مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مرگ‌اندیشی یکی از فضائلی است که در روایات و متون اخلاقی مورد توجه بوده است.«تأثیر مرگ‌اندیشی بر حیات اخلاقی»که مورد توجه این پژوهش است تلاشی است تا از روزنه‌ی آیات و روایات و متون اخلاقی این تأیید را استنتاج کند و به نظر، شیوه‌ی مناسب برای استنتاج تبیین مفهوم حیات اخلاقی و یافتن موانع چنین حیاتی، آیات و روایات است و یافتن ارتباط و تأیید مرگ‌اندیشی بر این موانع است. این موانع عبارتند از:غفلت، اصرار بر گناه و به تأخیرانداختن توبه، تسلط من سفلی بر من علوی، سختی دل، ترس از مرگ، طول امل و دنیاپرستی است که سه مانع اخیر، یعنی ترس از مرگ، طول امل و دنیاپرستی در روایات و متون اخلاقی بیشتر به عنوان موانع حیات اخلاقی که مرگ‌اندیشی می‌تواند روی آنها تأثیر مستقیم داشته باشد مورد توجه بوده است. همچنین برای نشان دادن تأثیر و تأثر مرگ‌اندیشی و حیات اخلاقی با رویکرد عرفانی، حیات اخلاقی، همان عشق معنا ‌شده تا از این طریق تأثیر و تأثر مثبت مرگ‌اندیشی از تأثیر و تأثر منفی آن، شناخته شود. از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش، این است که مرگ، حقیقت وجودی، تمامیت و کمال انسان است که شناخت و اندیشه در آن، عاملی تأثیرگذار در زندگی انسان، به ویژه بعد اخلاقی و ارزشی آن است.

یکی از رذایل اخلاقی که مداومت و تکرار آن سلامت جسمی، روحی ، آرامش و امنیت انسان را سلب و راه صعود به کمالات معنوی و قرب الی الله را مسدود و زمینهی آلودگی روح و روان و سقوط انسان را رقم می‌زند، سوءظن است.تمایز زندگی اجتماعی انسان از سایر حیوانات در گرو روحیهی همکاری گروهی است و این در صورتی امکانپذیر است که اعتماد و خوشبینی بر همگان حاکم باشد و به دور از هر گونه سوءظن و بدگمانی باشند؛ چرا که اساس اعتماد متقابل را درهممیکوبد، پیوندهای تعاون را از میان برداشته و روحیهی اجتماعی بودن را تضعیف میکند.روانشناسان و علمای اخلاق نیز از این بیماری مهلک به عنوان سمی برای روح و جسم انسان یاد کرده اند.در خانواده بین زن و شوهر، اگر به طور مداوم اندیشهها و افکار منفی حاکم باشد و تمام رفتارهای همسر را حمل بر بدی نمایند، بتدریج این افکار منفی بر آنها مسلط میشود و ناخودآگاه بخش عظیمی از تواناییهای بالقوه و بالفعل خود را هدر میدهند و در نتیجه بیحوصله، افسرده و عصبی میشوند، همه چیز و همهکس در نگاهشان منفی، غمانگیز و ناامیدکننده خواهد بود و از زندگی هیچ لذتی نمی برند.بنابراین، بدبینی سرچشمهی بعضی از ناراحتیهای روحی و روانی و موجب اضطراب و نگرانی، بزرگترین مانع همکاریهای اجتماعی، اتحاد و پیوستگی دلهاست و شخص بدبین، بیشتر از دیگران غمگین، خود خور و ناراحت است و در اثر گمانهای بدی که دربارهی اشخاص و پدیدهها دارد، بسیار در رنج و عذابی درونی، گوشهگیر،خودخواه و بی نشاط است. پژوهش حاضر بر آن است تا با فرایندی علمی – پژوهشی عوامل و آثار سوءظن را که به فروپاشی خانواده می‌انجامد مورد بررسی قرار داده و راههای درمان آن را شناسایی و به مشاوران خانواده توصیه نماید تا با به کارگیری آنها، اولین نهاد اجتماعی با انسجام قوی شکل پذیرد.

