جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از برجسته‌ترین و اساسی‌ترین ویژگی‌های انسان کامل، جامعیت اوست و این بدین معنی است که کلیه مراتب وجودی عالم را واجد است و همه ویژگی‌ها و ابعاد نشئات سابق و لاحق در وجود او ظهور یافته است. حقیقت «وجود» که همان حق‌تعالی است، دارای ظهور و بطونی است. ظهور آن عالم هستی است و بطون آن «اسمای الهی» است. برزخ جامع و واسطه‌ میان این دو همان انسان کامل می‌باشد. به‌عبارت‌دیگر، انسان کامل واجد تمام خصوصیات عوا‌لم و مظاهر ربوبی از غیب تا‌ شهادت است. انسان کامل به‌لحاظ دارا بودن کلیه مراتب عالم، عالم صغیر نیز نامیده شده و به‌خاطر جامعیت اسما و صفات‌الهی، خلیفه الله است و بدین‌‌ترتیب حق ولایت نیز دارد. ازسویی‌دیگر چون برزخ میان ظهور و بطون وجود است، مقام وساطت علمی، عینی و فیض‌رسانی به سرتاسر هستی با اوست و چون عالم دائر مدار وجود ولی‌الله است، مقام قطبیت زمان متعلق به اوست، ازاین‌رو حجت‌الله است و جهان هرگز از وجود او خالی نخواهد ماند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 1 تا 17

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

توحید و نسبت آن با علم و عمل

نویسنده:

محمود یوسف‌ثانی، محمد کوکب

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

عرفان عملی , عرفان نظری , مقام علم الیقین(قسیم مقام عین الیقین و حق الیقین) , مقام عین الیقین(قسیم مقام علم الیقین و حق الیقین) , مقام حق الیقین(قسیم مقام علم الیقین و عین الیقین) , مقام توحید(عرفان) , توحید علم , توحید حال , توحید مشاهده

کلیدواژه‌های فرعی :

سلوک عرفانی , مراتب توحید , توحید ذاتی , توحید صفاتی(فلسفه)) , اخلاص , دین اسلام (دامنه ادیان پیشرفته) , سالک , اصطلاحنامه عرفان , مقام احدیت(مقابل مقام واحدیت) , مقام فرق((اثباتی)، قسیم مقام جمع و احدیت جمع و فرق) , مقام جمع((اثباتی)، قسیم مقام فرق و احدیت جمع و فرق) , مقام جمع الجمع(تلوین جمعی) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

خواجه نصیرالدین طوسی , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

پژوهش حاضر متکفل بررسی معنا و مفهوم توحید و ربط و نسبت آن با علم و عمل است. عرفان اسلامی به دو پرسش کلیدی «توحید چیست؟» و «موحد کیست؟» در دو حوزه عرفان نظری و عرفان عملی پاسخ می‌دهد. در عرفان نظری، حاقّ معنای توحید آشکار می‌شود و در عرفان عملی به‌ تبلور این معنا در عینیت خارجی توجه می‌شود. در این پژوهش تلاش گردیده است تا به این دو پرسش اساسی – که درواقع پرسش از نسبت علم و عمل با یکدیگر و این هر دو با مفهوم توحید است – ضمن تبیین مراتب تشکیکی توحید و موضع و جایگاه علم و عمل در هریک از این مراتب، پاسخ داده شود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 243 تا 265

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

حدیث رؤیت

نویسنده:

شهاب الدین وحیدی مهرجردی, مریم خاتمی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

لقاءالله , دلایل عقلی , رؤیت , رؤیت بصری , راه کشف و شهود , رویت قلبی , اصطلاحنامه عرفان , دلائل نقلی بر رؤیت

کلیدواژه‌های فرعی :

متکلمان شیعه , حنابله (فرق کلامی) , اشاعره (اهل سنت) , ماتریدیه (اهل سنت) , معتزله (اهل سنت) , عقل فعال , قرآن کریم , عالَم آخرت (عرفان نظری)(مقابل عالَم دنیا) , رویت خدا در قرآن , رویت در احادیث , رویت در مباحث کلامی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه حلی

