جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسایل فلسفه‌اسلامی که نتیجه برخی مباحثات و منازعات عقیدتی مشارب فکری در میان اندیشمندان کلام اسلامی بوده است و دامنه آن مباحث هستی شناختی فیلسوفان را نیز درگیر خود نمود مساله «شیئیت معدوم» و اصولا تمایز یا عدم تمایز میان موجود و شیء است. معتزله با انگیزه تصحیح علم ازلی الهی به ممکنات و برداشت نادرست از آموزه‌های افلاطونی- ارسطویی قائل بر شیئیت معدوم شدند. فارغ از بررسی ادله مثبتین و منکرین، نگاه تحلیلی و تاریخی به این مساله نشان از شکاف و اختلاف هستی‌شناختی نه پیرامون الفاظ بلکه در شناخت مبادی تصوری این معانی در میان معتزله، عرفا و فیلسوفان است و از این رو می توان گفت موضوع این دو مفهوم هم به لحاظ ساختار و هم به لحاظ محتوای از اختلاف زیادی برخوردار است. این مقاله نشان می‌دهد که غفلت از حقیقت وجود و نگاه ماهوی به هستی- هستی مملو از اشیاء متباین و منفک از هم- منشاء ایجاد دو تصویر متفاوت معتزله و فلاسفه به مسئله معدوم، زیادت وجود بر ماهیت، نوع رابطه وجود و ماهیت و همچنین علم و فاعلیت الهی در ارتباط با ممکنات شده است.

اکراسیا در ادبیات سنتی فلسفی بدین معناست که فرد با بهترین حکم خود مخالفت کند. برخی از فلاسفه اخیرا این پدیده را با ضعف اراده یکی دانسته اند، اما هولتن این دو پدیده را متمایز می داند و استدلال می کند که ضعف اراده به معنای نقض قصدهای جدی است. این مقاله نشان می دهد این دو پدیده بر خلاف ادعای هولتن، متمایز نیستند، بلکه در اکراسیا و ضعف اراده ،علت ترک فعل با دو رویکرد تبیین می شود؛ اولی ناظر به فاعل است و دومی ناظر به فعل. بر اساس این مقاله، تفسیر هولتن به رویکرد دوم اشاره دارد، در حالی که تفسیر ارسطو با هر دو سازگار است. اما اگر مؤلفه های نظریه هولتن به درستی تحلیل شوند می توانند با عناصر نظریه ارسطو سازگار باشند.

بحث کمال در اندیشه ارسطو و ابن سینا جایگاه‌های متفاوتی دارد. هم ارسطو و هم ابن سینا کمال را به کمال اول و کمال ثانی تقسیم کرده‌اند. ایندو چه تفاوتی باهم دارند و هریک این مفاهیم را به چه معانی بکار برده‌اند و حوزۀ استفاده از آن‌ها کجاست؟ آیا ابن سینا از ارسطو متأثر شده یا از او فراتر رفته است؟ ارسطو برای بحث از کمال از دو واژه «انرگیا و انتلخیا» بحث کرده است و در جایگاه‌های متفاوتی در مابعدالطبیعه، علم النفس، طبیعیات و اخلاق از آن بحث کرده است؛ او در علم النفس و بحث حرکت از کمال اول و کمال ثانی سخن گفته است؛ برای او کمال اول مرحلۀ مقدماتی کمال ثانوی است؛ در علم النفس کمال اول جنبه‌ای از قوه دارد و در حرکت کمال ناقص است؛ ابن سینا در آثار مختلفش کمال اول و ثانی را مرتبط با موضوعات طبیعی مانند حرکت، نفس، و بعضا درباره خداوند و نسبتش با مخلوقات بکار برده است. درمورد نفس، با دو نگاه به نفس از حیث ارتباطش با بدن و نیز از حیث مجرد دانستن آن دو نگاه به بحث کمال دارد و کمال برای او وجودی و اشتدادی است و کمال ثانی تابع کمال اول است. قصد این نوشتار بحث دربارۀ این تقسیم‌بندی به کمال اول و ثانی و موضع آن در ارسطو و ابن سیناست.

