مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تعریف بالکتاب: إنّ الخروجَ من بين فكّي ثنائية الجبر والتفويض، واندراجَ الأفعال الإنسانية في نطاق نظرية الأمر بين الأمرين لم يُعفِ المسيرة الإنسانية عامّة والعقل الإنساني خاصّة من التورّط بعثرات نظرية نشأت عن التباس الأمر في التوفيق بين عدد من الظواهر والمعتقدات. إذا كان للقضاء والقدر وجهان؛ علميّ يقع في نطاق البحث الكلامي والفلسفي، وعمليّ يقع في نطاق المجتمع والتأريخ والسياسة والتكوين النفسي للأفراد والجماعات، فلا ريب أنّ الوجه العلمي يتقدّم على الوجه العملي سواء على مستوى الالتباس في فهم المقولة وإدراك مراميها الصحيحة أو على مستوى تجاوز هذا الالتباس والسعي للركون إلى فهم صحيح، وهو ما دعی مصنّف هذا الكتاب الماثل في موضوع القضاء والقدر إلى مماشاة الترتيب ذاته ورعايته في منهجية البحث التي تتوزّعها الخريطة التالية، من دون إغفال للتشابك القائم بين البُعدين العلمي والاجتماعي: 1. عرض الإشكالية المتحكّمة بالموضوع وتقديم صياغة علمية لمحتواها 2. القضاء والقدر في القرآن والحديث 3. القضاء والقدر في اللغة والاصطلاح 4. تقديم تفسير نظريّ للمقولة ينتهي بحلّ الوجه العلمي من الإشكالية المطروحة. 5. دراسة القضاء والقدر في إطار تيّارات الفكر الاجتماعي الحديث والمعاصر انطلاقاً ممّا قدّمه هذا الفكر من معطيات في نطاق المدرسة الإسلامية وخارجها مع التلويح ببعض النقود للفكر الاجتماعي الغربي والاستشراقي 6. تناول معطيات عقيدة القضاء والقدر وآثارها العملية على المستويين التربوي والاجتماعي 7. الانتهاء إلى خلاصة تبرز أهمّ محتويات البحث ونتائجه

تعریف بالکتاب: لا شكّ أن الشفاعة حقيقة إسلامية ناصعة لا يسعُ مسلماً إنكارها، فقد نطقت بها نصوص القرآن الكريم، وتواترت في السُنّة النبوية المطهّرة، وروايات أئمة أهل البيت عليهم السلام، واتّفقت كلمة علماء المسلمين على أنها من الأصول الأساسية في العقيدة الإسلامية، وإن اختلفوا في تفاصيلها. لقد تناول هذا الكتاب بحث الشفاعة في جوانبها المختلفة حيث وزّع البحث فيها على ستة فصول. تناول في الفصل الأول مفهوم الشفاعة لغة واصطلاحاً سواء في الاستعمال العرفي والعقلائي، أو الاستعمال الذي ورد في القرآن الكريم، مع بيان أقسام الشفاعة، واستعرض الآيات القرآنية والأحاديث الشريفة التي تؤيّدهما، كما أوضح الكلام في الآيات النافية للشفاعة، وبيّن الحدود الفاصلة بين الإسلام والوثنية في مسألة الاستشفاع، ومختتماً الفصل ببحث في بيان حقيقة فعل الشفيع. ثم عرض في الفصل الثاني اتجاهات العلماء من الفريقين السُنّة والشيعة، في بيان طبيعة الأثر المترتّب على الشفاعة التشريعية. ثمّ انتقل في الفصل الثالث لمناقشة الإِشكالات المثارة حول الشفاعة، وضمّنّ هذا الفصل نكات وفوائد وعظات أخلاقية نافعة في المقام. أمّا الفصل الرابع فتحدّث فيه عن الشروط التي ينبغي توفّرها في المشمولين بالشفاعة، كلّ ذلك معضوداً بالآيات القرآنية كالنهج في كلّ فصول الكتاب. وأمّا في الفصل الخامس فبعد أن أورد مقدّمة عن الآثار الفردية والاجتماعية للذنوب في الدنيا والآخرة، ناقش مسألة الشفعاء، فتحدّث عن الشفاعة في الدنيا ومنها التوبة، والشفاعة في الآخرة، لاسيما شفاعة القرآن الكريم وشفاعة نبيّنا محمد صلى الله عليه وآله وأهل بيته الأطهار عليهم السلام. وأخيراً تناول في الفصل الأخير (السادس) المسألة المختلف فيها بيننا- أتباع مدرسة أهل البيت عليهم السلام- وبين الاتجاه السلفي. الفصل الأوّل: الشفاعة لغة واصطلاحاً وبيان أقسامها الفصل الثاني: أثر الشفاعة الفصل الثالث: إشكالات وشبهات حول الشفاعة الفصل الرابع: شرائط المشفوع لهم الفصل الخامس: الشفعاء الفصل السادس: في جواز طلب الشفاعة من الشفعاء