چکیده :

رؤیت از واژه‌ها و اصطلاحاتی است که حتی پیش از اسلام در ادیان مسیحیت و یهودیت مطرح بوده است و در قرون اولیه اسلام مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در سده دوم و سوم هجری قمری به اوج خود رسیده و بحث دربارۀ آن ادامه یافته است. همین امر سبب تشکیل فرقه‌ها و گروه‌های مختلفی گردیده است. این مسئله بیشتر در حوزه‌های ادبی، کلامی و عرفانی تحلیل و نقد شده ‌است. در این گفتار می‌کوشیم تا پس از معنی رؤیت به بررسی این مسئله از نظر قرآن کریم و احادیث و آرا و گروه‌های مختلف اسلامی از شیعه و سنی بپردازیم. ضمناً آثار و احوال کوتاه جمعی از مشایخ و عرفا و نظرات عده‌ای از متکلمین (اشاعره، معتزله، شیعه) و نیز برخی از بزرگان تصوف و عرفان و خط مشی آن‌ها نیز ذکر گردیده ‌است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 217 تا 242

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

عبارت و اشارت در زبان عرفانی

نویسنده:

علی اصغر میرباقری فرد, معصومه محمدی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

زبان عرفانی , عبارت , اشارت , اصطلاحنامه عرفان

کلیدواژه‌های فرعی :

امانت الهی , سلوک عرفانی , صوفیه (فرق کلامی) , مفاهیم عرفانی , مبانی عرفان , برهان تجربه دینی (مسائل جدید کلامی) , غیرت , ادبیات عرفانی , احوال (عرفان) , عارفان (مسلمان) , شطحیات , 01-متکلم(اسماء هفتگانه گروه یک) , مقام سکر ,

چکیده :

عارف برای تبیین مبانی عرفان، تعلیم به مخاطبان و بیان احوال و مواجید خود، زبان خاصی به‌کار می‌گیرد که اصطلاحاً زبان عرفانی خوانده می‌شود. شناخت مفاهیم عرفانی و مسائل مربوط به آن مستلزم شناخت ابعاد مختلف زبان عرفانی است. یکی از موضوعات تحقیق و بررسی زبان عرفان، طبقه‌بندی آن است. با توجه به اقوال عرفانی، می‌توان زوایای مختلفی از زبان را تبیین کرد، ازاین‌رو بهتر است این طبقه‌بندی مبتنی‌بر متون عرفانی باشد. تقسیم زبان عرفانی به «عبارت» و «اشارت» یکی از مهم‌ترین تقسیم‌هایی است که عارفان در آثار خود آورده‌اند. متون عرفانی به‌طور پراکنده دربردارنده خصوصیات اشارت و عبارت است، ولی این دو شاخه به‌طور منسجم تعریف نشده‌اند. برای سنجش صحت تقسیم‌بندی مذکور تبیین ویژگی‌های زبان عرفانی و تعریف اقسام آن ضروری است. در این پژوهش برای تعریف زبان اشارت و عبارت، اقوال عرفا بررسی می‌شود و خصوصیات این دو شاخه از زبان عرفانی تبیین می‌گردد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 193 تا 216

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نظریۀ اخلاق عرفانی عطار نیشابوری

نویسنده:

حسن مهدی پور

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

اخلاق عرفانی , مکاتب اخلاقی غایت گرا , مکتب اخلاق فضیلت محور , مکتب اخلاقی تکلیف مدار , ادبیات عرفانی , فلسفه اخلاق (عام) , اخلاق عرفانی

کلیدواژه‌های فرعی :

سعادت , انانیت , اراده الهی , حسن و قبح عقلی , اخلاق هنجاری , نظریه امر الهی (فرا اخلاق) , حسن و قبح افعال , فضایل اخلاقی , نانتیجه گرایی ,

چکیده :

