جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر درصدد بازخوانی روایت‌های مختلف تفکر سیاسی ایران‌شهری در تمدن اسلامی است. تفکر سیاسی و جلوه‌های گوناگون آن در دوران اسلامی- به‌ویژه قرون وسطی- مورد تاکید این تحقیق است. در این راستا، تفکر ایرانیان و جنبه‌هایی از تداوم تاریخی اندیشه سیاسی در ایران، و اندیشه سیاسی ایران‌شهری و عبارت کلیدی «فرّه ایزدی» در اندیشه سیاسی اسلامی مورد بحث قرار گرفته، و نظریه «تداوم فرهنگی ایرانی» مبنای نظری این پژوهش را تشکیل می‌دهد. سؤال اصلی پژوهش این است که «سازه‌های نظریه ایرانشهری سید جواد طباطبایی چه تأثیراتی بر اندیشه‌های دوره اسلامی داشته است؟». پاسخ احتمالی به این پرسش آن است که اندیشه ایران‌شهری درطول دوره‌های تاریخی ضمن تأثیرپذیری از اندیشه‌های اسلامی، بر حیات سیاسی و اجتماعی اندیشه‌های دوره اسلامی اثرگذار بوده و روند تکاملی خود را طی کرده است. اندیشه سیاسی ایرانشهری در دوران اسلامی به اشکال گوناگون بازتولید شده است و هر یک برداشت خاص خود را از مفهوم «خدای الهی» ارائه کرده‌اند. براساس نتایج تحقیق حاضر، پنج روایت فره ایزدی در تمدن اسلامی عبارتند از: حماسه، روایت فلسفی، نصایح روایی، روایت عرفانی و روایت نورانی.

تربیت سیاسی فرزندان در اسلام زیرمجموعه امور تربیتی محسوب می‌شود. در مکاتب مختلف به این مهم به صورت جدی پرداخته شده است. مشکلی که وجود دارد باور نادرست برخی جریانات اسلامی و افکار عموم مؤمنین نسبت به تربیت سیاسی فرزندان است، که آن را به همراه‌سازی با جناح‌های سیاسی خلاصه می‌کنند. گرچه در فعالیت سالم سیاسی تنافی نیست، ولی هدف، گسترش و تداوم آسمانی بودن آحاد جامعه مطابق با منویات شریعت اسلام از طریق زیربنای جامعه به نام خانواده می‌باشد. از این‌رو نیاز است نگاه عمومی اصلاح شود. در این راستا، هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که آیا تربیت سیاسی خانواده ضرورت دارد؟ و آیا اسلام ضرورت آن را تایید می‌کند؟ برای پاسخ به این سوال با روش توصیفی-تحلیلی، پیشینه نظری موضوع در سیره عقلاء اسلامی و غیراسلامی، و دلائل شریعت در ضرورت‌شناسی موضوع، بررسی شده است. نتایج نشان داد که، تربیت سیاسی خانواده یعنی پروراندن بعد اجتماعی و سیاسی خانواده که دارای دو رویکرد است: رویکرد اول، پروراندن در راستای منشأ تکلیف اعم از خداوند، نیاز انسان و نیاز جامعه می‌‌باشد. رویکرد دوم، پروراندن در راستای قلمرو تعلیم و تربیت اعم از تمامی روش‌های تربیتی و مصادیق ممکنه در امر تعلیم و تربیت است. همه تعاریف معتقدند که، موضوع تربیت و تعلیم جامعه، به ویژه فرزندان، توسط عوامل مختلفی ازجمله خانواده، حاکمیت و جامعه محقق می‌‌شود، ولی رهبری آن توسط قوانین الهی و یا حکومت، به عاملیت والدین، به‌‌ویژه پدر صورت می‌‌گیرد. برای تحقق چنین امر مهمی نیاز است که به مباحث مختلفی ازجمله پیش‌‌نیازهای تربیت سیاسی، لوازم تربیت سیاسی، مکانیزم تربیت سیاسی و دستاوردهای تربیت سیاسی پرداخته شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی حقوق مردم در حکومت اسلامی از منظر نائینی، با تکیه بر کتاب «تنبیه الامه» است. روش پژوهش کیفی-استقرائی بوده و در این راستا، ابتدا با مفهوم‌‌شناسی دقیق مفاهیم «حقوق»، «مردم» و «حکومت»، اساس و زیربنای مستحکمی برای افزایش عمق و دقت پژوهش بنیان نهاده شد. سپس در جهت تحلیل کلمات به استفاده از عبارات صریح نائینی اکتفا نکرده و از لوازم کلام ایشان نیز استفاده شد. از دیگر دستاوردهای این پژوهش، بررسی دقیق و جامع اصطلاحات و عباراتی بود، که در کلمات نائینی به‌کار برده شده‌‌اند؛ با شفاف‌سازی و تبیین