جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انتشار کتابشناسی های موضوعی از نسخه های خطی، یکی از فعالیت هایی است که که کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی (ره) در سالیان اخیر، در کنار انتشار فهارس دستنویسهای خود، شروع به انجام آن کرده است و به دلیل آنکه در این گونه آثار، نسخ خطی با توضیحات بیشتر و دقیقتری گزارش می شوند، به نوعی می توان تکمله ای بر فهارس منتشر شده آن کتابخانه دانست. از جمله این آثار، فهرست آثار دست نویس شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی است که از سوی آن کتابخانه و توسط آقای میر محمود موسوی منتشر شده است. نوشتار حاضر گزارش و مروری بر این کتاب و اهمیت آن است.

يکي از باورهاي قطعي مسلمانان اين است که با رحلت پيامبر اسلام| باب نبوت و رسالت براي هميشه بسته شد و پس از آن حضرت، پيامبری ظهور نخواهد کرد (خاتميت). پس از پيامبر اسلام، تبيين و تبليغ دين ازسوی امامان معصوم و اوصيای بحق آن حضرت انجام خواهد شد. خاتميت بر چند پايه استوار است؛ ازجمله اینکه دين اسلام، جاودانه، جامع و داراي مراتب است و کمال دين، آن را جاودانه نموده و پس از طي مراحل و مراتب مختلف به‌عنوان دين کامل در اسلام تجلي يافته است. اکنون این پرسش مطرح است که آیا پيروان قاصر اديان ديگر نيز مانند مسلمانان به دليل برخورداري از حجت و عمل بر طبق دين و آيين خود، استحقاق پاداش دارند يا اينکه تنها معذورند؟ برخي معتقدند پيروان قاصر اديان ديگر، استحقاق پاداش ندارند و تنها معذورند و شماری نيز برآنند که آنها نه‌تنها معذورند، استحقاق پاداش را دارند و به بهشت مي‌روند. اين نوشتار با تأکيد بر معذوريت پيروان قاصر اديان ديگر، نگرش استحقاق پاداش آنان را نقد و ارزیابی کرده است.

از دیرباز اندیشمندان و متفکران مسلمان تحت ­تأثیر شرایط و گرایش­ های مختلف، تفاسیر متفاوت و متنوعی را در تبیین و تشریح پیوند میان دین و سیاست عرضه نموده ­اند؛ از جمله این متفکران و فلاسفه مسلمان می ­توان به ابن­ سینا اشاره نمود. بوعلی ضمن حضور در عرصه ­های سیاست عملی، تلاش نمود با استفاده از منابع و آموزه ­های دینی و بر مبنای فلسفه سینایی خود، پیوند میان نبوت و سیاست و ضرورت آن را تبیین نماید. مدعای این مقاله آن است که ابن ­سینا فیلسوفی است که در منظومه فلسفی خود، به مناسبت بحث از پیامبر و مقام والای وی در راهبری و هدایت انسان­ها به­ سوی سعادت، و در راستای سخن از انسان و ضرورت مدیریت زندگی مدنی وی، فلسفه سیاسی خویش را بر پایه اثبات ارتباطی وثیق بین نبوت و سیاست ارائه نموده است. وی با اعتقاد به نقش محوری نبی در مرکزیت شریعت و راهبری انسان­ها به ­سوی خیر اعلا و سعادت نهایی، نبوت را عنایتی الهی برای سامان بخشیدن به جامعه انسانی از طریق رهبری و هدایت انسان کاملی معرفی می­ کند که حلقه اتصال عالم انسانی با ماوراء الطبیعه است. وی با اعتقاد به ضرورت استمرار و محوریت شریعت در اداره امور مجتمع انسانی، معتقد است که با ارتحال پیامبر و ختم نبوت، شریعت مرجعیت خود را در مدیریت اجتماعی از دست نمی­ دهد. از این­ رو با طرح بحث خلیفه و امام به­ عنوان جانشین نبی در رهبری و زعامت دینی و سیاسی جامعه، همچنان بر محوریت و مرکزیت دین و رهبران الهی در امر هدایت انسان­ها و جوامع بشری تأکید می ­کند.