در این نوشتار درصددیم اخلاق عرفانی عطار را در قالب یک نظریۀ اخلاقی منسجم تبیین سازیم تا براساس آن ملاک تعیین ارزش اخلاقی افعال از نظر وی مشخص شود. بررسی و تأمّل در اشعار عطار بیان‌گر آن است که سه نظریۀ متعارف اخلاق هنجاری یعنی نتیجه گرایی، وظیفه گرایی و فضیلت گرایی از دل آثار او استخراج پذیر است، امّا این سه نظریه هم با برخی مبانی خداشناختی و انسا نشناختی اخلاق عرفانی عطار و هم با یکدیگر سازگار نیستند، ازاین‌رو نمی توان با ابتنای صرف به هر یک از آن‌ها اخلاق عرفانی عطار را توضیح داد. البتّه با تلفیق سه مفهوم فضیلت، غایت و وظیفه با یکدیگر در ذیل فضیلتگرایی اخلاقی می توانیم برای اخلاق عرفانی عطار نظریۀ اخلاقی واحد و منسجمی پیشنهاد کنیم.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 165 تا 191

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

جنبه‌های هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی تشبیه و تنزیه در شعر جامی و تطبیق آن با آرای ابن‌عربی

نویسنده:

سهیلا فرهنگی, مجید فرحانی زاده

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

جامی , ابن عربی , هستی شناسی , معرفت شناسی (مسائل جدید کلامی) , ادبیات عرفانی , مقام تشبیه((اثباتی)، قسیم مقام تنزیه و مقام جمع بین تشبیه و تنزیه) , مقام تنزیه((اثباتی)، قسیم مقام تشبیه و مقام جمع بین تشبیه و تنزیه)

کلیدواژه‌های فرعی :

فیض مقدس , فیض اقدس , ذات الهی , معرفت تنزیهی خدا Apophatic theology , انسان کامل (کلام) , وحدت حقیقت وجود(احکام هویت غیبی عرفان نظری) , اسماء الهی((اخص)، مقابل اسماء ربوبی خاص) , صفات الهی((در تعین ثانی)، مقابل صفات کونی علمی) , مرتبه تشبیه(قسیم تنزیه و جمع بین تشبیه و تنزیه) , مرتبه تنزیه(قسیم مرتبه تشبیه و جمع بین تشبیه و تنزیه) , مرتبه جمع بین تشبیه و تنزیه(قسیم مرتبه تشبیه و مرتبه تنزیه) , تجلی حقیقت وجود ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

فیض کاشانی: ملا محسن فیض کاشانی

چکیده :

تنزیه و تشبیه از موضوعات هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی کلامی- عرفانی است که به‌ویژه در بحث از توحید، معرفت و ارتباط ذات با اسما و صفات، همچنین در موضوع تجلیات و تعیّنات ذات از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، زمینه‌سازی برای فهم و درک درست‌تر مفهوم تنزیه و تشبیه در اشعار جامی و تطبیق آن با آثار ابن‌عربی و پیروان اوست. این بررسی نشان می‌دهد که جامی دو دیدگاه تنزیه و تشبیه را با هم جمع کرده است و در این زمینه رویکردی تلفیقی دارد. جامی ضمن اثرپذیری از آموزه‌های قرآن و سنت، به‌شدت وام‌دار ابن‌عربی و شارحان مکتب اوست. به اعتقاد جامی آمیختگی و جمعیت تنزیه عقلانی و تشبیه شهودی، منجر به شناخت صحیح و معرفت کامل ساحت الهیت می‌شود. ازاین‌رو مفهوم تنزیه و تشبیه کلیه مراتب وجود، از مرتبه ذاتی تا اسما و صفات و اعیان ثابته و سریان آن در عالَم، همچنین مرتبه وجودی انسان کامل را شامل می‌شود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 141 تا 164

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحلیل مفهوم آپوکالیپس و ارتباط آن با سبک شناسی با تکیه بر داستان یوسف(ع) در قرآن کریم

نویسنده:

پیمان صالحی, مهدی اکبر نژاد

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

سبک شناسی , داستان یوسف (ع) , موتیف , اصطلاحنامه علوم قرآنی , قرآن کریم , ادبیات عرفانی , آپوکالیپس

کلیدواژه‌های فرعی :

عقل کل , عقل جزئی , تفال , نماد , سفر , سوره یوسف , مقام توکل , وحی , مکاشفه(معرفت شناسی) , رویا(اصطلاح وابسته) , حاکمیت شیطان ,