"کتاب «معرفة الله»" برای پی بردن به وجود خداوندی که ما و همه هستی را آفریده و ما نیاز به برقراری ارتباط با او، ستایش ، پرستش و کمک گرفتن از او داریم هیچ دلیلی به اندازه فطرت به ما اطمینان نمی دهد هر انسانی در قلب و روح خود خدا را شناخته و به او عشق می ورزد همان خدایی که تمام هستی را خلق نموده تا ما در آسایش بوجود آماده ،زندگی کنیم. بر این اساس، هدف اثر حاضر با دو جز خود، نائل شدن به بالاترین مراتب کمال در معرفت خداوند و خداشناسی می باشد. این کتاب در بردارندۀ یک مقدمه و شش فصل به شرح ذیل می باشد: فصل اول: محبت خداوند فصل دوم: شناخت خدا فصل سوم: مراتب شناخت خدا فصل چهارم: راه های شناخت خداوند فصل پنجم: آثار شناخت خدا فصل ششم: نتایج و دستاوردها

التحف في مذاهب السلف، تألیف محمد بن علی بن محمد شوکانی یمنی (متوفی 1250ق) صاحب کتاب نيل الأوطار و از علمای اهل سنت است. این کتاب کلامی را در تبیین دیدگاه اهل حدیث و سلفیه در موضوع صفات خبریه نوشته است. سید عاصم علی کتاب را تحقیق کرده است. این اثر مشتمل بر مقدمه ناشر، مقدمه مؤلف، شرح‌حال و آثار نویسنده، و متن رساله بدون هرگونه تبویب و فصل‌بندی است. ناشر در مقدمه، این رساله را پاسخی به درخواست یکی از دوستان شوکانی دانسته که شیوه سلف صالح در فهم آیات و احادیث استواء و صفات را می‌پرسد که آیا حمل بر ظاهر می‌کردند یا از ظاهر برمی‌گرداندند. وی در پاسخ دیدگاه مذاهب مختلف اسلامی را در این زمینه مختصر و مفید بیان می‌‌کند. متن اثر پس از خطبه کتاب با سلام و صلوات بر پیامبر(ص) و آلش آغاز شده است. نویسنده پس‌ازآن تصریح کرده که از سوی برخی اعلام ساکن مکه پرسشی به‌دستش رسیده است. سپس با عنوان «سؤال» متنی را که به دستش رسیده است عیناً از ابتدا تا انتها نقل می‌کند. سؤال این‌گونه مطرح شده که در رابطه با آیات صفات و اخباری که در کتاب الهی و سنت پیامبر(ص) از فقهای دین و علمای محدثین نقل شده است، آیا باید مطابق عقیده سلف صالح بدون تمثیل و تأویل حمل بر ظاهر کرد یا این‌که این کار مذهب مجسمه است؟ سپس در پاسخ اشاره می‌کند که سخن در آیات و احادیثی که در رابطه با صفات وارد شده مورد اختلاف مذاهب مختلف است. سپس دیدگاه دو طایفه را متذکر و مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس از گروهی از متکلمان که دیدگاه آن‌ها مستند به عقل است ابراز شگفتی می‌کند. او از این‌که عقل معیاری برای فهم کلام خدا و رسولش قرار گیرد به خدا پناه برده و آن را بلای وحشتناکی دانسته که همانند آن به اسلام و مسلمین نرسیده است. در کتاب‌های کلامی شیعه‌، از تقسیم صفات، به خبری و غیره، اثر چشمگیری نیست، بلکه این تقسیم از آن «اهل حدیث» و اشاعره بوده، و احیاناً افراد ناوارد، از این نوع صفات به «صفات جسمانی» تعبیر می‌آورند‌، درحالی‌که تعبیر صحیح آن، همان صفات خبری است. علت این نام‌گذاری این است که راهنمای ما در اثبات این صفات برای خدا، قرآن و حدیث است، و آن‌ها از چنین ویژگی خبر و گزارش داده‌اند، در مقابل صفات دیگر که راهنمای ما در آن‌ها عقل و خرد می‌باشد؛ مثلاً ما در سایه راهنمایی عقل، پی می‌بریم که خدا دانا و توانا و زنده است، درحالی‌که در پرتو نصوص قرآنی برای خدا، صفاتی به نام «ید الله» و «عین الله» و «وجه الله» ثابت می‌نماییم. مصادیق صفات خبری از نظر قرآن، بسیار محدود، و از نظر روایات اهل سنت، فزون از حد است. گاهی صفات خبری، در قالب جمله آمده، مانند: «الرَّحْمٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى‌؛ خداى رحمان كه بر عرش استيلا يافته است»(طه‌: 5)؛ ظاهر بدوی این آیات این است که خدا بر روی عرش قرار می‌گیرد و بسان فرشتگان حرکت می‌کند، و عصبانی و خشمگین می‌شود، و سرانجام مؤمنان در روز قیامت به او می‌نگرند و بمانند بشر سخن می‌گوید. عنایتی که اهل حدیث و سلفی‌ها‌، ‌‌به این نوع از بحث‌های قرآنی و کلامی دارند، به هیچ موضوعی از بحث‌های قرآنی ندارند‌. تو گویی، الهیات قرآنی، در همین صفات خبری خلاصه شده و دیگر موضوعات، فاقد چنین عنایتی هستند‌؛ و ازاین‌جهت، گروه مخالف را که متدبران در قرآن هستند، «معطله» می‌نامند‌، و خود را اهل «اثبات» می‌خوانند و در کتاب‌های ملل و نحل. مقصود از «اهل اثبات» و «معطله» همین دو گروهند؛ زیرا آنان، ذات خدا را از توصیف به معانی لغوی این صفات تعطیل کرده و از نظر آنان، منکر این نوع صفات می‌باشند؛ و ناگفته پیداست انکار این صفات، انکار قرآن و وحی و نبوت بوده و نتیجه‌ای جز تکفیر نخواهد داشت. شوکانی در بخشی از کتاب می‌نویسد: «فهم سلف بهتر از خلف بوده و اصحاب و تابعین‌، آیات و روایات را بر ظاهرش حمل و از قیل‌وقال پرهیز می‌کردند. هنگامی‌که از آنان درباره صفات سؤال می‌شد، می‌گفتند خدا این‌چنین گفته و ما بیشتر از این اطلاع نداریم و خدا نیز به ما اجازه بیشتر از این را نداده است و سلف خوض در آن را بدعت می‌دانستند... بنابراین باید همان راه سلف را رفت و از تفکر آنان تبعیت کرد. سلف می‌گوید ما استواء را برای خدا قائلیم ولی از کیفیت آن خبر نداریم». توضیح آن‌که «استواء» و دیگر صفات خبریه آن دسته از صفات خداوند را گویند که عقل بر آن‌ها دلالت روشن ندارد و تنها بدان استناد که در متن دینی اعم از قرآن و حدیث به خداوند نسبت داده شده‌اند می‌توان آن‌ها را به خداوند نسبت داد. صرف‌نظر از امکان این انتساب تفسیر این صفات از دیرباز مورد نزاع متکلمان بوده است. به اعتقاد شوکانی: چون خداوند سبحان سیطره دینش را بر تمامی ادیان و حفظ آن از تحریف و تغییر و تبدیل تکفل کرده است، در هر عصری از عصور از علمای کتاب و سنت کسانی را قرار داده که دین مردم را برای آن‌ها تبیین کنند و بدعت‌ها را انکار کنند. در حقیقت چون در جامعه اسلامی‌، مسئله تجسیم، یک مسئله مطرودی است، اهل حدیث به عناوین گوناگونی، گریزگاهی برای خود قرار می‌دهند، مثلاً پیش از آنکه خدا را با این اوصاف، توصیف کنند. می‌گویند «کیفیت برای ما مجهول است». هنگامی‌که انس بن مالک، ‌درباره استواء خدا بر عرش، سؤال شد. او در پاسخ گفت: «الاستواء معلوم، و الکیف مجهول السؤال بدعة»، یعنی خدا بر عرش قرار گرفته ولی چگونگی آن برای ما روشن نیست‌. گروهی از اشاعره که تحت تأثیر اهل حدیث قرار گرفته‌اند، پس از اثبات این صفات می‌گویند: «بلا کیف و لا تشبیه». شوکانی نیز به پیروی از این دیدگاه می‌نویسد: از جمله صفاتی که علمای سلف امر به حمل بر ظاهر کرده‌اند صفت استوایی است که سائل پرسیده است. علمای سلف می‌گویند: ما آنچه را که خداوند از استواء بر عرشش برای خود اثبات کرده، به‌گونه‌ای که جز خودش به آن علم ندارد و کیفیتش را نمی‌داند، برای او اثبات کرده و غیر از آن را بر خود تکلیف نمی‌کنیم؛ چراکه هیچ موجودی در ذات و صفات همانند او نیست و بندگان به او احاطه علمی ندارند. وی در انتهای رساله، سلامت و نجات را در حمل استواء بر ظاهر، و تفسیر کتاب و سنت بر طبق ظاهر کلام بدون تکلف و قیل‌وقال دانسته است. او تأویل را مخالف مذاهب سلف و در تضاد با روش صحابه و تابعین دانسته است.