این اصطلاحات، علاوه‌بر تحلیل عمیق‌‌تر، دسته‌‌بندی دقیق‌‌تری از حقوق نیز بدست آمد، نظیر آنچه در بررسی مفهوم «مساوات» و تبیین گستردگی آن و یا مفهوم «مسئولیت» ذکر شده است. در پژوهش حاضر پس از اینکه موارد مربوط به حقوق مردم از متن کتاب «تنبیه الأمه» استخراج گردید، به صورت منطقی و با توجه به رابطه حقوق با یکدیگر، دسته‌‌بندی شد. در این دسته بندی‌‌ها حقوق مختلف از یکدیگر به دقت تفکیک گردیدند. مهم‌‌ترین دسته‌‌بندی که حقوق را به صورت منطقی با یکدیگر مرتبط نموده است، تقسیم آن به حقوق کلان و خرده‌حقوق می‌‌باشد. بنابر همین تقسیم‌بندی، در مجموع 23 مورد از حقوق مردم در حکومت اسلامی بدست آمد، که 6 مورد از آن‌‌ها حقوق اصلی و کلان بوده و 17 مورد به صورت خرده‌حقوق، ذیل این حقوق کلان گردآوری و تنظیم شده‌‌اند. با این تقسیم‌‌بندی، علاوه‌بر تبیین روشن از منطق حاکم بر حقوق مختلف مردم از منظر نائینی، و ارتباط این حقوق با یکدیگر، کلی‌نگری مورد نیاز جهت پژوهش‌‌های هم‌افق و جستجوی حقوق لابه‌لای کلمات و عبارات کتاب «تنبیه الأمّه» فراهم آمده و تسهیلی برای پژوهش‌‌های بعدی به ارمغان خواهد آمد.

پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که جهاد فرهنگی با تأکید بر فرهنگ انتظار، چه بستری را جهت رسیدن به وضعیت مطلوب در جامعه، از منظر مقام معظم رهبری ایجاد می‌کند؟ این سؤال به دنبال این تفکر ایجاد شد که در اندیشه مقام معظم رهبری، جهاد فرهنگی، به دنبال تحول و اصلاح از وضع موجود برای رسیدن به وضع مطلوب است؛ زیرا این رویکرد هم در فرهنگ انتظار و هم در جهاد فرهنگی دیده می‌شود. پژوهش بر این فرضیه استوار است که جهاد فرهنگی از منظر مقام معظم رهبری، سه شرط اساسی دارد: اولاً، باید جهاد باشد؛ در آن یعنی تلاش و کوشش است. ثانیاً، در مقابل دشمن صورت می‌گیرد. لذا، هر موضوع فرهنگی که دشمن حساس می‌شود و یا درصدد تخریب آن است، در حوزه جهاد فرهنگی می‌گنجد. ثالثاً، باعث رشد شود. لذا، جهاد فرهنگی، حرکت فرهنگی به همراه رشد و فعل و انفعال را در ذهن، مغز و جان و عواطف انسان به وجود می‌آورد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای صلح‌نامه صفین بر پایه کنش گفتاری پنج‌گانه سرل است. از مجموع داده‌ها و پاره‌گفتارها که 23 مورد است، بیشترین کنش گفتاری به‌کار رفته در متن با 86/60% از نوع ترغیبی است که می‌تواند بیانگر این نکته باشد که امام(ع) از موضع قدرت و خطاب امری و یا نهی، متن را بیان نموده، تا درخواست‌های خود را به مخاطبان ابلاغ کند. دیگر اینکه، ایشان تمام تلاش خود را از طریق امر نمودن و هشدار به‌کار گرفته است تا مانع از پا گرفتن فرقه نوظهور خوارج شود؛ گرچه تمام این تلاش‌ها بی‌تأثیر بود و آنان از دل فتنه صفیّن شکل گرفتند. کاربرد کنش‌های اعلامی که حاکی از بیان اعتقادات بوده است، 39/17% را به خود اختصاص داده، و بدین معناست که امام(ع) در هر شرایطی ابایی ندارد از اینکه صراحتاً به بیان موضع خویش پرداخته و منویات و اعتقاداتش را به گوش مخاطب برساند. به‌کار گرفتن کنش‌های تعهدی با بسامد 13% می‌تواند بدین معنا باشد که متنی مانند صلح‌نامه که شامل دو طرف است، لازم می‌آید که طرفین، متعهد به رعایت قوانین و انجام اعمالی شوند که امام(ع) از این نکته غافل نمانده است. کنش اظهاری با بسامد 8% کمترین کاربرد را در متن داشته است. همچنین بنابر تحلیل صورت گرفته، کنش عاطفی در متن استفاده‌ نشده است. با توجه به سیاسی بودن متن و در بحبوحه جنگ، طبیعتاً گوینده نمی‌تواند از کنش‌های عاطفی استفاده کند؛ زیرا بروز احساسات همانند عصبانیت، هیجان، خوشحالی و... مانع از تقریر متنی عادلانه خواهد بود.

