جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دشواری بیان و زبان در شعر خاقانی، علاوه بر تأثرپذیری از عامل های درونی، همانند همه پدیده ها، در حوزه تأثیر عامل های متعدد بیرونی نیز قرار دارد. یکی از عامل هایی که آفرینش های ادبی را همواره در شعاع تأثیر تکامل بخش خود قرار می دهد، رقابت است. از طریقه مقایسه سبک و سلوک خود با دیگران، می توان علاوه بر رفع معایب، تصویرها و ترکیب ها و صور خیال را نیز برای برتری بر رقیب به اوج تکامل رسانید. تأثیر تنفر از عوامل محیطی نیز –که از مؤثرهای بیرونی است- بازتاب خود را به صورت بی اعتناعی به فکر و فرهنگ حاکم بر جامعه و استغراق در افکار فردی و دیگر گونه و فراتر از فهم جامعه، نشان می دهد. تأثیر سفر، در آن جا است که شاعر را با دنیاها و اندیشه ها و تجربیات جدیدی مواجه می کند و بر گستره جهان بینی و دامنه تخیلات و تصویر پردازی های او می افزاید.

این پایان نامه در پنج فصل تحت عناوین کلیات، اهمیت سفر و آداب مسافرت، احکام سفر، فواید سفر و الگوهای سفر گردآوری شده است. در فصل نخست ضمن تبیین کلیاتی در باب تنظیم رساله به شرح مفاهیم واژه های سیر و سفر و نیز مترادفات آن پرداخته است. در فصل دوم اهمیت سفر و ضرورت انجام آن با استناد به آیات شریفه قرآن مورد بحث و بررسی قرار گرفته، همچنین در این فصل آداب مسافرت در اسلام به صورت مشروح و در سه قسمت زمان سفر، آداب فردی سفر که شامل آداب مادی و معنوی می باشد و نیز آداب اجتماعی سفر یعنی شرایط همسفر و معاشرت با همسفران با استناد به روایات معصومان مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که سفر سنت دیرینه اسلام بوده و آثار مطلوبی در پی دارد و می توان به نحو شایسته ای از آن بهره برداری کرد لذا فصل چهارم این رساله به آثار و فواید سفر بر فرد و اجتماع با تکیه بر آیات و روایات اختصاص یافته است. فصل پنجم در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول به معرفی نمونه های سفر پرداخته از جمله سفرهای پیامبران، امامان و بزرگان شیعه و در بخش دوم این فصل انواع مختلف سفر را که از دیدگاه اسلام ممدوح و پسندیده است با توجه به اهداف و مقاصد مختلف بر شمرده و به بررسی آنها پرداخته است.

حیات بشری در دوران حاضر شاهد پدیده های فراگیری است که زندگی یکایک آدمیان را دستخوش تأثیر و تحول قرار داده است. یکی از این پدیده ها، سیر و سفر و گردشگری است. همگام با پیشرفت های علمی و صنعتی بشر و بهره مندی روز افزون از مواهب و تسهیلات زندگی مادی و پس از تأمین نیازهای اولیه، گرایش انسان به سفر با انگیزه های تفریح و تجربه اندوزی و عبرت گیری افزایش یافته است. نگاه منابع اسلامی اعم از آیات و روایات به این پدیده همچون سایر مقوله ها نگاهی منطقی و متعادل و در عین حال تعیین کننده و مؤثر می باشد به طوری که ده ها آیه در قرآن و صدها روایت در سنت در این عرصه به راهنمایی مؤمنان نظر داشته و ضمن معرفی انواع سیر و سفر، اهداف، آثار و جوانب مختلف آن را تبیین کرده اند. عنایت توأمان قرآن به زندگی دنیا و آخرت و تأکید ویژه بر شناخت و بهره برداری از آیات گوناگون خداوندی، مبانی نگرش قرآنی به گردشگری را تشکیل می دهند و در عرصه روایات نیز بیان یکایک احکام مورد نیاز بشر در سفر، ارائه مجموعه ای از آداب، روشهای رفتاری و اخلاقیات مطلوب و تأکید بر آثار اجتماعی و فواید روحی و روانی سفر به ویژه یادآوری، هوشیاری و عبرت اندوزی مورد نظر بوده است. در پژوهش حاضر سعی شده است با نگاهی به مفاهیم متنوع و اصطلاحات مربوط به توریسم در عرصه جهانی و سیر و سفر و هجرت در بیان قرآنی ، پیشینه مقوله سیر و سفر و صنعت توریسم در جوامع مختلف نیز مورد بررسی قرار گیرد. اما در قسمت اصلی پژوهش، سیر و سفر در پهنای آیات و آموزه های وحی مورد کاوش عمیق قرار می گیرد تا انگیزه ها و آثار آن و بهترین نوع نگرش به سیر و سفر از لابه لای آیات برداشت شود و سپس در دامنه روایات و سنت معصومان، سفر و کارکردها و آداب و احکام گوناگون آن باز شناخته شود. در مجموع می توان گفت تعالیم حیات بخش اسلام گردشگری را به مثابه عاملی برای رشد و شکوفایی و بلکه تعالی فرد و جامعه اسلامی مورد تأیید و تأکید قرار داده و جنبه های درس آموزی و عبرت اندوزی آن را برجسته تر نموده است.

