جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم به ویژه در نهج البلاغه مبحث جاهلیت است. واژه ی جاهلیت ریشه در قرآن دارد و مفسران برای آن معانی، مصادیق و کارکردهای متعددی بیان نموده اند. در بیانات امام علی(ع) نیز جهل و جاهلیت در زمان پیش از بعثت و پس از بعثت کاربرد فراوانی دارد. دقت در قرآن و نهج البلاغه و سایر متون اعم از تفسیری و تاریخی و... روشن مینماید که معنای اصلی جاهلیت تنها نادانی نیست، بلکه یک نوع حالت نفسانی است که از پیروی از غیر خدا ناشی میشود و حاکمیت مطلق الله را پذیرا نیست. پس جاهلیت شامل مفاهیمی چون سفاهت،تکبر، خشونت، عدم قدرت بر نفس، ناهنجاری و معانی دیگر میشود. مفهوم جاهلیت مکان و زمان مشخصی ندارد، بلکه در همه زمانها و مکانها میتواند جاری و ساری گردد و به طور کلی، یک مفهوم است که میتواند در طول زمانها و مکانهای مختلف مصداق داشته باشد؛ یعنی هر جامعهای که معیارهای جاهلیت در آن مشاهده گردد، مصداق جامعه جاهلی است. از طرفی مسئله فرهنگ، از اساسیترین مسأله های حیات بشری است که توجه به آن باعث سلامت و پیشرفت جامعه میگردد و غفلت از آن باعث از هم گسیختن و جایگزین شدن حکومت شیطان و تشکیل جامعهی جاهلی میگردد. بررسی فرهنگ جاهلی باعث افزایش اطلاعات و به تبع عمل نمودن برخلاف رفتار و گفتارهای آنان و در نتیجه رسیدن به جامعهای مطلوب است. نگارنده پژوهش بر آن است که به توصیف معنای لغوی و اصطلاحی جاهلیت پرداخته، آن گاه کاربرد جاهلیت در قرآن را تبیین نموده، آنگاه جاهلیت زمان قبل از امام علی(ع) را در بعد فرهنگی شامل ابعاد اجتماعی و اعتقادی و اخلاقی میگردد را بیان کند. در ادامه به جاهلیت زمان قبل از امام علی(ع) و تطبیق آن ویژگیها با زمان جاهلیت جدید پرداخته ایم. جاهلیت مدرن در مسأله های فرهنگی همان مسیر جاهلیت قبل از پیامبر و زمان پیامبر را میپیماید؛ و نتیجهی این تحقیق آن است که فرهنگ جاهلی نه تنها در زمانهای قبل و بعد از امام علی(ع) وجود داشته بلکه این رویه در تمام دوران ها وجود دارد و ما نباید همانند جامعهی جاهلی زمان امام علی(ع) از آن غفلت کنیم چه بسا جاهلیتی که ما اکنون در آن قرار داریم، از جاهلیت زمان امام علی(ع) به مراتب بدتر باشد. پس ما باید به احکام خدا چنگ زده و خود را از هوی و هوسهای شیطانی دور کنیم که ریشه اصلی انحرافات بشری پیروی از این رذیله و دور شدن از خدا و بازگشت به جاهلیت قدیم میباشد و خود را به جامعهای ایده آل و فرهنگ والا برخلاف جامعه و فرهنگ جاهلی تبدیل نماییم.