«النجاة من الغرق فی بحر الضلالات» از تالیفات ابن سینا است؛ که یک دوره فلسفه نظری (منطق، طبیعیات، ریاضیات و الهیات) به زبان عربی می‌باشد. این کتاب، در بخش‌های منطق با صد و چهل و نه فصل، طبیعیات با شش مقاله (مجموعا دارای چهل و شش فصل)، ریاضیات با بیست و نه عنوان و فصل و الهیات با دو مقاله (مجموعا دارای شصت و دو فصل) تنظیم شده و به انگیزه پاسخ مثبت دادن به درخواست بعضی از برادرانی که اشتیاق به فراگیری معارف داشته ‌اند و از مؤلف خواستار تالیف کتابی مشتمل بر علومی که انسان ناچار به فراگیری آنهاست، شده ‌اند، به رشته تحریر درآمده است.

در این کتاب برگردان دوازه نوشته از ده اندیشگر و فیلسوف آمده است، تا راهنمای شناخت موقعیت کنونی آیین فلسفی هرمونتیک مدرن باشد. کتاب به چهار بخش تقسیم شده است. بخش نخستین نمایانگر مسائل کلی هرمونتیک مدرن است. این بخش با برگزیده ای از نوشته های فریدریش نیچه درباره تاویل آغاز می شود. نیچه ، به درستی، آغاز هر مونتیک مدرن شناخته شده و برداشتهایش از جهان نیرو، خواست، حقیقت و نسبت آنها با زبان و تاویل راهگشایند. متن دوم، نوشته ای است از ((دوره دوم)) کارهای مارتین هایدگر که خبر از دیدگاه هستی شناسانه در مورد اندیشیدن و باشیدن و ساختن می دهد. متن سوم ، جستاری از هانس گئورگ گادامر، در عین حال نمایانگر جنبه ی کلی هرمونتیک مدرن است، می تواند سرآغاز فهم برداشت خاص خود این متفکر از تاویل نیز باشد. بخش دوم روشنگر رابطه ی تاویل با زندگی و حقیقت است. جستار نخست این بخش پل ریکور است، به رابطه ی هرمونتیک با هستی شناسی می پردازد. واپسین متن این بخش، سخنرانی میشل فوکو، گشاینده درکی تازه از تاویل است. هر چند این کار فوکو خارج از قلمرو سخن هر مونتیکی جای می گیرد، ولی بحث را به یکی از مهم ترین سرچشمه ها- یعنی به دیدگاه نیچه از تاویل- بازمی گرداند و مسائلی فکر برانگیز را مطرح می کند. متن بخش سوم ، نمایانگر رویکرد هر مونتیکی به زبان ، سخن و متن هستند. در دو جستار نخست این بخش، یعنی کارهای گادامر و ریکور ، به رویکرد زبانی و متن شناسانه ی هر مونتیک توجه شده است. متن گادامر سرآغاز بخش سوم کتاب حقیقت و روش اوست. متن گادامر سراغاز بخش سوم کتاب حقیقت و روش اوست. نوشته پل ریکور به مورد خاصی از بحث زبان یعنی معنای نوشتار می پردازد. در جستار سوم ، اومبرتواکو در انتقادی تند از شالوده شکنی، به مسئله ی تاویل متن ادبی و از این جا به هر مونتیک ادبی می پردازد و شماری از بنیادهای بحث مشترک این دو آیین را زیر سوال می برد. جستارهای بخش چهارم به بررسی رویکرد هایدگر به هر مونتیک در دوره نخست آثار او اختصاص یافته اند. به عنوان مقدمه ای بر این بخش، متن کوتاهی از سرآغاز کتاب هستن -در- زمان نوشته هیوبرت درایفوس با عنوان (( چرا هستی و زمان را مطالعه می کنیم؟)) آمده است. 👇👇👇👇👇 @philosophic_books

