مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار نکات اخلاقی حکمی ذیل عناوینی متناسب با آن عرضه شده است .توضیح اشعار نیز در صفحه مقابل آن به چاپ رسیده است. عناوین برخی شعرها بدین قرار است: ((مغتنم شمردن زمان حاضر))، ((عشق به خدا را برگزین))، ((از حسد بپرهیزید))، ((احسان در راه خدا))، ((برترین طاعت))، ((آیین دوستی)) و ((در وصف محبت)) .در مقدمه کتاب شرحی از احوال و اثار مولانا آمده است."

در این کتاب به بررسی هفت رساله سهروردی می پردازد. آثار فارسی سهروردی مجموعه رسائل مختصر و در عین حال پر نغز و مغز در باب عرفان و اندیشه های اشراقی و با بهره از شیوه روایی به زبان پارسی است که مورد توجه قرار گرفته است. این مجموعه شامل هفت رساله فارسی است از جمله رساله العشق، آواز پر جبرییل، عقل سرخ، رساله فی حاله الطفولیه، صفیر سیمرغ، لغت موران، روزی با جماعت صوفیان، الحاق معانی واژه های دشوار از موارد در خور توجه است.

تبیین نظریه تکامل و بررسی آیات قرآن در این باره است. نویسنده با بررسی دیدگاه دانشمندان درباره نظام آفرینش، اصول نظریه تکامل جانوران از سوی داروین را تحلیل کرده، سپس مجموعه چالشها و تعارضاتی که این ایده با الاهیات مسیحی و نظام عقیدتی مسیحیت ایجاد کرده بیان داشته است. از دیدگاه عالمان مسیحی، این ایده با قرائت مسیحی از خدا، منزلت قدسی انسان در کتاب مقدس و اصول اخلاقی تعارض دارد. نویسنده با بررسی آیات قرآن درباره آفرینش به طور عام و آفرینش انسان به طور خاص در صدد است رویکردهای متفکران اسلامی را در این زمینه توضیح دهد. نتیجه این تحلیل عدم تعارض ایده تکامل انواع با آیات قرآن کریم است.

اخلاق بحرانی یا الطریق الی الله، کتابی است در باب اخلاق و سیر و سلوک که مؤلف سعی داشته است از آیات و روایات در این جهت استفاده نماید. در نوع نگارش بسیار شیوا و روان و عاری از کلمات غامض و پیچیده است. علاوه بر اینکه از نگارشی قوی برخوردار است از جهاتی دیگر هم حائز اهمیت است من جمله: در بیان سیر و سلوک، سلوک اهل بیت -علیهم السلام- را بر اساس آیات و روایات ترسیم و تبلیغ می کند و در این جهت تقریباً از ۴۰ آیه و ۱۲۰ روایت بهره جسته است. مؤلف در عین استفاده از نکات روایی از نکات عرفی غافل نبوده سادگی متن را جهت فهم عامه در نظر گرفته و از بیانات پیچیده و حتی از بیان ظنیات و کشف و شهود، دوری کرده است. محور سخنش کلام الهی و روایات ائمه معصومین -علیهم السلام- است تا سالک به راحتی مسیر را طی و از اخلاق الهی بهره مند شود. این کتاب بین علما با عنوان اخلاق بحرانی یا رساله ای فی السلوک معرفی شده است و آن را بهترین کتاب اخلاقی دانسته اند و مؤلف را از علماء صاحب این فن معرفی کرده اند منابع استنادی این کتاب افزون برآیات و روایات اهل بیت علیهم السلام کتابهای ارزشمندی مانند: مجموعه ورام، مفتاح الفلاح، تفسیر جوامع الجامع، تفسیر علی بن ابراهیم قمی و ... است. کتاب دارای یک مقدمه و ۱۱ باب است: باب اول: نیاز به تهذیب اخلاق باب دوم: رجحان وبرتری علم اخلاق باب سوم: خلقت انسان به جهت سعادت دائمی باب چهارم: دربیان بعضی ازراههای رسیدن به خدا باب پنجم: درتوضیح عجز و ناتوانی انسان باب ششم وهفتم: چگونگی سلوک عبادالله الی الله باب هشتم: اکمال ایمان با وجود سه خصلت درانسان باب نهم: رضایت به قضای الهی باب دهم: در معنای توکل و تفویض و تسلیم باب یازدهم: درجات اهل ایمان