کتاب حاضر با نام فلسفه التوحید و النبوه از جناب محمد جواد مغنیه به بررسی فلسفه توحید و نبوت و مسائل پیرامون آنها می پردازد. مسائلی از قبیل اثبات وجود خالق ، صفات خالق ، فلسفه اختیار ادمی ، بحث خیر و شر از جمله مطالبی است که در کنار توحید و نبوت در این کتاب ارزشمند مطرح شده است.

مجلد اول از مجموعه سه جلدی صراط الحق درباره کلیت علم کلام ، بحث تقلید، بررسی واجب تعالی و برخی از صفات آن می باشد.

کتاب حقیقت اسماء حسنی به بررسی اسماء حسنی الهی می پردازد و در این بین هدف از بحث درباره اسماء الحسنی و اقوال مختلف را متذکر می شود و در پایان نظرات جناب احسائی را هم در این زمینه می آورد.

الشافي في الإمامة رساله‌اى است به زبان عربى از سيد‌‎مرتضى علم الهدى (متوفاى 436 ه‍.ق)، فقيه و متكلم نامدار شيعى.سيد‌‎مرتضى اين رساله را در نقد فصل امامت كتاب «المغنى في ابواب التوحيد و العدل» نوشتۀ قاضى عبدالجبار همدانى (متوفاى 415 ه‍.ق) از متكلمان نامدار معتزلى به نگارش درآورده و ديدگاه‌هاى او را دربارۀ مسألۀ امامت به چالش كشيده است. جلد سوم ردّ سخن قاضی، در مورد صفات واجب امام. ردّ آنچه قاضی، در مقدار علمی که امام به آن متمایز می‌شود، وارد کرده است. ردّ سخن قاضی، در مورد افضل. ردّ کلام قاضی، در مورد روایت ان الأئمة من قریش. ردّ کلام قاضی: آیا عدول از قریش، در باب امامت جایز است یا نه؟ در مورد عدد عاقدین امامت کسانی که از طرف امت، با امام بیعت می‌کنند، به آن استناد کرده است. ردّ سخن قاضی، در مورد امامت ابوبکر.

«الهدی الی دین المصطفی» کتابی است کلامی به زبان عربی نوشته شیخ محمد جواد بلاغی، عالم شیعی در رد برخی باورهای مسیحیت و یهودیت. نویسنده در این اثر، با استناد به محتویات عهدین (تورات و انجیل)، به ایرادات و اعتراضات مسیحیان به عقاید اسلامی و شبهات آنان به قرآن کریم پاسخ گفته شده و دفاعى جالب و مستدل از حريم مقدس اسلام به عمل آمده و با تبليغات نادرست و مغرضانه برخى از كشيشان مسيحى، مقابله‌ اى مؤثر گرديده است. درباره کتاب این اثر در اصل، رد بر دو کتاب «الهدایة» و کتاب دیگری است که «جرج سیل» انگلیسی در قرن ۱۷ میلادی نوشت و فردی به نام «هاشم عربی» آن را ترجمه و یک مقاله و پاورقی‌هایی نیز بدان اضافه کرد. ترجمه عربی کتاب سیل در ۳۲۱ صفحه همراه با مقاله مترجم در ۹۵ صفحه، در سال ۱۸۹۱ چاپ شد. کتاب الهدایة و کتاب مستشرق انگلیسی، در رد دو کتاب اظهار الحق نوشته ملا رحمت الله هندی و کتاب سیف حمیدی است که اطلاعی از نام کتاب دوم و به تبع آن از اصل کتاب نیست؛ اما کتاب اظهار الحق در دو جلد منتشر شده است. بلاغی مواردی را که به نظر خویش مبهم بوده و باعث سوء برداشت شده، بیان و شرح کرده و نیز مطابق مذهب شیعه، مطالب و مسایل با اهمیت دیگری را بدان افزوده است. بلاغی در این کتاب از رموزی چون «مُتَکَلّف» و «مُتَعَرّب» استفاده کرده که این دو کلمه اشاره به نویسنده مسیحی کتاب الهدایه و مترجم کتاب جرج سیل است. سبب انتخاب واژه متکلف آن است که او به دشواری و با استدلال‌های سست و خلاف واقع می‌خواهد نظریه خود را اثبات نماید و مقصود از متعرب کسی است که خود را عرب معرفی کرده، با این که عرب نیست.