مفهوم «رابطه» یک­صد و پنجاه سال پیش هرگز به معنای امروزی به ­کار نمی ­رفت. با این وجود، مفاهیم جانشین آن از قبیل «انس» در نهج ­البلاغه به­ کرّات آمده است که هریک از آنها بیان­ کننده اصناف و مراتب رابطه اعم از رابطه انسان و خدا و سایر رابطه­ هایند. در زمینه روابط انسان، در مجموع با چهار رابطه مواجهیم: رابطه انسان با خدا، خودش، انسان­های دیگر و طبیعت. هریک از این روابط هم در پنج ساحت وجودی انسان تحقق می­ یابند که در مجموع بیست نوع رابطه را دربر می ­گیرد که یکی از آنها، رابطه عقیدتی - معرفتی انسان و خداست. این رابطه شامل روابط بندگی، خلیفگی، عاشقانه و همکاری است که روابط اول و سوم و دوم به ترتیب از بسامد بالایی در نهج ­البلاغه برخوردارند. اما رابطه همکاری به آن شکلی که در ادیان خاور دور نظیر دائویی (Taoism) مطرح است، در نهج ­البلاغه طرح نشده است؛ اما در عین حال، خدا و بنده همکاری می­ کنند تا رفتارهای انسان بهتر و به کمال خود نزدیک شود.

تجسّم و تمثّل اعمال، از پیچیده‌ترین مباحث معاد است که آرای پرشماری در مورد عقلانی بودن یا نبودن آن وجود دارد؛ حتی برخی از متکلمان به دلیل اعتقاد به عرض بودن اعمال و عدم قابلیت عرض برای بقا، به لحاظ عقلی منکر تجسم اعمال شده‌اند. هر شیء، عقیده، عمل و موجودی در سه عالم ماده، مثال و عقل، یک حقیقت واحدی دارد که آن حقیقت در هر یک از این عوالم، متناسب با شرایط آن عالم، صورت و حالت خاصی به خود گرفته است و ملبس به لباس آن عالم می‌شود و این عوالم با هم، توالی و ترتب و تطابق دارند. درنتیجه اعمال آدمی، بعد از انجام در اثر تکرار، دارای آثار ماندگاری در نفس شده و به شکل ملکه درآمده‌اند و با استقرار در صقع وجودی نفس، با نفس آدمی به عوالم دیگر منتقل گشته، در آنجا ممثّل می‌شوند. برخی آیات قرآن هم مؤید عوالم سه‌گانه است و وجود اشیا با حقیقت واحد در این عوالم را تأیید می‌کند. نوشتار حاضر بر آن است تا وجود و تمثّل اعمال آدمی را در هر یک از نشئه‌های سه‌گانه تبیین و تحلیل عقلی کند.

امروزه شبیه­ سازی انسان یکی از موضوعات مهم و چالش ­های دانش بشری از نظر علمی، اخلاقی و حقوقی می ­باشد. با توجه به تحقیقات و مطالعات انجام ­شده، شبیه ­سازی انسان به روش­های مختلف با تکنولوژی­های پیشرفته­ ای صورت گرفته است؛ یکی از این روش­ها، شبیه ­سازی انسان از سلول­های تمایزیافته یک انسان بالغ (با روح تکامل­ یافته) است که می­ توان با این روش، انسانی کاملاً شبیه از نظر ژنتیکی به ­وجود آورد. اما موضوع بسیار مهم­تر، بحث در مورد وجود روح در انسان شبیه­ سازی شده است: آیا انسان شبیه­ سازی شده دارای روح و شخصیتی مستقل از فرد اهداکننده سلول است یا خیر؟ بررسی حقوق و تکالیف انسان شبیه­ سازی شده منوط به یافتن پاسخ این سؤال است. در این مقاله سعی شده با توجه به مفهوم و ماهیت روح و شخصیت از منظر قرآن و علم روان­شناسی، پاسخی برای این سؤال پیدا شود.