روحانية العبادات، سلسله مباحث سید کمال حیدری (معاصر) است که به قلم طلال حسن به عربی نگارش شده است. او همچنین بر کتاب مقدمه نوشته است. شیوه ارائه دروس بدین‌ترتیب است که در قالبی آموزشی ابتدا اهداف درس، سپس محتوای دروس و در آخر سؤالاتی پیرامون آن درس مطرح شده است. گزارش محتوا نویسنده در مطلع کتاب تحت عنوان شکر و تقدیر، عنوان و موضوع بحث را توضیح داده است: واضح است که روحانیت از روح گرفته شده است و روح وجودی مجرد از ماده است؛ همچنان که در جای خود اثبات شده است. پس روحانیت گاهی اطلاق می‌شود و منظور از آن در مقابل مادیت و جسمیت است که اگرچه جزئی از حقیقت آن است، اما منظور ما نیست. مقصود در اینجا جنبه معنوی است که حقیقت مطلوب را از وراء ظاهر اشیا نمایش می‌دهد؛ به‌عنوان‌مثال نماز با ارکان مخصوصش، وراء صورت و شکل ظاهری‌اش، روحانیت و معنویتی دارد. لذا منظور امام رضا (علیه السلام) در کلام شریفش: «الصلاة قربان کل تقی»، تنها ارکان و اجزاء ظاهری آن نیست، بلکه مقصود اصلی از نماز همان جانب معنوی است که این افعال را نیز شامل می‌شود و البته تحصیل حقائق معنوی بدون به‌جای آوردن عبادات بر اشکال و صورت و هیئت شرعی‌شان ممکن نیست. درواقع انسان یک جزء جاودان و مستقل از زمان و مکان دارد که همان روح انسانی است و در قبال آن جزء دیگری محدود به زمان و مکان دارد که همان بدن است. خداوند احکام و تکالیفی را وضع کرده که در آن دو جزء با هم مشاهده می‌شود و آنچه در این نوشتار مدنظر است جزء اول است که متصف به خلود است؛ پس برای آن عباداتی در قبال معاملات -که ناظر به بعد مادی است- وضع شده است... لذا اطلاق عنوان روحانیت عبادات صحیح است بدین معنا که بدون در نظر گرفتن روح عبادات از محتوای حقیقی آن‌ها فارغ شده‌ایم؛ بنابراین نویسنده در این مباحث به روحانیت عبادت توجه کرده است؛ چراکه اهمیت این مقام را در حیات انسان درک و چنین تعبیر کرده است: انسان بدون روحانیت –نه روح- از بسیاری از حیوانات متمایز نمی‌شود. پس «روحانیة العبادات» عنوان جامعی برای این دروس تعلیمی واقعی است‏. اولین مطلبی که در درس اول مطرح شده واقعیة عبادات است که ترکیبی از شکل معین و مضمون است. عبادات از حیث شکل تعبدی محض و از دسترس بشر دور هستند؛ همچنان که اجزای وضو، ارکان مخصوص نماز، هفت بار طواف کعبه و غیر آن معروف و در رسائل عملیه تدوین شده‌اند. از حیث مضمون هم به مقداری است که عابد به مراتب کمال الهی و قرب به خداوند و خالص شدن در مقام عبودیت برسد. پس واقعیت عبادت حاصل جمع بین شکل و مضمون است و لذا عبادت ساختگی واقعیت ندارد؛ اگرچه برفرض مشتمل بر همه نشانه‌های مضمون باشد. همچنان که شکل تنها بدون نزدیک شدن به مضمون حاصلی ندارد‏. نویسنده همچنین عبادات را طریق و راه رسیدن به کمالات الهی دانسته و هدف از آن را کمال دانسته است. البته کمال نیز هدف نهایی نیست؛ بلکه غایت دورتر و مهم‌تری وجود دارد که نیل به رضوان الهی است که صورتی حاکی از