مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مجموعه دو جلدی"أمثلة قرآنیة لقواعد عربیة" کتابی بسیار جالب و جذاب برای دوستداران قرآن و البته علم نحو. کسانی که نحو و صرف کار می کنند حتما برایشان این کتاب بسیار جذاب خواهد بود که قواعد عربی را ذکر و برای آن از قرآن مثال آورده می شود.

مجموعه دو جلدی"أمثلة قرآنیة لقواعد عربیة" کتابی بسیار جالب و جذاب برای دوستداران قرآن و البته علم نحو. کسانی که نحو و صرف کار می کنند حتما برایشان این کتاب بسیار جذاب خواهد بود که قواعد عربی را ذکر و برای آن از قرآن مثال آورده می شود.

الآيات الناسخة و المنسوخة جزء منابع اصيل در علوم تفسير و حديث به شمار مى‌آيد و مطالب آن از تفسير منسوب به ابوعبداللّه محمد بن ابراهيم نعمانى اقتباس شده است. براساس گفتۀ محقق این اثر، کتاب توسط مرحوم سيد‌‎مرتضى علم الهدى از بزرگان اماميه و مرجع دينى زمان خويش كه به سال 255 قمرى در بغداد متولد شده، مى‌باشد.سيد‌‎مرتضى در دانش‌اندوزى سعى وافر داشت و از بزرگترين شاگردان شيخ مفيد و نويسندۀ آثار علمى ارزشمند فراوانى است.در علوم دينى پايه‌اى رفيع داشت و به اقتضاى پايگاه بلندش در دين و دنيا، با كثيرى از اهل علم و ادب و سياحت مرتبط بوده است.جامعيت سيد‌‎مرتضى در علوم ادبى و معارف دينى، و دقت‌نظر و ژرف‌كاويش، او را در كار قرآن‌پژوهى مدد بسيار رسانيده است. سيد‌‎در این کتاب ابتدا دربارۀ ثقلين (قرآن و عترت) مطالبى بيان داشته و سپس روايت نعمانى از امام صادق عليه‌السلام را دربارۀ نبوت نبى اكرم صلى‌اللّه‌عليه‌وآله، قرآن كريم، ولايت اهل‌بيت پيامبر و نيز نكات بسيار ارزنده‌اى را كه در شناخت درست قرآن كريم نقش مهمى ايفاء مى‌كنند، نقل مى‌كند. روايتى نيز از اميرمؤمنان‌ عليه‌السلام دربارۀ اقسام هفت گانه نزول قرآن نقل كرده سپس وارد مبحث اصلى کتاب يعنى آيات ناسخ و منسوخ در قرآن كريم شده و آيات ناسخ و منسوخ متعددى را يادآور مى‌شود. در بخش ديگرى از کتاب به بيان محكم و متشابه و تفسير هریک از منظر قرآن كريم پرداخته و اقسام وحى در قرآن را نيز يادآور مى‌شود.اقسام نور و اقسام أمت در قرآن خاص و عام در قرآن، آياتى كه نيمى از آنها منسوخ و نيمى ديگر به حال خود رها شده است، برخى رديه‌ها بر مذاهب و افكار انحرافى، اسماء حسنى در قرآن و...ديگر مطالب کتاب را تشكيل مى‌دهد. مؤلف کتاب كيست؟ برخى در انتساب این کتاب به سيد‌‎مرتضى ترديد كرده‌اند، اما محقق کتاب معتقد است این کتاب از جمله آثار مرحوم سيد‌‎مرتضى است و تفسير نعمانى همان رساله محكم و متشابه يا آيات ناسخه و منسوخه نوشته سيد‌‎مرتضى مى‌باشد و سيد‌‎مرتضى در این کتاب به جز آنچه در مقدمه رساله در تقسيم قرآن به اقسام سبعه و آنچه در دو سطر اخير رساله آمده، از تفسير نعمانى استفاده نكرده است. کتاب با مقدمه مؤلف دربارۀ اهميت ثقلين آغاز مى‌شود و سپس با روايت نعمانى درباره بعثت پيامبر اكرم(ص) و قرآن كريم و ناسخ و منسوخ، متشابه و محكم، تأويل، عام و خاص و...در قرآن ادامه مى‌يابد.کتاب از ساختار دقيق و روشنى برخوردار نيست اما بطور كلى مى‌توان بخش عمده برای آن تصوير كرد. بخش اول: ناسخ و منسوخ در قرآن.در این بخش آيات ناسخ و منسوخ قرآن كريم گردآورى شده است. بخش دوم: محكم و متشابه در قرآن، كه به بيان تفسير و مصاديق آيات محكم و متشابه در قرآن پرداخته است.همچنين اقسام وحى در قرآن را يادآور شده است. بخش سوم: اقسام نور در قرآن بخش چهارم: اقسام أمت در قرآن بخش پنجم: خاص و عام در قرآن بخش ششم: آياتى كه نيمى از آنها منسوخ و نيمى ديگر به حال خود رها شده است. بخش هفتم: احتجاجات و رديه‌ها نسبت به مذاهب و افكار انحرافی بخش هشتم: اسماء حسنى در قرآن بخش نهم: معايش بندگان و اسباب آن در قرآن بخش دهم: ايمان و كفر و شرك در قرآن بخش يازدهم: درجات ايمان و منازل افراد مؤمن بخش دوازدهم: وجوب اطاعت ولاة امر بخش سيزدهم: وجوه ظلم در قرآن بخش چهاردهم: فرائض در قرآن بخش پانزدهم: قصص، أمثال، تنزيل و تأويل، مظاهرة، خلقت بهشت و جهنم، بداء،ثواب و عقاب، معراج، رجعت، فضيلت نبى مكرم(ص) در قرآن. بخش شانزدهم: عصمت انبياء و مرسلين و اوصياء در قرآن. بخش هفدهم: رأى و قياس و استحسان و اجتهاد در قرآن.