چکیده :

آپوکالیپس در لغت به‌معنای ادبیات مکاشفه ای بوده و به عنوان یک سبک یا نوع ادبی در حوزه متون دینی و عرفانی مطرح است. پژوهش مذکور تلاش کرده است تا به روش توصیفی- تحلیلی و نیز با استناد به اشعار فارسی و عربی، داستان یوسف(ع) در قرآن کریم را براساس مفهوم آپوکالیپس و ارتباط آن با سبک شناسی بررسی کند تا با رمزگشایی برخی از مفاهیم سمبلیک و تمثیلی آن، به بیان مشابهت سبک این نوع حکایت با عناصر داستان های مکاشفه ای و موتیف های مشترک آن با موتیف های کلّی این نوع ادبیات بپردازد. نتایج، حاکی از آن است که این داستان، بسیاری از موتیف های ادبیات مکاشفه و آپوکالیپتیک را داراست ازجمله: خواب و رؤیا، سروش، صدای غیبی و الهام، حس اضطراب و اضطرار، توکّل، امید به رهایی و گشایش در آینده، چیرگی تقدیر الهی بر اراده خلق، تفأل و تطیّر، وجود سمبل و نماد، محدودیت عقل جزئی دربرابر عقل کلّی، نفی اسباب دنیوی، سفر و پایان حاکمیت شیطان. حضور این موتیف ها و مفاهیم سمبلیک و تمثیلی، از نشانه های بارز اشتراک این داستان قرآنی با برخی از سبک ها و جریان های ادبی رایج در جهان است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 75 تا 97

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی دیدگاه ابن‌فناری در باب ادلّه نظری

نویسنده:

محمدرضا غفوریان

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

اصطلاحنامه منطق , اصطلاحنامه عرفان , عرفان نظری , شهود(اسماء اول عرفان نظری) , علم حصولی(مقابل علم حضوری) , قیاس

کلیدواژه‌های فرعی :

حقائق بسیط(مقابل حقائق مرکب) , علم حضوری(مقابل علم حصولی) , علوم برهانی , استدلال نظری , ماده قیاس , صورت قیاس , استدلال های ناسازگار , بطلان استدلال ,

چکیده :

نقد ادلّه نظری و قیاس منطقی را در آثار بسیاری از اهل عرفان می‌توان یافت. برخی چون ابن‌عربی در آثار مختلف خویش قواعد منطق و قیاس را برای سطح معینی از معرفت، اموری لازم و درست دانسته‌اند، ولی برای معرفت مطلوب عارفانه راه‌های دیگری را تبیین کرده‌اند. برخی هم در شعر و نثر، این قواعد و ادلّه را نارسا و رهزن معرفت شمرده‌اند. گرچه می‌توان بعضی از نوشته‌ها و دیدگاه‌ها را حمل بر مبالغه‌های ادیبانه دانست، ولی هستند عارفانی که با بیان ادلّه‌ای به نفی ادلّه پرداخته‌اند. ابن‌فناری در فصل سوم از فصول مقدمه مصباح الاُنس، نُه وجه را برای متعذّر بودن و نارسایی ادلّه نظری در معرفت حقایق اشیا، بدانگونه که در علم حق‌تعالی هستند، ذکر کرده است. این مقاله به همه وجوه نه‌گانه ابن‌فناری پاسخ می‌دهد و در پایان به جمع‌بندی دیدگاه قونوی و ابن‌فناری و بیان پیامدهای غریب آن می‌پردازد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 125 تا 140

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

عرفان از غایت الهی تا غایات اومانیستی و دهری

نویسنده:

محمدرضا عابدی, محمد خاکپور

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

غایت , خدامحوری , اومانیسم (مسائل جدید کلامی) , اصطلاحنامه عرفان , معنویتهای جدید

کلیدواژه‌های فرعی :

سلوک عرفانی , دین بودایی , تائوئیسم , حدیث , قرآن کریم , ادبیات عرفانی , سالک , عرفان یهودی ,

چکیده :