واقعیت وصول است. سپس اشاره می‌کند که خداوند نیازی بدین اهداف ندارد و کلامی از آیت‌الله جوادی آملی را شاهد می‌آورد که خداوند غنی از دو جهان است و هیچ کاری را برای غرض که قصد کرده و غایتی که طلب کند انجام نداده است وگرنه ذاتاً ناقص و محتاج خواهد شد و البته غنی محض هیچ‌گاه نیازمند نخواهد بود‏. موضوع عبادات در قرآن کریم به شکل گسترده‌ای مطرح شده و تصاویر عبادتش به‌طور کامل مشخص شده است. این تصاویر قرآنی حلقات مرتبطی هستند که هیچ‌گاه نمی‌توان بعضی را از بعضی جدا نمود؛ چراکه محذوراتی لازم می‌آید که کوچک‌ترین آن عدم پذیرش عبادت و بزرگ‌ترینش وقوع شرک است‏. در روایات نیز به‌تفصیل به حقیقت، فضیلت و مصادیق عبادات پرداخته شده است‏. این بخش در ضمن سیزده رسم مطرح شده که در آخرین آن‌ها ولایت اهل‌بیت (علیه السلام) شرط قبولی اعمال عبادی دانسته شده و از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل شده که: «لولا نحن ما عُبد الله»‏. در یکی دیگر از دروس کتاب، اهل‌بیت (علیهم السلام) نمونه اعلای عبادت دانسته شده‌اند. زمانی که معلوم شود که آن‌ها منشأ معرفت و آغاز عبادت هستند؛ پس پیشی گرفتن و اصالت داشتن اهل‌بیت (علیهم السلام) نسبت به عبادت از این نکته پرده برمی‌دارد که اهل‌بیت (علیهم السلام) نمونه اعلی در معرفت و عبادت حقه هستند؛ پس متابعت، ملازمت و خارج نشدن از اطاعت آن‌ها لازم است. این همان طاعت قرآنی است که در آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْکُمْ» (نساء: 59) ذکر شده است‏. در یکی دیگر از مباحث کتاب به این نکته اشاره شده که نمونه اعلی در عبادت، کثرت آن نیست. سه مورد وجود دارد که اگر در عابد زیاد شد نمونه اعلی در عبادت خواهد بود: اول اعتدال در عبادت، عابد در عبادتش حق خداوند و در علاقاتش حق مردم را ادا می‌کند؛ چراکه اسلام دینی رهبانی جدای از اجتماع نیست. دوم این‌که این عبادت اخلاقی سرشار از اخلاص است که با آن غیر رضوان الهی طلب نمی‌‌شود. سوم عبادت باید همراه با تفکر و خشوع باشد‏. علاقه اقامه نماز در انسان پیوند محکمی است. استمرار انسان در اقامه نماز مربوط به پیوند انسان با صانع و خالق خود است و هیچ وسیله عبادی بهتر و نزدیک‌تر از نماز وجود ندارد که بنده به آن استعانت جوید؛ همچنان که خداوند می‌فرماید: «وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاَةِ وَ إِنَّهَا لَکَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ» (بقره: 45)‏. اخلاقیات عبادات و بعد عرفانی آن، اخلاقیات مسجد و اماکن مقدسه، صور روحانی طهارت و نماز، حافظان نماز، صور روحانی روزه، حج و زکات، اخلاقیات قرآن کریم، اخلاقیات محبت، رفق و صداقت، دیگر عناوینی است که در این اثر مطرح شده است. نویسنده حب و محبت را زاده و ثمره معرفت؛ و ثمره محبت را اخلاص نسبت به محبوب دانسته است؛ پس اگر محبت اخلاص حقیقی نسبت به محبوب نتیجه ندهد محبت نیست و توهم است. یا این‌که مرضی نفسانی یا نفاق است