نظام تربيتی خانواده مبحثی است که بسیار کم به آن پرداخته می شود در حالی که از جایگاهی عالی و مهم برخوردار است که می تواند گره گشای بسیاری از مشکلات تربیتی و اخلاقی افراد خانواده به خصوص فرزندان باشد. و از آن جهت که والدین اولین الگو و معلّم فرزندان می باشند و فرزندان اخلاق و رفتار آن ها را الگوبرداری می کنند، بنابراین والدین می¬توانند دررفتار و کردار فرزندان بسیار تأثیرگذار باشند. از دیدگاه تربیتی، وجود «الگوی خانوادگی» فرایند تربیت را در میان تمام اعضای خانواده سلامت و سرعت بیشتری می بخشد. از این رو بازنمایی مجدد نظام تربیتی خانواده در سیره ی امام علی (ع) می تواند در عصر حاضر به عنوان یک الگوی مناسب برای راه و روش صحیح تربیت خانوادگی قرار گیرد. و از آنجا که خانواده بهترين و مهم ترين گزينه براي انتقال مفاهيم ديني است در حال حاضر وظیفه ما این است که یک الگوی تربیتی مناسبی را در خانواده خود بکار بگیریم که لازمه آن توجه به قرآن و سیره ي معصومین:از جمله امام علی (ع) است. این تحقیق در پنج فصل تدوین و گرداوری شده است . فصل اول با عنوان کلیات تحقیق به مفهوم شناسی و تحلیل مفاهیم اساسی تحقیق پرداخته است. در فصل دوم با تجزیه و تحلیل دیدگاه های امام علی (ع) درباره تربیت خانواده به مبانی نظام تربیتی خانواده پرداخته .در فصل سوم ابعاد نظام تربیتی خانواده در سیره امام علی (ع) مطرح گردیده که در آن به تربیت دینی، اخلاقی،اجتماعی و جسمانی اشاره شده است. در فصل چهارم به تربیت فرزند در سیره امام علی (ع) مورد پرداخته و در پایان فصل ، مفاهیم اساسی نامه امام علی (ع) به امام حسن (ع) بررسی شده است. و در فصل پنجم به نظام تربیتی والدین در سیره امام علی (ع) پرداخته شده که در آن به نحوه ی برخورد و تعامل والدین با یکدیگر اشاره شده است.

امنیت یکی از مقولات برجستة نظریه پردازی معاصر ذیل عنوان قدرت و امنیت نرم مطرح است .این رساله با پرسش اصلی آموزه های امیرالمؤمنین ع چه چشم انداز توصیفی و تحلیلی از امنیت دارد‭ ؟‬با روش تحلیل محتوا، به نظریه امنیت جامع نگر می‌پردازد تا نظریه های گوناگون دربارة ابعاد، مؤلفه ها و شاخصه های امنیت را، متناظر با فرآیند پیشرفت، تفکیک و بازتحلیل نماید .مبتنی بر این تناظر، نظر به دو بعد فردی و اجتماعی فرآیند تغییر و پیشرفت می توان دریافت که آموزه های علوی در دو سطح امنیت فردی و اجتماعی با محوریت انسان شناختی آن به مسئله توجه نموده است .این رساله نشان داده است که امنیت مبتنی بر آموزه های علوی دارای سه سطح امنیت هستی-شناخت، امنیت فردی امنیت روان‌شناخت انسان شناخت و امنیت جامعه‌ص شناخت می باشد .بر همین اساس مباحث این رساله در چهار فصل به سامان آمده است :فصل اول مفهوم شناسی‌؛ فصل دوم امنیت هستی شناخت‌؛ فصل سوم امنیت انسان شناخت ـ روان شناخت‌؛ فصل چهارم امنیت جامعه-شناختی.

