مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

هم طرازی خود شناسی با خدا شناسی درآموزه های دینی نشان دهنده جایگاه رفیع این پدیده شگفت انگیز در نطام خلقت دارد.اصل پیدایش انسان وچگونگی آن ، ترکیبنفس با بدن فنای بدن وبقای نفس و... جزء دغدغه های فیلسوفان موحد وغیر موحد بوده که اهتمام فیلسوفان موحد به مسأله نفس انسانی به دلیل اعتقاد به معاد دو چندان است .تحقیق حاضر به بررسی دیدگاههای علامه طباطبائی دررابطه با نفس می پردازد.از آنجایی که معرفت نفس نظر انسان رابه حقیقت وجودی خویش می اندازد وانسان رااز حجاب نسبت ها وکثرت ها آزاد می کند،به خودی خود یک نوع سیروسلوک از کثرت به وحدت است و در همین رابطه می توان گفت که معرفت نفس مقدمه ورود به عرفان است.شیوه آشنایی انسان با بعد نفسانی خود در اندیشه علامه، پی بردن به حقیقت انسان است.منشأ اندیشه های علامه در این حوزه آیه کریمه"یا ایاالذین امنوا علیکم انفسکم"می باشد که آن را کلید شناخت نفس وسلوک معرفی می کند. علامه در مباحث خود حتی در تفسیر المیزان، بنای فلسفی را تکیه گاه اصلی نظرات خود قرار داده است .ما دراین تحقیق به بررسی نظرات علامه در آثار مختلف ایشان می پردازیم.در این تحقیق در بخش اول به تعریف نفس،و در بخش دوم دلایل اثبات نفس را مطرح می کنیم،در بخش سوم اوصاف نفس،ودر بخش چهارم رابطه بین نفس وبدن را بررسی می کنیم،در بخش پنجم به قوای نفس ودر بخش پایانی به بحث در باره رابطه میان خودشناسی وخدا شناسی می پردازیم.

هدف پژوهش حاضر، اثبات ضرورت اخلاق مداری در فرايند توليد علم، بر مبنای اصول اخلاقی اسلام است. روش پژوهش نيز، تحليل تطبيقی از نظريات فلاسفه علم و دانشمندان اخلاق معاصر، به ويـژه متفكـران غربـي و منـابع اسـلامی در مـورد موضـوع پـژوهش اسـت. متفكـران معاصـر مـا توليدكنندگان علم و جامعه علمی را موظف به رعايت اخلاق می دانند و در استدلال بر ثبوت اين وظيفه، به اصولی استناد می كنند كه نه تنها در اخلاق اسلامی پذيرفته شده هستند، بلكه از اصـول مبنايی دين اسلام و اخلاق اسلامی به شمار می روند. مهمتـرين اصـولی كـه در ايـن زمينـه مـورد استناد دانشمندان قرار گرفته و در اخلاق اسلامی نيز جايگاه محكمی دارند، ضرورت حراست از حق و علم است. در اين نوشته پس از بررسی تطبيقی اين دو اصل، اصل جديدی بـا عنـوان اصـل ضرورت حراست از نفس را به عنوان اصلی كه به طور خاص از رويكرد اسلامی به اخـلاق ناشـی می شود، مطرح كرديم. در نتيجه پژوهش ما به اين هدف كه «ضـرورت اخـلاق مـداری در توليـد علم برمبنای اصول اخلاقی اسلام قابل اثبات ودفاع است» دست يافت.