صفت خوف و رجاء در زندگی عملی انسان نقش تعیین کننده ای دارد،زیراانسان با داشتن امید،از خطر ورود در زمره کافرانرهایی یافته و با دارا بودن بیم، خود را از مکر الهیدر امان نمی بیند.خوف و رجای حقیقی،هرگونه موانع کمال را از سر راه انسان برداشته ، موجب وصول انسان به مراتب بالای قرب الهی می گرددو براى هر انسان خواهان سعادت، اعم از سعادت دنیوى و اخروى لازم است.مومن راستین هم امید به لطف و رحمت حق تعالی دارد و هم از عذاب و کیفر خداوند وحشت دارد. امیدِ تنها، بدون عمل، غرور و خود فریبی است؛ خوفِ تنها نیز ناامیدی می آورد که از گناهان بزرگ و خطر آفرین است، از این رو، دانشمندان علم اخلاق در مورد این دو صفت و همراهبودن آنها سخت تأکید کرده اند.احوال زندگی مردم نشان میدهد، بیشتر آنان دچار افراط و تفریط در این زمینه اند . یکی از دلایل این امر، روشن نبودن مسأله است.بنابر این با بیان دقیق جنبه های مسأله،میتوان از افراط و تفریط در این زمینه جلوگیری کرد.این پژ‍وهش درصدد است، با بررسی میزان خوف و رجاءو بررسی این دو مفهوم و نسبتشان با یکدیگر و پیامدهای ناشی از آن،نقش خوف و رجاء را در حیات اخلاقی انسان تبیین نماید،تا جامعه اسلامیمان به آرمان اصلی اش که جامه عمل پوشاندن به تمام دستورات دینی است نزدیک تر گردد.

آنچه که در این پایان‌نامه گردآوری شده است دیدگاه خاصی است به اخلاق حرفه ای عملی در مقام مدیریت اجرایی در حکومت علوی و زمامداری که با معیار شرع مقدس اسلام و بوسیله‌ی فرمایشات گهربار حضرت امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیهما السلام مورد سنجش و بررسی قرار می گیرد. از آنجائی که در آموزه های اصیل اسلامی که مذهب مقدس و برحقّ تشیع آن را به وجه اتمّ دارا است، بر این مطلب بسیار تأکید شده است که وجود مبارک یک امام معصوم، عین قرآن و قرآن عین است و از هرگونه خطا و لغزشی کاملا بدور است، و همانند ذات قرآن کریم، غیرذی عوج می باشد، و نیز از آنجائی که وجود مبارک حضرت امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیهماالسلام از این قاعده مستثنا نمی باشد، ما نیز مبنا را بر آن نهاده‌ایم که فرمایشات آن امام همام را میزان قرار دهیم و تمام زوایای بحث خود را حدالامکان از دیدگاه مبارک ایشان موشکافی نمائیم.

این رساله پژوهشی ، پیرامون رویکرد اخلاقی مسکویه است . او از اندیشمندان قرن چهارم و اوائل قرن پنجم است و جایگاه او در حکمت عملی به آن پایه است که او را معلم ثالث لقب داده اند، خواجه نصیر الدین طوسی کتاب اخلاق ناصری خویش را ترجمه کتاب تهذیب الاخلاق او می داند.مسکویه بارویکردی فلسفی به اخلاق پرداخته است و در بسط و سامان بخشی به آن بسیار کوشیده است. او با توجه به قوای نفس و قانون حد وسط ارسطویی به دنبال تعدیل قوا و غلب? قو? عاقله بر دیگر قوای نفس است. فضائل را عفت، شجاعت، حکمت، عدالت، می داند و اطراف آنها را به عنوان رذیلت معرفی می کند. از آنجا که او سالیان متمادی در صحنه های اجتماعی و سیاسی حضور داشته است و مشکلات اجتماعی را بیشتر احساس کرده است در نوشتارهای خویش بر عدالت و محبت تأکید نموده است و به عنوان فیلسوفی مسلمان دغدغ? خویش را نسبت به شریعت در آثارش نشان داده است و از آموزه های آن بهره برده است.او سعادت انسانی را در رسیدن به کمال عملی و علمی می داند و آن را در سایه تعاون و همکاری انسانها نسبت به یکدیگر می داند و گوشه گیری از جامعه را به شدت مذمت می کند و دستیابی به فضائل را در زهد و گوشه گیری از جامعه ادعایی واهی می داند. او با قبول اصل، امکان تغییر خلقیات در انسان، به بحث تربیت پرداخته است و روشها و عوامل موثر در تربیت را مطرح نموده است. و با بیان اهداف تربیت، والاترین هدف آن را تقرب به خداوند بیان می کند.قسمت دیگر این رساله تصحیح و مقابله نسخ خطی کتاب تهذیب الاخلاق مسکویه می باشد.