کتاب «الاسلام المیسر» که با رویکردی شیعی توسط علامه طباطبایی نگاشته شده است، در ابتدا تعریفی از دین ارائه داده و به کارکرد دین و ارتباط آن با قانون می پردازد و در مباحث دیگر به بررسی اصول عقاید و موضوعات گوناگونی همچون قرآن، فضائل اهل بیت، حضرت مهدی (ع) و سایر مباحث اعتقادی می پردازد. در بخش دیگر مولف درس هایی از اخلاق و احکام را مطرح ساخته و مباحث گوناگونی هم چون تحصیل علم، فرو بردن خشم، زن در جامعه اسلامی، نکاح، ارث و سایر مباحث اخلاقی و فقهی را عنوان می کند.

درر الاسرار به بررسی اسرار آفرینش می پردازد. بحث عبودیت و معنی آن، اولین خلقت خدا، خلقت اهل بیت علیهم السلام، بحث معاد و... از جمله مباحث مطرح شده در این کتاب می باشد.

تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، معروف به «وسائل الشيعة»، از تأليفات ارزش‌مند محدث بزرگ و علامه محقق، شيخ محمد بن حسن حُر عاملى از علماى بزرگ و از فقهاى برجسته شيعه در قرن يازدهم هجرى(1033 - 1104ق) است. وى، اين كتاب را در مدت بيست سال از عمر شريف خود نگاشته است. اين كتاب، به زبان عربى و مشتمل بر روايات اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) در زمينه احكام شرعى است. مؤلف، در مقدمه، انگيزه خود را از نگارش كتاب، اين گونه بيان مى‌نمايد: «مدّت‌ها بود كه از فكر و قلم خود درخواست مى‌كردم و عزم و همت خود را بر آن مى‌داشتم تا كتابى را به نگارش درآورم كه آرزو را برآورده سازد و در علم و عمل سرآمد و شامل احاديث مسائل شرعى و نصوص احكام فرعى باشد؛ احاديثى كه در كتاب‌هاى معتبر و صحيح روايى هست و علماى بزرگ ما تصريح به صحت و اعتبار آنها كرده‌اند تا پناه‌گاهى براى خودم در مسائل شرعى باشد و مرجعى براى هدايت شيعه شود و من هم در ثواب هر كس كه از نور آن بهره گيرد و با نشان مناره‌هاى آن هدايت گردد و از تابش خورشيد و ماه آن بهره‌مند شود، شریک باشم و چه گنجينه‌اى بزرگ‌تر از ثوابى كه تا روز قيامت ادامه يابد! ان شاء الله». اين كتاب، از زمان نگارش، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفته است و در اين زمان از اركان اصلى استنباط احكام شرعى و اجتهاد در حوزه‌هاى علميه شيعه به شمار مى‌آيد و در تمام درس‌هاى خارج فقه، روايات آن نقل شده و به آنها استناد مى‌شود. سيد حسن صدر درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «كتاب وسائل الشيعة درباره احكام شرعى نگاشته شده است. اين كتاب به گونه‌اى نوشته شده كه به راحتى مى‌توان از آن استفاده نمود و به مطالب آن دسترسى پيدا كرد. در اين كتاب ميان استدلال و فقه و كلمات فقها به بهترين شكل و صحيح‌ترين راه و معتبرترين مأخذ جمع شده است. هر گاه فقيه و مجتهد متبحرى در اين كتاب نظر كند، آنچه را مى‌خواهد همانند مرواريدهايى كه به نظم چيده شده‌اند، مى‌يابد. هيچ مطلب مشكل و معضلى نيست كه به آن نپرداخته باشد...» علامه امينى در كتاب ارزش‌مند«الغدير» درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «در هيچ كتاب رجال و تراجمى نامى از شيخ حر عاملى برده نشده مگر آنكه جملات فراوانى در مدح و ستايش كتاب گران‌بهايش؛ يعنى وسائل الشيعة بيان شده است.» كتاب «وسائل الشيعة» از بهترين جوامع روايى شيعه و حاوى رواياتى ارزش‌مند از پيامبر اسلام(ص) و ائمه معصومين(ع) درباره احكام شرعى در زمينه‌هاى گوناگون فقهى است. اين كتاب، مشتمل بر رواياتى پيرامون مقدمة العبادات و 51 كتاب از طهارت تا ديات، روى هم رفته داراى 7058 باب و حدود 36 هزار روايت برگرفته از مجموعه‌هاى روايى معتبر شيعه و اصول اوليه قدماى اصحاب رضوان‌الله‌عليهم است كه به ترتيب مسائل شرعى مطرح شده در كتاب‌هاى فقهى، به صورت باب‌هاى جداگانه آورده شده است و اين خود موجب گشته تا دسترسى به روايات كتاب بسيار آسان گردد و مراجعه كننده به راحتى بتواند روايات مورد نظر را پيدا نمايد. علاوه بر آن مسائل جديدى را نيز با توجه به مضمون روايات با ترتيبى آشنا و چينشى مطلوب و نظمى زيبا مطرح نموده است. در آغاز سند هر روايت، نام كسانى كه آن روايت را از كتاب آنها آورده، ذكر مى‌كند و سند خود به آن كتاب و مطالب مربوط به آن را در آخر كتاب مى‌آورد. وى سعى و تلاش فراوانى در ضبط دقيق روايات داشته و به اختلاف نسخه‌هاى گوناگون توجه نموده و در حاشيه كتاب به آنچه در نسخه‌هاى ديگر آمده، اشاره كرده است. هم‌چنين روايات مربوط به يك مسئله را آن هم از منابع متنوع و يا مواضع متعدد، با هم آورده تا مراجعه كننده به راحتى و صرفه‌جويى فراوان در وقت بتواند به تمام روايات متحد در دلالت يا متن و يا سند دست يابد و ميان روايات يك باب از جهت سند يا متن يا دلالت و مفهوم، مقايسه و مقابله انجام دهد و زيادى و نقصان ميان روايات را با يك نگاه و بدون مراجعه به مصادر گوناگون دريابد. با همه اينها وى عناوين باب‌ها را مطابق برداشت خود از احاديث ذكر كرده نه مطابق آنچه فقها بر آن توافق دارند و نيز در موارد بسيارى روايات را قطعه قطعه نموده و هر قطعه‌اى را در بابى ذكر فرموده، هم‌چنين همه احاديث دلالت كننده بر يك مطلب را در باب مربوطه، به صورت صريح ذكر نكرده بلكه پاره‌اى از آنها را با عباراتى همچون «تقدم»، «يأتى ما يدل عليه»، «رواه...مثله» و... مورد اشاره قرار داده است و اينها خود باعث بروز اعتراض‌ها و ايرادهايى به‌جا و نابه‌جا به كتاب وى شده است. مطالب مطرح شده در این جلد عبارتند از: ابواب مقدمة العبادات و کتاب الطهارة بخش اول.