مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «ادیان الهند الکبری» نوشته احمد شلبی، چهارمین کتاب از مجموعه مقایسه و بررسی ادیان است که به بررسی ادیان هند پرداخته است. نویسنده در این کتاب ابتدا به توضیح جغرافیایی کشور هند پرداخته است و سپس تحت عنوان الهندوسیه به بررسی آیین هندو پرداخته است و مهمترین عقاید آنان همچون کارما، تناسخ ارواح، وحدت وجود را بررسی کرده و کتب مقدس آن مانند مهابهارتا، کیتا، یوجاواسستها، رامایانا را نام برده و توضیح داه است. سپس با بررسی الجینیه، البوذیه و... به بحث تقارنی میان ادیان هند پرداخته و هر یک را با یکدیگر مقایسه کرده است.

پرفسور عبدالعزیز ساشادینا[i] استاد تمام دانشگاه ویرجینیای آمریکا است. او از شیعیان تانزانیا است که در دانشگاه علیگر هند دورۀ کارشناسی مطالعات اسلامی را گذراند و سپس در رشتۀ ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد تحصیل کرد و از دانشجویان دکتر شریعتی بود. در کنار تحصیلات دانشگاهی، در مشهد، قم و نجف نزد برخی اساتید وقت دروس حوزوی را گذراند. اگرچه محل سکونت اصلی ایشان در آمریکا است اما ارتباط ایشان با کشورهای اسلامی همچون ایران، عراق، تانزانیا و ... برقرار است و در فرصت‌هایی که فراهم می‌شود برای بحث‌های علمی حضور می‌یابند که فرصت مغتنمی را برای علاقه‌مندان به مطالعات اسلامی فراهم می‌آورد. روش‌شناسی مطالعات اسلامی در غرب، درس‌گفتارهایی است از ایشان که در سال 1389 در گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم با حضور جمعی از فضلای حوزوی و اعضای هیئت علمی پژوهشگاه عرضه شد. در این درس‌گفتارها، علاوه بر اصل بحثی که استاد مطرح کرده، پرسش‌ها و پاسخ‌هایی نیز در خلال بحث صورت گرفته است که موجب غنای محتوایی مطالب شده است. کتاب از شش فصل تشکیل شده که استاد ساشادینا در پنج فصل به بررسی و تبیین دوره‌های مختلف اسلام‌شناسی می‌پردازد و در فصل ششم روش اسلام‌شناسی خود را مطرح می‌کند. این اثر را نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با مقدمه‌ای از پرفسور ساشادینا و نیز مقدمه‌ای از مدیر محترم گروه، حجت الاسلام حبیب‌الله بابایی، در زمستان 1393 منتشر کرد.[ii] نوشتار حاضر در دو بخش تنظیم شده است: در بخش نخست تلاش شده است ضمن حفظ امانتداری، خلاصه‌ای از فصول کتاب عرضه شود. در بخش دوم به بررسی و نقد ضعف‌های این اثر پرداخته می‌شود [i]. در برخی از متون، نام استاد به صورت ساچادینا نیز به نگارش در می‌آید. [ii]. سری دوم درس‌گفتارهای پرفسور ساشادینا با عنوان روش‌شناسی مطالعات اسلامی در غرب، پس از یازده سپتامبر، در شهریورماه 1394 در گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد که به صورت کتاب در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

تعارضات ناشی از حصر گرایی در ابعاد گوناگون معرفت مانند معرفت علمی، فلسفی، دینی، هنری و غیره، در سطح عینی و ذهنی آن نه تنها مانع بزرگی در پیشرفت معرفت بوده است، بلکه در پاره ای موارد اندیشمندان را فرسنگ ها به عقب می راند. در پاسخ به این سؤال که چرا فلسفه یونان با همه عطش عمیقش به کشف حقیقت اشیاء در نهایت آدمی را در جایگاهی برتر از جایگاه حقیقی خود نشاند، این اعتقاد وجود دارد که یونانین با آگاهی کامل روشها و مفاهیمی را که در تبیین شئوون فردی و اجتماعی انسان به کار می رفت، به قلمرو طبیعت بسط دادند و ما بعدالطبیعه را به حد اعلاء رساندند. احتمالا تطبیق دیدگاهی که مناسب یک حیطه خاص بود، به کل عالم، چنین نتایجی به بار آورد. ریشه این تطبیق و تحویل نابه جا این فرض بود که چون آدمی می تواند پاره هایی از جهان را تحت آگاهی و تصرف خود قرار دهد، اساسا قادر به توضیح و تبیین تمام هستی است. اما بار دیگر تحولی بنیادین در مفاهیم مورد استفاده یونانی، درک آدمی را از جایگاه خود و طبیعت تغییر داد تا جایی که علوم طبیعی و روشهای آن برتری و فضیلت روزی افزون یافتند و عینی گرایی که در علوم تجربی گره های بسیاری را گشوده بود، به تمام معرفت بشری تسری یافت. بیرون راندن آدمی از جهان طبیعت، به عنوان عامل کشف قوانین، مهمترین نیتجه ای که داشت ثنویت بین جهان ماشینی پچیده و فاعل شناسایی آن بود. اکنون باید به این سئوال پاسخ دادذ که معقولیت چنین جایگاهی برای انسان و طبیعت چگونه تبیین می شود. تاریخ تفکر گواهی داده است که اصالت دادن به ذهن، عین، ذات، ایده، روش و غیر و... نه تنها علاج مشکلات معرفتی انسان نیست، بلکه هر کدام خللهای معرفتی را با خود به همراه می آورد. بنابراین مواجهه کثرت گرایانه با روش دیالکتیکی و هدف انسجام بین ابعاد، به نظر می رسد پاسخی به مشکلات معرفتی باشد

تبیین روش شناختی موفقیت استاد مطهری در مطالعات دینی نقش عمده ای در فهم آرا و مبانی وی دارد. مهمترین خصلت روشی مطهری در دین پژوهی، مساله محور بودن آن است. مواجهه با مشکل‏ تبدیل مشکل به مساله‏ آسیب شناسی مساله با به کار بردن فنون مختلف‏، روش استاد در تشخیص دقیق سمایل کلامی است. تبارشناسی مسایل و توجه به چند تباری بودن مسایل دین پژوهی و نیز فرارتر رفتن از حصرگرایی روش شناختی و توجه به ره آورد علوم مختلف و مرتبط با حوزه مطالعات دینی از مهمترین مهارتهای روشی استاد در تحلیل مسایل دین پژوهی است. مهارت تفکر نقادانه و توجه به اصل مسبوقیت نقد بر فهم نیز نقش موثری در موفقیت ایشان به عنوان متاله معاصر دارد.