مسئله مجرد و مادی و معیار تمایز این دو از نگاه معاصرین در حوزه فلسفه ملاصدرا، بصورت امری تشکیکی و طیف گونه مطرح می‌شود و لذا مرز عینی و مشخصی به جز قابل اشاره حسی بودن یا نبودن بعنوان ملاک تمایز مجرد و مادی تعیین نمی‌گردد. این مقاله نشان داده است در فلسفه ملاصدرا تجرد و مادیت وابسته به مراتب وجودی موجودات است. و بر همین اساس نشان داده که هر موجودی متصف به مجرد بودن و مادی بودن، بصورت توأمان می‌شود. پس مرز خارجی‌ای میان تجرد و مادیت تحقق ندارد. پس عامل اتصاف موجودات به ایندو ذهن و نوع نگاه و اعتبار کردن آن می‌باشد و لذا تجرد و مادیت وابسته به ذهن هستند و از تقسیمات پیشینی ذهن در نگاه به واقعیت (وجود) می‌باشند. و لذا تقسیم موجودات به مجرد و مادی براساس مبانی حکمت متعالیه تقسیمی سوبژکتیو است و این نوع نگاه به مسئله تجرد و مادیت، بحث‌های بنیادین دیگر مانند ربط حادث به قدیم و رابطه نفس و بدن و بقای نفس و معاد را نیز تحت تأثیر مستقیم خویش قرار می‌دهد.

بحث حقيقت جسم يکي از مباحث مهم فلسفي است که ديدگاه‌هاي بسياري درباره‌اش مطرح شده است. يکي از مهم‌ترين اين ديدگاه‌ها که سابقه‌اي ديرين دارد، مذهب ذره‌گرايي است که منسوب به ذيمقراطيس است. در اين ديدگاه جسم حقيقتي متشکل از هزاران جزء ريز منفصل و جدا از هم است که قرار گرفتن آنها کنار يکديگر موجب به وجود آمدن اجسام بزرگ شده است. اين اجزاي ريز اگرچه قابليت تقسيم در وهم يا توسط عقل را دارند، ولي امکان تقسيم خارجي در آنها نيست. اين ديدگاه در تقابل با نظريه بيشتر فيلسوفان مسلمان است که جسم را نه متشکل از اجزاي منفصل، بلکه جوهري مرکب از ماده اولي و صورت جسميه دانسته، آن را امري ممتد و ذاتاً متصل مي‌دانند که قابل هرگونه انقسام حتي انقسام فکي تا بي‌نهايت است. ازآنجاکه بسياري از براهين اثبات هيولا اولي متوقف بر ابطال نظريه ذيمقراطيس و اثبات قابليت انقسام فکي در اجسام است، فيلسوفان مسلمان براهين مختلفي در رد اين نظريه اقامه کرده‌اند. در اين مقاله به بررسي و نقد پنج برهان از براهين مذکور پرداخته و در نهايت همه آنها را مخدوش دانسته‌ايم.

قبل از میلاد مسیح در یونان باستان امام حکما سقراط خود را فیلسوف ­نامید. هدف او از تعقل‌ورزی، یافتن واقعیت و راهبر رفتار بود. ارسطو غایت حکمت را معرفت محض و آن را برتر از حکمت عملی می­دانست. با ظهور اسلام و طرح حکمت در قرآن، به‌خصوص در ­عصر نهضت ترجمه با توجه به تأثیر فلسفه ارسطویی در فیلسوفان مسلمان، این سؤال به وجود آمد که بین حکمت قرآنی و فلسفه ارسطویی چه تفاوتی وجود دارد؟ آیا حکمت عملی قرآن، همانند فلسفه ارسطویی اَخَسّ است؟ فرضیۀ ما در این تحقیق، تفاوت بنیادین بین آن دو است؛ لذا با بررسی تطبیقی در این تحقیق مشخص گردید حکمت قرآنی و فلسفی در معنای واژه و تعالیم نوع حکمت، مسائل و غایت حکمت، مربّی و متربی حکمت، تنوع ارائه و روش کسب حکمت، مخاطبان حکمت و... از هم دیگر متمایزند. همچنین معلوم گشت که حکمت عملی قرآن گرچه از حیث ارتباط با امور اعتباری اخَسّ است، از حیث صائب و نافع‌بودن حکمت نظری، حکمت عملی معیار آن محسوب می­شود و اَخَسّ نیست.