عليرغم برخي مخالفتها، تأويل را ميتوان روش ابن‌عربي براي شناخت واقع دانست. بحث از قواعد و روش‌شناسي ابن‌عربي در تأويل، هدف اصلي اين مقاله است. أخذ تأويل از حضرت حق، توجه به عقل در عين كافي ندانستن آن، لزوم توجه به معناي الفاظ و قواعد دستوري جملات، توجه به نصوص و ظواهرآيات از جمله اصول و قواعد حاكم بر تأويل‌پژوهي ابن‌عربي است. او تأويل را امري ذو مراتب ميداند. نزد او معناي تأويلي تنها يكي از وجوه معاني كلام است و با تأويل، متشابه از تشابه خود خارج نميشود و لذا عارف هميشه در بيان اشارتهاي خويش جانب احتمال را رعايت ميكند. ابن‌عربي، روش خود و عرفا را اشارت در مقابل تفسير مينامد و ضمن منتسب دانستن اين شيوة بيان به حضرت حق، دو وجه براي انتخاب اين روش ذكر ميكند. او تفسير را از وجهي همان اشاره و از وجهي ديگر مغاير با آن ميداند. يكي از اهداف مهم ابن عربي از بيان تأويل، تشويق و تهييج مخاطب براي سفر و سلوك است. بيان مباني عرفاني و استناد به آيات، احاديث و روايات از مشخصه‌هاي ديگر بيانهاي تأويلي اين عارف بزرگ است.

در شعر شریف رضی بعضی رموز شعر عربی قدیم همچون: زن، شراب و سفر به بیابان به کار رفته است، اما کاربرد الفاظ در این معانی به طور مستقیم نیست بلکه الفاظ به شکل علائم و رموز اهل تصوف به کار رفته اند، نشو و نمای تفکر صوفیانه که در قرن چهارم هجری صورت گرفته است، شریف رضی را تحت تاثیر قرار داده و موجب گردیده تا بعضی اسالیب و مضامین اهل تصوف در شعر او به کار رود.زن در شعر او به ویژه در غزلیات، به معنی عشق مادی یا عشق به ذات زن نیست بلکه رمزی است که به عشق ذات الهی و درآمیختن به آن نظر دارد. سفر به بیابان به عشق ممدوح به معنی سفر انسان به عالم دنیا از ولادت تا روز وفات است. اعتقادات خالصانه شاعر به اسلام و فرائض دینی بی هیچ شکی تمایل وی به شراب را نفی می کند، پس آمدن اسم و رسم شراب در ابتدای بعضی قصائد و غزلیات باید دلائل دیگری داشته باشد.

آپوکالیپس در لغت به‌معنای ادبیات مکاشفه ­ای بوده و به عنوان یک سبک یا نوع ادبی در حوزه متون دینی و عرفانی مطرح است. پژوهش مذکور تلاش کرده است تا به روش توصیفی- تحلیلی و نیز با استناد به اشعار فارسی و عربی، داستان یوسف(ع) در قرآن کریم را براساس مفهوم آپوکالیپس و ارتباط آن با سبک ­شناسی بررسی کند تا با رمزگشایی برخی از مفاهیم سمبلیک و تمثیلی آن، به بیان مشابهت سبک این نوع حکایت با عناصر داستان­ های مکاشفه ­ای و موتیف­ های مشترک آن با موتیف­ های کلّی این نوع ادبیات بپردازد. نتایج، حاکی از آن است که این داستان، بسیاری از موتیف­ های ادبیات مکاشفه و آپوکالیپتیک را داراست ازجمله: خواب و رؤیا، سروش، صدای غیبی و الهام، حس اضطراب و اضطرار، توکّل، امید به رهایی و گشایش در آینده، چیرگی تقدیر الهی بر اراده خلق، تفأل و تطیّر، وجود سمبل و نماد، محدودیت عقل جزئی دربرابر عقل کلّی، نفی اسباب دنیوی، سفر و پایان حاکمیت شیطان. حضور این موتیف­ ها و مفاهیم سمبلیک و تمثیلی، از نشانه ­های بارز اشتراک این داستان قرآنی با برخی از سبک­ ها و جریان­ های ادبی رایج در جهان است.

در این مقاله بر اساس رویکرد نقد ساختارگرایی حکایت «غلام و بازرگان» از باب دوم مرزبان نامه تحلیل شده است. در این تحلیل بر اساس شیوه پراپ در ریخت شناسی قصه های پریان، به دو بن مایه «سفر و بازگشت از سفر» توجه شده است. این دو بن مایه که در اثر پراپ یکی از سی و یک خویشکاری قهرمان محسوب می شوند، با کهن الگوی اسطوره ای آشناسازی و میر نوروزی، تطبیق داده شده اند. در این مطابقه عناصر سازنده اسطوره و حکایت با همدیگر مقایسه شده، ظرفیت تاویل پذیری اسطوره ای این حکایت و برابری آن با دو بن مایه اسطوره ای نشان داده شده است.

تصوف، افزون بر تثبیت گفتمانی فراگیر در جامعه، رفتارهای اجتماعی خاصی را با خود به همراه داشت. یکی از این رفتارها سفر بود که نقش و کارکرد مهمی در میان صوفیان پیدا کرده بود. سفر که از آن با اصطلاح سیر آفاق (در مقابل سیر انفس) یاد می شود، در پندار نهان گرایان مسلمان و در نگاه نخست، بر گرفته از قرآن وحدیث بود که با انگیزه هایی مانند تبلیغ، زیارت، کسب علم، ریاضت و ... انجام می شد.در بینشی ژرف تر، ساختار کهن و اساطیری این آیین و جنبه نمادین و کهن الگویی آن آشکار می گردد. همچنین جنبه های سیاسی این سفرها نیز از موارد قابل توجه است که گاهی حتی زمینه بروز انقلاب ها و برخی جریان های اجتماعی را فراهم نموده است.مقاله پیش رو، تلاشی است برای نمایاندن وجوه گوناگون سیر آفاق در میان صوفیان و تبیین و توضیح انواع سفرها.