عارف کامل،حضرت علامه میرزا محمد علی شاه آبادی (سلام‌الله و رضوانه علیه) که از نوادر دوران و نوابغ زمان است و حقیقتاً ایشان را باید مفسر جدی فطرتِ قرآنی دانست،با نظریه ی فطرت خود،مبنای وثیقی در تبیین ارتباط میان کتاب تکوین(انسان) و کتاب تدوین(قرآن) بنا نهادند؛که هم مبتنی بر آموزه‌های قرآنی است و هم از پشتوانه‌ی محکم فلسفی و عقلی برخوردار است،ضمن آن که از صبغه‌ی عرفانی نیز بی‌بهره نیست.این که تمام دین با همه‌ی اصول و فروعش و با فقه و اخلاق و اعتقادیاتش ریشه در فطرت بشری داشته باشد، تنها از نظریه‌ی فطرت علامه شاه آبادی(ره) قابل اصطیاد است. لذا این رساله به تبیین نظریه فطرت ایشان پرداخته و به دیدگاه سایر متفکران در این راستا نیز اشاره‌ای داشته است. در ادامه سعی کرده‌ایم که فطری بودن تمام ارکان و اجزاء دین (توحید، معاد، نبوت و امامت، اخلاق و احکام) را مبتنی بر نظریه فطرت آیت الله شاه آبادی(ره) مورد بحث و بررسی قرار داده و به اثبات برسانیم.همچنین به برخی از نتایج حاصل از این نظریه در حوزه‌های گوناگون دین و اخلاق،به خصوص عینیت دین و فطرت اشاره شده؛ و نگاه و روش خاص ایشان در سیر و سلوک عرفانی با توجه به داستان حضرت خضر(علیه السلام) و حضرت موسی(علیه السلام) مورد بررسی قرار گرفته است.در انتها می‌توان گفت، هدف این رساله آشنایی بیشتر محققین با جامعیت علمی این حکیم بزرگوار و نشان دادن گوشه‌ای از کارکردهای نظریه فطرت ایشان در موضوعات متنوع فلسفه دین و اخلاق بوده است.

عنوان پژوهش حاضر ، « مبانی اخلاقی ملاصدرا با تأکید بر معادشناسی او» است. در این راستا نظریات وی در زمینه موضوع و غایت اخلاق، فضایل و رذایل اخلاقی، حکمت نظری و عملی و ارتباط آن ها با هم ، مبانی انسان شناسی مانند نفس و اراده ، سعادت و شقاوت و مسئله سرنوشت ساز معاد مورد بررسی قرار گرفتهاست.تبیین ملاصدرااز پدیده مرگ، تجسم اعمال و تناسخ ملکوتی و تفسیر وی از جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء بودن نفس و همچنین تفسیر خاص وی از دنیا به عنوان ظاهر و آخرت به عنوان باطن و این معنا که ما هم اکنون در صراط قرار داریم و سقوط و ثبات در صراط مستقیم منوط به نزدیکی به میزان حق در تمام ابعادش است ، انسان را متوجه مسئولیت عظیمی می کند که خود باید شاکله وجودیش را در دنیا و آخرت بسازد، زیرا نامه عمل او در قیامت همان باطن نفس او است که اعمال واخلاق او در آن صحیفه، توسط فرشتگان نگاشته شده است و حسن وقبح عمل را عینا در قیامت دریافت می کند و هر چه اعتقادبهاین معرفت عمیق ترشود ، به همان نسبت ، دوری از اعمال قبیح بیشتر می گردد.بررسی و تحلیل داده های تحقیق حاکی از تأیید فرضیه های اصلی تحقیق است و نشان می دهد که می توان با استفاده از دیدگاه های ملاصدرا ، شالوده یک نظام اخلاقی را پی ریزی کرد که علاوه بر حفظ کرامت انسانی و توجه به اراده و اختیار انسان ، سعادت دنیا و آخرت در جهت رسیدن به کمال مطلوب و قرب الهی تأمین شود.

موضوع محبت از جمله موضوعاتی است که در تمامی عرصه‌های معرفتی، عرفانی، اخلاقی و تربیتی به عنوان اصلی اساسی و زیربنایی و یا فرعی و رو بنایی مورد کنکاش قرار گرفته است. که در این میان سخن از چیستی و جایگاه محبت در عرصه اخلاق بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا محبت از جمله مفاهیم و فضائل اخلاقی می‌باشد که دارای حسن ذاتی بوده و در دایره‌ی حکمت عملی و از جمله صفات نفسانی عمل کننده است که جهت‌گیری نفس را نسبت به خود، خدا و دیگران مشخص می‌کند و در ارتباط با اعمال اختیاری و ارادی انسان است که اگر درست و به طور صحیح به کار گرفته شود می‌تواند در اصلاح و بهبود رابطه‌ی فرد با خود، خدا و دیگران موثر واقع گردد و انسان را به سر منزل مقصود که همان قرب الی الله است برساند.این تحقیق بر اساس روش کتابخانه‌ای و با استفاده از نرم‌افزارهای کتابخانه‌های دیجیتال نور و مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی سامان یافت. روش کار در این پایان‌نامه ابتدا فیش‌برداری از تمامی مباحث مربوط به محبت و واژگان مترادف در حیطه‌ی اخلاق اسلامی است و در نهایت سامان آن‌ها به شکل درخور و زیبنده در فصول مختلف می‌باشد.دستاوردهای این تحقیق، ارائه‌ی تصویری جامع و کامل از مسئله‌ی محبت در حیطه‌ی اخلاق اسلامی است که محقق را از رجوع به مقالات و آثار پراکنده‌ی دیگر بی‌نیاز می‌کند و سعی دارد نشان دهد که دین مبین اسلام نه تنها دین جنگ و زور نیست؛ بلکه سیر تکامل انسان را بر اساس «حب فی الله وبغض فی الله» قرار داده است تا انسان در این مسیر به قرب الهی برسد.