موضوع نسبت دين و اخلاق، اساسي‌ترين موضوعِ مورد بحث بين مسيحيان و سکولارها، است. مراد از اخلاق در اين مسأله، طبق اصطلاح انديشمندان غربي، نهاد اخلاقي زندگي است. يعني اخلاق، همچون نهادهاي ديگر(مثل نهاد خانواده،آموزش، حکومت، اقتصاد) يکي از نهادهاي ضرور زندگي‌ است و عقل خود بنيادِ بشر، مرجع نهايي ارزش‌گذاري اخلاقي است؛ انسان‌ها به وسيلة عقل، خوب و بد را تشخيص داده، همديگر را به انجام عمل خوب تحريک، يا به خاطر انجام عمل خوب، ستايش مي‌کنند و از انجام عمل بد نهي، يا به خاطر انجام عمل بد، سرزنش مي‌کنند و مراد از دين، مجموعة عقايد و قوانين به دست آمده از طريق وحي و نبوّت است. طبق تبيين استاد محمّدتقي مصباح يزدي، عمده‌ترين اقوال در نسبت دين و اخلاق عبارتند از: 1. اتّحاد دين و اخلاق 2. تباين دين و اخلاق 3. تعامل دين و اخلاق. طبق دلالت آیات قرآن کريم، بین دین و اخلاق، نسبت تعامل وجود دارد. يعني دين و اخلاق نيازهايي به همديگر دارند كه آن نيازها را برطرف مي‌كنند؛ دين بدون اخلاق، تحقّق پيدا نمي‌کند، يعني ابتدا بايد حسن و قبح در ذات افعال وجود داشته، و از طريق عقل قابل ادراک باشد و انسان‌ها يقين داشته باشند که قرار دادن معجزه در اختيار يک مدّعي دروغينِ نبوّت و شخصِ دروغگو براي خدا قبيح است، سپس نبوّت شخصي که قدرت معجزه دارد، اثبات شود. همچنين دين بدون کمک اخلاق، گسترش پيدا نمي‌کند، يعني پيام‌هاي ديني هر چه با اخلاق و شناخت‌هاي فطري انسان‌ها از خوب و بد، سازگارتر باشد، استقبال بيشتري از آن آموزه‌ها مي‌کنند. اخلاق هم در موارد زيادي از قبيل شناخت برخي از ارزش‌هاي اخلاقي، ضمانت اجرايي ارزش‌هاي اخلاقي و امثال آن به دين نيازمند است. دين و اخلاق، همديگر را تأييد كرده و هيچ تعارضي با همديگر ندارند. دين حاوي عقايد و دستورهايي براي هدايت انسان‌ها است و عقل که حسن و قبح را در برخي موارد کشف مي‌کند و اساس شناخت در اخلاق سکولار است، چراغي است كه خداوند براي انسان‌ عطا كرده تا به وسيلة آن، خوب را از بد، و حقّ را از باطل تشخيص دهد.

هدف رساله ی حاضر آن است تا به بررسی و نقد اشعار پروین اعتصامی که از بزرگ ترین شاعران ادبیات فارسی مخصوصاً در دوران معاصر است ، از حیث اخلاق و مسائل اخلاقی بپردازد و با توجه به این که تا کنون هیچ اثری که به بررسی و نقد این موضوع در کل دیوان پروین پرداخته باشدگرداوری نشده است ، نگارنده به تفحص و تحقیق ، شناسایی منابع و مآخذ ، فیش برداری ، تحلیل مطالب و دسته بندی آن ها پرداخته است تا موقعیت و جایگاه ممتاز این شاعر را در ادبیات تعلیمی بیشتر نمایان سازد و منبعی برای شناخت بیشتر این شاعر گران قدر معاصر فراهم آورد و در پایان این گونه نتیجه می گیرد که دیوان پروین اعتصامی اثری تعلیمی و طبق بررسی های انجام شده ، حاوی هفتاد و یک نکته ی اخلاقی است که سی و سه تای آن ها جزء ناپسندها و سی و هشت تای آن ها جزء پسندهای اخلاقی می باشد . پروین در بیان این مضامین – چه پسندها و چه ناپسندها - از کلام وحی و تعالیم اسلامی بهره گرفته و این نکات را با بسامدهای مختلف در دیوانش مطرح نموده است .