در این نوشتار به نقد و بررسی اخلاق فضیلت از منظر امام علی (ع) پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا چیستی و تاریخچه‌ی اخلاق فضیلت و سپس تفاوت‌های اخلاق فضیلت با سایر نظریات اخلاق هنجاری بیان شده و پس از آن با بررسی شاخصه و ممیزه‌های اخلاق فضیلت، به مولفه‌های اصلی آن اشاره شده است. در فصل سوم به نقد و بررسی هر یک از این مولفه‌ها از منظر امام علی(ع) پرداخته شده. برخی از ویژگی‌هایی که جزئی از این مولفه‌ها نبودند به خاطر نزدیکی با نظریات امام علی(ع) مورد بررسی قرار گرفته اند.همان طور که بیان شده فضیلت محوری و فاعل محوری اصلی‌ترین مولفه‌های اخلاق فضیلت هستند. برخی فیلسوفان اخلاق منکر دخول سعادت‌گرایی و عقل‌گرایی در شاخصه‌های اخلاق فضیلت هستند که به نظر این مطلب صحیح به نظر نمی رسد. اما حتی بنابر شاخصه نبودن این دو برای اخلاق فضیلت نیز، به خاطر اهمیت آن ها در میان فیلسوفان مسلمان، به بررسی آن ها پرداخته ایم تا قرائت دینی اخلاق فضیلت، روشن‌تر از منظر امیرالمومنین(ع) نقد شود. در دیدگاه امام علی(ع) فضیلت‌مندی نمی‌تواند تنها محور اخلاق باشد، بلکه قواعد اخلاقی نیز دارای نقش خاص خود هستند. بلکه التزام به قواعد اخلاقی است که منجر به ملکه ای به نام تقوا می شود که رئیس اخلاق نامیده شده است. ملکه‌ی تقوا سبب رسیدن به بسیاری از فضائل در دنیا و آخرت می شود. این ملکه از التزام به عمل مطابق حق پدید می آید. این التزام که توسط عقل انسان فهم و بدان عمل می شود اولا نقدی به فضیلت محوری محض و نفی قواعد اخلاقی است، و ثانیا تاکیدی بر نقش عقل در نظر امام علی(ع) و انتقادی به فضیلت‌گرایان عاطفه‌گراست. عقل انسان با فهم خیر و شر و کنترل دواعی نفس آدمی، وی را به فضیلت‌مندی و سعادت می رساند. سعادت نیز در پرتو فهم عقل، امری انگیزه ساز است که صدور افعال اخلاقی را تسهیل می نماید. سعادت که بالاترین خیری است که انسان بدست می‌آورد متجلی در بهشت الهی است. دست آخر این که اگرچه اخلاق فضیلت اشتراکاتی با نظریه‌ی اخلاقی امام علی(ع) دارد ولی به هیچ عنوان با آن منطبق نیست بلکه تفاوت‌های اساسی با آن دارد.

وجاهت شرعی نبرد تأویلی امیرمؤمنان% در شرایط خاص بعد از حیات نبی مکرم$ در منابع فریقین با روایات مختلف در حد تواتر اجمالی اثبات می­شود؛ در یکی از این روایات، پیامبر$ خطاب به جناب عمار که نقش تعیین کننده­ای در جریان کارزار تأویلی دارد، شاهد پیوند پیکار تأویلی امیرمؤمنان% با مسأله­ی مهدویت در آخرالزمان هستیم. جنگ­های امیرالمؤمنین% نه تنها کانون ارزیابی مسائل و احکام حرب بوده است بلکه در روزگار ظهور سرلوحه­ی رهبری امام عصر% قرار خواهد گرفت؛ این­که نبردهای امام زمان% هم در مقابل جریان­های فکری کژ اندیش در تأویل قرآن است ما را به این سمت متمایل می­سازد که چالش­های نبرد تأویلی در هر دو زمان مشترک است؛ به طوری که تشخیص حقیقیت برای افراد دشوار است چرا که طرفین نزاع اقدام خود را به آیات قرآن مستند می­کنند؛ بنابراین راه برون رفت از این شرایط «معرفت الإمام» است که در پی آن نبرد تأویلی به ثمر برسد و شاهد احیای سنت پیامبر$ و اسلام اصیل باشیم.

آنچه در پیش رو داریـد، شـرحی کوتاه بر یکی از آن مناظرات قطعی تاریخی، در اثبات افضـلیت مولی المو حدین امیر مؤمنان علی علیه السلام است که بین مأمون الرشید خلیفه ي عباسی و دانشمندان بغداد صورت گرفت. این مناظره بسـیار زیبا و جامع، که در کتاب هاي معتبري از شیعه و سنی آمده، و دربردارنده بخشی از فضایل علی علیه السلام به همراه رد بخشی از ادعاهاي واهی می باشد.