انسان اشرف مخلوقات و خلیفه خدا، بر روی زمین است. هدف از خلقت انسان طی مسیر هدایت و رسیدن به قرب الهی است که طی این طریق با شناخت مسئولیت‌ها، هموارتر می‌شود. مسئولیتی که به عنوان امانت به انسان سپرده شده است. تکلیف و مسئولیت انسان از جهت دامنه در مقابل خود، والدین، فرزندان، خدا و... بوده و این مسئولیت از جهت نوع آن اعم از اجتماعی، حقوقی و اخلاقی می‌باشد.در این تحقیق به بررسی این سوال پرداخته شده است که مسئولیت اخلاقی متقابل والدین و فرزندان در قرآن و روایات چیست؟ نتایج حاصل از تحقیق گویای این است که مسئولیت اخلاقی فرزندان نسبت به والدین را می‌توان در حوزه 1- توسعه در امر معاش والدین، از طریق رزق و روزی و مسکن 2- پاس‌داشت حرمت و احترام آنها، از قبیل احسان، اطاعت، تشکر، حفظ حریم خصوصی آنهاو3- چگونگی برخورد و رفتار با والدین به ویژه در دوران پیری نام برد. همچنین مسئولیت اخلاقی والدین در مقابل فرزندان نیز در سه حوزه بیان کرد 1- تربیت به خصوص تربیت اخلاقی و مباحثی از اصول و روشها 2-آموزش به ویژه آموزش‌هایی را در مورد خواندن و نوشتن، مسائل دینی و اعتقادی و صفات و رفتارهای اخلاقی 3-توسعه در معاش فرزندان که شامل مباحثی از رزق و روزی، مسکن، تامین امنیت وآرامش بوده که هر کدام از این مسئولیت‌های متقابلمستندات روایی و قرآنی را در پی دارند. در پایان هر فصل به دامنه مسئولیت متقابل والدین و فرزندان پرداخته و آنها را از محدوده مسئولیت‌شان آگاه ساختیم.

اعتماد به نفس یکی از مفاهیم اخلاقی است.یافته‌ها نشان می‌دهد که اعتماد به نفس به معنای اینکه انسان خود را منشأ افعالش بداند در مقابل توکل قرار می‌گیرد و در اخلاق نیز به عنوان یک رذیلت اخلاقی نام برده می‌شود ،اما اگر اعتماد به نفس را به معنای تکیه بر توانایی‌ها همراه با تکیه بر خدا تعریف کنیم با آموزه‌های چون توکل سازگار بوده و منافاتی با اخلاق اسلامی ندارد و جزء فضایل اخلاقی شمرده می‌شود و بر پایه‌هایی از کتاب و سنت استوار است و مبانی مخالفین اعتماد به نفس ناظر بر آثار منفی تکیه بر نفس است ، و راهکارهایی اخلاقی از جمله خودشناسی ،خودارزش‏مندی ،خودباوری، خوداتکایی ،تقویت اراده ،رویارویی با مشکلات ، به دست آوردن تکیه گاه معنوی و مطالعه زندگی افراد موفق در تقویت آن موثر است وموانع بیرونی مانند: نام نازیبا و محبت‌های بی حساب و موانع درونی چون تعمیمدادن و فیلتر کردن را می-توان نام برد.