از زبان نمادين، در عربى به «تمثيل» و در انگليسى، به «سمبوليك» ياد شده است. اما به نظر مى رسد به عنوان يك زبان نو به آن نگاه شده باشد. شاهد نو بودن آن، بازشناسى آن ـ البته نه به معناى به كارگيرى جديد آن به عنوان يك زبان ـ و ارائه نشدن تعريفى روشن و گويا ـ دست كم به استناد تحقيقاتى نه چندان دور و دراز نگارنده ـ از اين زبان است. زبان نمادين به عنوان يك مكتب ادبى كم تر از دو سده است كه مورد توجه قرار گرفته است. اين زبان در ادبيات كهن نه تنها براى فرار از واقع گرايى، بلكه به عنوان وسيله اى راه گشا براى دست يابى به واقعيت هاى هستى به كار گرفته شده است. در این مقاله، موضوع مورد بحث ذیل این عناوین پی گیری می شود: تمثیل و بررسى مفهوم تمثيل، اقسام تمثیل، فایده تمثیل، نماد و سمبل، بررسى عناصر معنايى زبان نمادين، موانع حمل آيات بر زبان نمادين، معيارهاى بازشناسى زبان نمادين، معارف قرآن و زبان نمادين.

تمثیل یکی از روش های تصویرسازی و مجسم کردن موضوع است، که مخاطب را همزمان به تخیّل و تفکر وادار می کند. هدف از کاربرد تمثیل در قرآن را باید در تاثیر عمیق آموزه های آن جستجو کرد که سبب می شود، خواننده با هر میزانی از درک و فهم آن ها را دریابد و در تنظیم برنامه زندگی خود به کار گیرد. پژوهشگر در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به آیات قرآن کریم قصد دارد، جنبه های زیبایی شناختی تمثیل در زبان ادبی قرآن را مورد تحلیل قرار دهد. این بررسی نشان می دهد قرآن که زبان هدایت، ایمان و شور انگیزی است، از توانمندی های زبان، از جمله؛ تمثیل برای دعوت به تدبّر،تاثیرگذاری و عبرت آموزی و در نهایت تربیت انسان استفاده فراوانی کرده است.

قصه آدم (ع) در چند سوره از قرآن کریم بیان شده است. به طور کلی دو تفسیر از قصه آدم ارائه شده است. اول تفسیر تاریخی، حقیقی و واقع گرایانه و دوم تفسیر تمثیلی. تفسیر تمثیلی به اَشکال مختلفی مانند فلسفی، علمی و تکوینی ارائه شده است. آیا تفاسیر تمثیلی با تاریخی بودن قصه‏ آدم سازگار است و یا به نفی تاریخی نگری می‏انجامد، پرسشی است که در این تحقیق دنبال شده است. در این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس داده ها و اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه ای نگاشته شده، از میان تفاسیر فلسفی دو نمونه شاخص انتخاب شده است: «ابن عربی» و «ملاصدرا» و از تفاسیر علم‌گرا تفسیر «المنار». تفسیر ابن عربی و ملاصدرا قصه آدم را بر نفس انسان تطبیق داده و قابل جمع با آدم تاریخی است. اما تفسیر «المنار» با حقیقت گرایی و تاریخی بودن سازگاری ندارد. در تفسیر «المیزان» و «تسنیم» بعضی از فرازهای قصه آدم به عنوان تمثیل تکوینی یاد شده. امتیاز این دو تفسیر نسبت به تفاسیر قبلی یکی در مستدل بودن تاویل تمثیلی ارائه شده و دیگری در حقیقت و واقعیت داشتن تمثیل است.