بدون شک درک درست از مفاهیم و رفتارهای اخلاقی و نیک عمل کردن به آنها، می تواند سبب تحول و رشد افراد در یک جامعه گردد. متون اسلامی در مورد این مفاهیم، تفسیر و تعبیرهای دقیق و گسترده ای دارند. از میان این مفاهیم، مسئله انفاق از مباحثی است که تاثیر مستقیم در همبستگی امت اسلامی و تعدیل ثروت ها دارد. در قرآن کریم مسئله انفاق بسیار مورد تاکید قرار گرفته است که عمل به توصیه های اسلامی در مورد انفاق و چگونگی اجرای آن می تواند آثار بسیار مثبتی برای همگان به ارمغان آورد. انفاق به عنوان عمل صالحی است که اگر مطابق دستور قرآن کریم انجام پذیرد، جامعه اسلامی را همیشه به عنوان سیمایی مطلوب برای امت خود قلمداد نموده و باعث درونی شدن هر چه بهتر فرهنگ و ارزشهای اقتصادی اسلام در نهاد افراد می گردد. همچنین اصل انفاق به عنوان یک ارزش دینی است که قرآن و اسلام ، آن را نردبانی برای تقرب به سرچشمه جمال و کمال و زیباترین جلوه های عشق یعنی خداوند متعال می داند.در پایان‌نامه حاضر بر آنیم تا اصول و نکات مباحث انفاق‌را از دیدگاه قرآن‌و‌احادیث، مورد تحلیل‌و‌‌بررسی قراردهد.

تحقیق حاضربه دنبال معرفی وبیان سبک زندگی اسلامی درتعامل بادیگران از منظرنهج البلاغه می باشد.و همچنین بیان این موضوع که معیارها وملاکهای این تعامل وارتباط باید به چه شکل وقالبی باشد.؟ ازآنجایی که دشمن غربی سعی درنابودی فرهنگ اصیل اسلامی دارد،برماست که بااستخراج الگوی واقعی سبک زندگی یک فردمسلمان وپیاده نمودن آن درجامعه به تقویت فرهنگ اصیل اسلامی ومبارزه باشبیخون فرهنگی حاضرکمک کنیم.این همان دغدغه ای است که درسالهای اخیرتوسط مقام معظم رهبری مطرح گردیده است.برای رسیدن به این هدف بامراجعه به کتاب شریف نهج البلاغه به استخراج الگوهای تعامل بادیگران پرداخته شده است. ویژگیهای تعامل باخویشاوندان،مخالفان،دوستان،شهروندان وتعامل حاکم ومردم ازجمله موضوعاتی است که دراین پژوهش بدان پرداخته شده است. نوع منابع مورداستفاده دراین تحقیق عموماًمنابع کتابخانه ای وروش مورداستفاده نیزروش تحلیلی وتوصیفی میباشد.بنابراین این پژوهش درچندفصل مجزا این موضوع رابررسی ونتایج زیرحاصل گردید.?.ازدیدگاه حضرت امیر(ع)هرمسلمان وظیفه دارد درخصوص تعامل باخانواده اش براخلاق ودین آنهامراقبت نماید.ازجمله مصادیق این امرتوجه به حجاب وپوشش خانواده وغیرت ورزی بجا در این زمینه میباشد.2.درخصوص تعامل بامخالفان بسته به موقعیتهای مختلف،شیوه های متفاوتی ازجمله مدارا،سکوت،انتقاد،گفتگوونبرد اتخاذ میگردد.?.درخصوص تعامل بادوستان،انسانهای فاسق،احمق،دروغگو ...بایدازدایره تعاملات ماخارج گردند.ودرتعامل بادوستان خوب نیزمسائلی همچون حسد،جَدَل وسخن چینی بایدحذف گردند.زیرا این مسائل آفت مزرعه سرسبز دوستی می باشند.?.عالمان،نیازمندان،مصیبت دیدگان و...ازجمله افرادی هستندکه به عنوان شهروندجامعه اسلامی ملاکهاومعیارهای رابطه صحیح باآنها درکتاب شریف نهج البلاغه مطرح گردیده است.?. نقدپذیری تحمل مخالفان ومنتقدان، تواضع با مردم، پرهیز از خلف وعده ، عدالت محوری ومبارزه باانگلهای اقتصادی جامعه اسلامی،ازجمله شاخصه های تعامل صحیح دولت اسلامی ومردم میباشد.کلیدواژهها:?.سبک زندگی اسلامی ?.نهج البلاغه ?.تعامل باخویشاوندان ?.تعامل بامخالفان ?.تعامل باشهروندان6.تعامل حاکم اسلامی ومردم

