه ‏های هگل، اين فيلسوف غامض‏ گو و پيچيده‏ نويس، در ميان دانشوران و اهل فن، ماجرای درازی دارد. اما آنچه پيداست اين است كه تفسير و برگردان ديدگاه ‏های هگل از زبان اصلی خود، برای انديشه ‏وران جامعه اسلامی ما هماره تازگی داشته و دارد. اين مقاله، برگردان بخشی از مقاله «وجود» از بيست مقاله هگل، توسط استاد شهيد آيت‏ الله دكتر بهشتی است. اين نوشته پس از حدود سه دهه، اكنون برای اولين بار، توسط يكی از شاگردان آن شهيد تنظيم و در اختيار علاقه‏ مندان قرار می‏ گيرد.

این مقاله به معرفی کتاب بنیاد حکمت سبزواری یا تحلیلی تازه از فلسفه حاج ملاهادی سبزواری اختصاص دارد. مؤلف این کتاب پروفسور ایزوتسو دانشمند و اسلام شناس ژاپنی است. وی با احاطه به زبان عربی و آگاهی عمیق و درست از مبانی حکمت اسلامی و تاریخ آن توانسته است در این کتاب تصویری کلی و جامع و در عین حال مختصر از اصول و مبانی فلسفه اسلامی آن چنان که نزد حاج ملا هادی سبزواری معلوم بوده ترسیم کند. محور اصلی کتاب (وجود) و رابطه‌ آن با (ماهیت) و (ساختمان حقیقت وجود) است. ایزوتسو خواسته است در کتاب ساختمان اساسی مابعدالطبیعه سبزواری را بیان کند و با مقایسه‌ آن با آراء بعضی از فلاسفه قدیم و جدید مغرب زمین موقعیت این فلسفه را در فلسفه‌ معاصر جهانی نشان دهد. این کتاب نه تنها برای غیر ایرانیان و غیر مسلمانان از حیث آشنا ساختن آنان با طرز تفکر فلاسفه‌ اسلامی خصوصاً در دوران متأخر مفید است که برای طلاب و دانشجویان فلسفه در داخل ایران نیز از آن جهت که چشم اندازی روشن و مختصر از فلسفه‌ اسلامی به دست می دهد سودمند است. ترجمه کتاب خوب و دقیق و نثر فارسی آن متین و دلنشین است. در چند مورد خطاهای مختصری در ترجمه دیده شده که در این مقاله بدانها اشاره شده است.

فاقد چکیده