از مهمترین اهداف در زندگی مشترک رسیدن انسان به جایگاه حقیقی وی یعنی مقام خلیفه الهی و میل به سعادت ابدی و رضوان الهی است . بدیهی است برای تحصیل نتیجه مطلوب در تاثیر گذاری پیام الهی که توسط پیامبران در قالب آیات و روایت بدست انسان رسیده است توجه به توانایی و سطح درک و شناخت انسان ضروری است. لذا در این پژوهش محقق جهت جلوگیری از گسست خانواده بر مبنای اخلاق قرآنی و روایی و با توجه به جایگاه خانواده در اسلام ، تفاوت های موجود میان زن و مرد و شناخت آنها ، ارتباط والدین با فرزندان و عواملی که ایجاد گسست در خانواده می کنند سعی بر این دارد که با ارائه راهکارهایی در جهت تقویت این نهاد مقدس قدمی بردارد

از آنجا که اخلاق ارتباط مستقیم با نحوه وجود انسان دارد و به ساحت انسانی انسان مربوط می شود، پس نمی توان زمانی را بدون مسائل اخلاقی در نظر گرفت. اما ارائه کردن مکاتب خاص اخلاقی و تحلیل عقلی مسائل اخلاقی را به طور چشم گیر در سقراط و شاگردانش میتوان مشاهده کرد. رویکرد جدید علمی و توجه بی اندازه به علوم تجربی و آثار خیره کننده آن بشریت را از توجه کافی به معنویتبه غفلت انداخته است. استاد مطهری از اندشمندان آگاه به مقتضیات زمان بوده در تبیین اسلام ناب و رد شبهات بالاخص در مسائل اخلاقی گامی موثر در جهت رشد افکار جامعه اسلامی برداشته است.موضوع این رساله کهمکتب اخلاقی استاد مطهری می باشد،ناظر به یک نظام فکری منسجم و هماهنگ اعم از نظری و عملی نسبت به بحث اخلاق است. این رساله به عنوان «مکتب اخلاقی استاد شهید مطهری» در یک کلیات و تعاریف و شش فصل تنظیم شده به بررسی اندیشه ها و تحلیل های استاد مطهری در موضوع اخلاق می‌پردازد تا روشن شود که آیا اندیشه های استاد دارای تمام عناصر تشکیل دهنده یک مکتب اخلاقی است یا خیر؟در کلیات به تبیین موضوع، و ضرورت و پیشینه تحقیق و غیره پرداخته شده و نیز در کلید واژه ها، تعاریف واژه های کلیدی بیان شده است. فصل اول به حقیقت جهان بینی و ایدئولوژی و رابطه آن دو پرداخته و بیان شده است که از نظر استاد مطهری بهترین جهان بینی، جهان بینی دینی است و جامعترین و کاملترین مکتب اخلاقی نیز مکتب اخلاقی دینی برخاسته از جهان بینی دینی است.فصل دوم در مورد انسان شناسی است و بیان شده که انسان موجودی است قابل تکامل تا بی نهایت.. انسان به خاطر برخورداری از نعمت عقل دارای وجودی است مختار که با اراده و خواست خود باید این مسیر تکامل را طی کند بنابراین همچنآنکه قابل صعود و تعالی است قابل سقوط و انحطاط نیز هست.فصل سوم در بیان هدف و کمال انسان است که در مکتب اخلاقی اسلام قرب باری تعالی کهوجود بی نهایت است، هدف اصلی و کمال انسانی محسوب شده است.در فصل چهارم مسائل فرا اخلاقی بررسی شده است و بیان شده است که از نظر استاد مطهری مفاهیم اخلاقی مفاهیم اعتباری هستند که به منظور دست یافتن به مقاصد عملی اعتبار می شود. از آنجا که خواستگاه آنها از امور یکسان و ثابت اند گزاره های اخلاقی نیز در عین اعتباری بودن مطلق و جاودانه هستند.فصل پنجم در مسائل اخلاقی هنجاری بحث می کند و بیان می کند که از نظر استاد مطهری معیار خوبی و بدی افعال اختیاری انسان سازگاری و عدم سازگاری این افعال با من علوی انسان است.فصل ششم نیز در مورد ویژگیهای مکتب اخلاقی اسلام بحث می شود. و در آخر این رساله به این نتیجه رسیده که دیدگاه های استاد مطهری در موضوعات و مسائل اخلاقی دارای انسجام و هماهنگی هستند ودر آن عناصر تشکیل دهنده یک مکتب مثل جهان بینی و ایدئولوژی- که در آن شناخت انسان و کمال او بررسی شده باشد،بحثهای فرا اخلاقی و اخلاق هنجاری صورت پذیرفته باشد؛ اصول کلی اخلاق بازگو شده باشد- وجود داردکه می توان گفت استاد مطهری دارای یک مکتب اخلاقی است.