این کتاب ترجمه‌ ای است از کتاب فقر مکتب تاریخ گرایی نوشته كارل ريموند پوپر. موضوع اصلی این کتاب، ردّ روش تاریخ گرایی به عنوان روش علمی نظریه پردازی در علوم و به ویژه علوم اجتماعی است. مولف در پی اثبات این گفته است که اعتقاد به سرنوشت تاریخی انسان بر خرافات و موهومات صرف مبتنی است. پیش بینی یا پیش گویی روند تاریخ بشر با روش علمی یا هر روش استدلالی دیگر ممکن است. پوپر در این کتاب تلاش داشته تا ارتباط بین تاریخی گری و توتالیتاریانیسم را برجسته کند و آن را مورد نقد قرار دهد و در این جهت انتقادات تندی علیه افلاطون، مارکس و هگل داشته است. او با مبنا قرار دادن مارکسیسم، آن را نمونه عالی تاریخی گری معرفی می کند و تلاش دارد آن را مورد انتقاد قرار دهد و آنچه او تحت عنوان ردیه بر مکتب تاریخ گرایی آورده است، در اصل ردیه ای بر مکتب مارکسیسم است. پوپر در انتقاد خود از مکتب تاریخ گرایی، منطق علوم اجتماعی و تاریخ را با منطق علوم طبیعی یکی دانسته و از همین دریچه تاریخی گری را عقیم معرفی کرده است. در بخش اول کتاب، نویسنده از آموزه هایی نام برده که متعلق به تاریخ گرایی است و طبیعت گرایانه نیست. تعمیم، نوآوری، تجربه، پیچیدگی، نادرستی پیش بینی و پیش گویی، واقعیت مشهود و تقویم، کلیت گرایی، ادراک مستقیم و غیراستدلالی، روش های کمی و ماهیت گرایی عناوینی هستند که در این باره مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. در بخش دوم به آموزه هایی از تاریخ گرایی پرداخته که طبیعت گرایانه است و کوشیده تا با بررسی این آموزه ها نشان دهد که تاریخ گراها در بعضی از موارد متاثر از آموزه های طبیعت گرایانه هستند و سعی می کنند که این موارد را در جامعه شناسی به کار برند. سنجش با علم هیئت و نجوم، شالوده مشاهده ای، نیروهای جنبشی اجتماعی، قوانین تاریخی، پیش گویی پیامبرگونه تاریخی در برابر مهندسی اجتماعی، نظریه توسعه تاریخی، ترجمه و تفسیر کردن در برابر برنامه ریزی و نتیجه تحلیل مواردی هستند که در این فصل به آن پرداخته شده است. بخش سوم کتاب به نقد آموزه های روش شناسانه تاریخ گرایی اختصاص یافته است. در بخش پایانی کتاب پوپر به نقد آموزه هایی از تاریخ گرایی پرداخته که در نظرش طبیعت گرایانه است. این عناوین عبارتند از: قوانین و گرایش ها، توضیح علی، پیش بینی و پیش گویی، یگانگی روش، علوم نظری و علوم تاریخی، منطق وضعی در تاریخ و نظریه سازمان ترقی.

کتاب «تحقیقات فلسفیة»، (به آلمانی: Philosophische Untersuchungen) نام کتابی از لودویگ ویتگنشتاین که از آن به عنوان یکی از تاثیرگذارترین آثار فلسفی قرن بیستم یاد می‌ کنند. این کتاب که پس از رساله منطقی-فلسفی و در رد برخی ایده‌ های آن نوشته شد، پس از مرگ ویتگنشتاین به چاپ رسید. در این کتاب نویسنده به طرح مسائل و بحث درباره موضوعاتی چون منطق، معناشناسی، فلسفه ریاضیات و فلسفه ذهن پرداخته. او این دیدگاه را معرفی کرد که ریشه بسیاری از مسائل فلسفی از کژ تابی‌ های زبانی حاصل می‌ شود. در این کتاب ویتگنشتاین معنای یک واژه را معادل دانستن کاربرد آن واژه معرفی می‌ کند. این کتاب را عبدالرزاق بنور به عربی ترجمه کرده است. این دومین رسالهٔ عمدهٔ ویتگنشتاین است که فلسفه دوم وی را نیز شامل می‌ شود. به عقیدهٔ وی فلسفه وظیفهٔ گشودن گره‌ های زبانی را دارد و این عمل را به واسطهٔ بازی زبانی به نمایشی عینی می گذارد.