عرفان در مفهوم حقیقی آن، بدان جهت که از سنخ سلوک و پیمودن است، غایتمند بوده و نیل به هدفی متعالی را مدّ نظر دارد. در اندیشۀ عرفان های توحیدباور و خدامحور، انسان حلقه فرجامین زنجیرۀ هستی نیست، بلکه این زنجیره پس از او سیر تکاملی دارد و در اوج کمال به ذات باریتعالی ختم میشود. براین پایه، عرفان های مبتنی‌ بر ادیان یک فصل مشترک غایی دارند که عبارت از رهایی از بند وابستگی های مادی، شناخت خدا و وصول به حقیقت است. اما در سازمان اندیشه و سلوک عرفان‌های کهن بشری که مبنای توحیدی ندارند، غایت نیز الهی ـ توحیدی نیست و طریق سلوک به خدا منتهی نمی شود؛ افزون بر این، جنبۀ باطن گرایانه و و تلاش برای رهایی از قید مادیات، آنگونه که در عرفان هایی کهن بشری وجود دارد، در تعالیم و سلوک آن‌ها دیده نمی شود. عرفان های جدید به جهت اتکا بر عقلانیت سکولار و سازماندهی براساس مقتضیات دنیای مدرنِ مادیگرا، حرکت به سمت تعالی معنوی و کمال حقیقی را مد نظر قرار نمی دهند. بلکه، اگر حرکتی هم باشد از سنخ حرکت دوری و چرخشی است که در عمل به درجا زدن منجر می شود. برخی نیز کاملا ایستا بوده و غایت ویژه ای ندارند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 99 تا 124

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

عرفان شریعت: از تعارض تا گفتگو گونه شناسی ارتباط میان عرفان و شریعت

نویسنده:

علی شیخ الاسلامی، ابوالفضل تاجیک

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه امام صادق (ع),

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

گفتگو , 10. شریعت/ Šarīʿa , تعارض , استقلال , اصطلاحنامه فقه , اصطلاحنامه عرفان , عرفان و شریعت , وحدت طریقت و شریعت

کلیدواژه‌های فرعی :

تصوف فرقه ای , غلات (اعم، مذاهب کلامی) , روشنفکران دینی , طریقت , مکتب تفکیک , روشن فکران سکولار , تصوف سکولار , تصوف سنتی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

محمدتقی مصباح یزدی

چکیده :

رابطه میان عارفان و متشرعین - به نمایندگی فقها - در طول تاریخ تمدن اسلامی، رابطه‌ای پر فراز و نشیب بوده است. تلقی عارفان از شریعت نیز به همین منوال با نوسانات مختلفی همراه بوده است. برخی از اهل تصوف، حقیقت را همان شریعت می‌دانند (وحدت‌انگاران) و برخی دیگر حقیقت را ورای شرع و قانون می‌انگارند و حضور شریعت را مخلّ ظهور طریقت و تصوف می‌دانند (معارضان). برخی گروه‌های دیگر نیز با اصالت دادن به هر یک از دو گفتمان، معتقدند نبایستی هیچ‌یک در حریم دیگری ورود کرده و هر یک متکفل سامان دادن به بخشی از نیازهای این‌جهانی و آن‌جهانی فرد است (استقلال‌اندیشان). گروه دیگری نیز فارغ از آنکه خود به کدام‌یک از دو گروه وحدت‌اندیش یا استقلال‌اندیش معتقدند، در پی ایجاد گفت‌و‌گو میان این دو گفتمان پرقدرت فرهنگ و تمدن اسلامی‌اند و معتقدند چنانچه بتوان با گفت‌و‌گو و برقراری آتش‌بس میان این دو گروه پتانسیل‌های موجود در هر یک را به فعلیت رساند، فرهنگ و تمدن اسلامی شاهد یک جهش عظیم رو به جلو، هم در جهات مادی و هم در سمت‌و‌سوی معنوی خواهد بود (گفتگو). این مقاله می‌کوشد تا آرای جریانات مختلف فکری اسلامی را ذیل یکی از این چهار گروه دسته‌بندی نماید.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 51 تا 73

مشخصات اثر

ثبت نظر