تعالیم و آموزه‌های اخلاقی در سه کتاب گلستان، کیمیای سعادت و قابوس‌نامه، بسیار به چشم می‌خورد. به‌طور کلی، آموزه‌های اخلاقی در سه کتاب فوق، به دو بخش مستقیم و غیرمستقیم دسته‌بندی می‌شوند: تعالیم اخلاقی در کیمیای سعادت و قابوس‌نامه، به‌طور مستقیم و تعالیم مطرح شده در گلستان، غیرمستقیم است. در گلستان، جلوه‌های اخلاقی، بیش‌تر واقع‌گرایانه‌اند؛ حال آن‌که در دو کتاب دیگر، این جلوه‌ها، آموزشی هستند. سعدی، بدی‌ها را نیز در کنار خوبی‌ها می‌آورد، به‌گونه‌ای که گلستان، نموداری است از دنیا، با همه خوبی‌ها و بدی‌های آن.غزالی در کیمیای سعادت، به جزئی‌ترین مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی پرداخته و بیش‌تر مفاهیم اخلاق عملی، از دروغ، ریا، حسد، غیبت، بخل، حرص و طمع گرفته تا آداب نماز و آداب طعام خوردن و میزبان بودن و غیره، همگی در کیمیای سعادت مطرح شده‌اند؛ به‌گونه‌ای که آموزه‌ای به نظر نمی‌رسد که غزالی به نوعی به آن نپرداخته باشد. درحالی‌که تعالیم اخلاقی مطرح شده توسط سعدی، تمامی مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی را شامل نمی‌شود. این تعالیم، در قابوس‌نامه، به حد گلستان، کلی مطرح نشده‌اند، ولی همانند کیمیای سعادت نیز شامل اکثر مفاهیم اخلاقی نیستند.بیش‌تر مفاهیم و ارزش‌هایی که غزالی از آن‌ها سخن گفته، در مورد مسلمانان است؛ به‌گونه‌ای که گویی هدف از نوشتن آن، ارائه کتابی برای مسلمانان و مطرح کردن آداب و رسوم اسلامی در بسیاری زمینه‌هاست؛ ولی تعالیم ذکر شده توسط سعدی، بیش‌تر طبقات مختلف اجتماع را دربرمی‌گیرد.با توجه به باب‌هایی که عنصرالمعالی به آیین شراب خوردن و آداب چوگان زدن اختصاص داده، می‌توان گفت که قابوس‌نامه، کتابی است که برای خواص و اشراف تنظیم شده است. ذکر این مطلب نیز اهمیت دارد که گلستان مانند کیمیای سعادت و قابوس‌نامه، به‌طور مستقیم، خط‌مشی اخلاقی ارائه نداده است و خواننده را ملزم به رعایت بایدها و نبایدها نکرده است؛ مسئله‌ای که در قابوس‌نامه و کیمیای سعادت به چشم می‌خورد. استناد به آیه و حدیث، اعتبار و هویت خاصی به تعالیم غزالی بخشیده‌اند؛ مسئله‌ای که گلستان و قابوس‌نامه فاقد آن هستند، از طرفی، ایجاز به‌کار رفته در گلستان و قابوس‌نامه را کیمیای سعادت فاقد است.