كتاب «مفاهيم القرآن» اثر آيت‌ الله جعفر سبحانی، نخستين تفسير موضوعی قرآن كريم و به زبان عربی می‌ باشد كه در ده مجلد به نگارش درآمده و به چاپ رسيده است. مفسر در آغاز كتاب با مقدمه‌ ای در اهميت قرآن و تفسير در جامعه اسلامی به بايستگی انقلاب در جهان تفسير اشاره كرده و دانشمندان را از تكرار در شيوه تفسير برحذر داشته است، آنگاه به مباحثی در زمينه نهايت ناپذيری قرآن و سير تطور تفسير و انواع تفسير و روش تفسير موضوعی اشاره كرده است. جلد نهم این کتاب در مورد امثال و اقسام در قرآن نوشته شده است.

در دو دهه اخیر، بعد از ورود مباحث آموزش فلسفی کودکان به عرصه مطالعات و پژوهش‌های اهل نظر در ایران، بویژه با استقبالی که از رویکرد P4C (philosophy for children به عمل آمد، تلاشهایی در تحلیل و بررسی و معرفی و حتی اجرای آن به اشکال گوناگون، مانند ارائه مقالات درنشریات، تشکیل همایش‌ ها و کارگاه‌های آموزشی، تالیف و ترجمه کتب صورت گرفت. در سنوات اخیر این همت‌ها به سطحی رسیده است که برنامه ریزی درحد پذیرش دانشجو در سطحPHD برای آن صورت می­ گیرد. جای خالی بررسی نظرات لیپمن (بانی این نوع از آموزش در نیم قرن اخیر)، درمقایسه با نظام تعلیم وتربیت اسلامی، مارا برانگیخت تا با تأملی در آموزه‌های وحیانی، جایگاه آموزش تفکر خلاق و انتقادی در تعلیم وتعلم اسلامی را بازشناسی کنیم. دراین بررسی و مقایسه، نزدیکی شیوه های تربیت دینی برای فراهم کردن بسترهای آموزش تفکر خلاق و اکتشافی، با روش‌ها و دیدگاه‌ های لیپمن (Lipman ) آشکار گردیده است.

"روض الجنان و روح الجنان" نگاشته حسن بن علی بن محمد خزاعی نیشابوری رازی، معروف به جمال الدین ابوالفتوح رازی(544 ق) قدیمی ترین تفسیر پارسی است که بر بنیادهای اندیشه کلامی و فقهی شیعی در نیمه نخست قرن ششم هجری (553-510 ق) تحریر یافته است. این تفسیر در طبقه بندی تفاسیر از منظر گرایش تفسیری در شمار تفسیرهای جامع به حساب می آید؛ گه از یک سو، مطالب و مسائل گوناگون ادبی، کلامی، فقهی، تاریخی، عرفانی و اخلاقی را با کوتاهی و شیوایی در خور تمجید بازگو کرده و در خود جای داده است و از سوی دیگر رویکرد استدلالی و برهانی تفسیر ابوالفتوح و از سوم سو، روانی و شیوایی بیان و ادبیات و عرفی آن، حوزه مخاطبان این تفسیر را گستره بسیار بخشیده است، خوانندگان این تفسیر در هر مرتبه و سویه علمی و دانش آموختگی که قرار داشته باشند بهری و بهره ای از آن می برند.

بحث امثال قرآن یکی از موضوعات مهمی است که کمتر به صورت جدی به آن پرداخته شده است، مخصوصاً بحث مثل شناسی و اقسام مثل در قرآن و به اصطلاح «در آمدی بر مثل شناسی قرآن» که موضوع مورد تحقیق این پایان نامه می باشد. رساله حاضر، در سه فصل تنظیم گردیده است: در فصل اول، کلیات پژوهش ارائه می شود. در فصل دوم، تحت عنوان «مثل شناسی قرآن»، محورهایی همچون: قرآن و مثل، علل بی توجهی به مثلهای قرآنی، مضامین امثال قرآن، اشکالات بعضی به قرآن به خاطر مثل زدن خداوند در قرآن و جواب آنها، فصاحت و بلاغت امثال قرآنی، اهداف خداوند از آوردن مثل، مقایسه امثال عرب و امثال قرآن، اقسام مثل در قرآن، معانی کاربردی مثل در قرآن، خصوصیات امثال قرآنی، و فهرست بخشی از امثال قرآنی مطرح و مورد بررسی واقع می گردد. و در فصل سوم، جهت آشنایی بیشتر خوانندگان با سبک و سیاق مثلهای قرآنی، به ذکر و بررسی نمونه هایی از مثلهای قرآنی به همراه منظوم همان مثل پرداخته می شود.