هدف پژوهش حاضر بازخوانی فرایند مشارکت عمومی در حکمرانی، و نقش آن در جلوگیری از انحراف‌های دینی، از منظر امام علی(ع) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که مشارکت عمومی در حکمرانی و اداره امور، در ساماندهی زندگی اجتماعی مردم نقش مهمی دارد. امام علی(ع) با اموری چون تحریف معارف و حقایق دینی، فقدان هویت و اندیشه مستقل، فخرفروشی و استکبارورزی، طمع‌ورزی‌های مادی، تقلب و نفاق، جهالت و تعصبات ناروای مذهبی، به دلیل آسیب رساندن به گرایش همگانی مردم به حکمرانی، مقابله کردند. هوای نفس، موقعیت‌خواهی و شهرت‌طلبی، فهم انسان را از منابع دین تغییر می‌دهد و موجب انحراف انسان، بدعت در دین و استفاده‌های نابجا از قرآن و روایات می‌شود. تحریف معارف و حقایق دین با منحرف کردن دین از مسیر اصلی خود، باعث بدبینی مردم نسبت به حکومت اسلامی و کناره‌گیری آنان از مشارکت در حکمرانی می‌شود. از دست دادن هویت و اندیشه مستقل، با وادار کردن مردم به تقلید کورکورانه و تبعیت بدون اندیشه، آنان را از مشارکت عمومی در حاکمیت بازمی‌دارد. خودپسندی و خودخواهی، با سوق دادن به سمت اموری که خوشایند و دلخواه انسان است، باعث می‌شود که با عقاید و ارزش‌های عقیدتی و اجتماعی‌ که ناسازگار با خواسته اوست، به شیوه توجیه و تطهیر رفتار و پافشاری بر گزینۀ دلخواه عمل شود و مجال مشارکت برای اندیشه‌های مخالف فراهم نشود. از منظر امام علی(ع)، طمع به عنوان بدترین چیز، معیار شرّ، عامل بردگی، مرکب قاتل، عامل فساد و تباهی حاکمیت است. مبارزه با تقلب و نفاق، حافظ اعتماد عمومی و سلامت مشارکت عمومی است. آسان‌سازی هزینه زندگی مردم و برداشتن تنگناهای معیشتی به وسیله حاکم، نشان‌دهنده حُسن ظنّ حاکم بر مردم است و آثار روحی و روانی مهمی در مشارکت عمومی و جلوگیری از انحراف دینی خواهد داشت. تعصبات ناروای مذهبی ناشی از غفلت و جهالت افراد و از میان برداشتن آنها باعث جلوگیری از هدر رفتن سرمایه‌های انسانی و گرایش کورکورانه افراد به انحرافات می‌شود. عدالت‌ورزی، سیاستی فراگیر و همگانی است. تأمین رضایت عمومی و سالم‌سازی اجتماع مسلمین از انحرافات، تنها در سایه عدالت محقق می‌شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی ترتیبات امنیتی غرب آسیا و تاثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران از منظر مکتب کپنهاگ است. پژوهش بر این فرضیه استوار است که: «رویکرد امنیتی ایران در غرب آسیا، مشارکت‌محور است؛ به نحوی‌ که پیوند امنیت با توسعه، و بویژه توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در اولویت آن قرار داشته است». روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و برای تحلیل موضوع، از نظریه امنیتی «باری بوزان» و «الی ویور» استفاده شده است. نتایج نشان داد، جمهوری اسلامی ایران به دنبال سیاست تنش‌زدایی در منطقه غرب آسیا است. این هدف محقق نمی‌شود، مگر از طریق همکاری همه‌جانبه دولت‌های غرب آسیا با یکدیگر. در واقع ایران با این تنش‌زدایی‌ها قصد دارد، اولاً، جایگاه خود را در منطقه غرب آسیا تحکیم بخشد، و ثانیاً، از نقش‌آفرینی فزاینده قدرت‌های فرامنطقه‌ای در منطقه غرب آسیا کاهش دهد، تا در نهایت آنها را از منطقه حذف نماید. جمهوری اسلامی ایران برخلاف رویه معمول در سیاست بین‌الملل، اصل را بر روابط میان‌دولتی قرار نمی‌دهد و توجه و اولویت خود را، بخصوص در غرب آسیا، بر ملت‌های منطقه معطوف نموده است. «دفاع از دور» و «عمق راهبردی» از مؤلفه‌های قدرت جمهوری اسلامی است، امتداد عمق راهبردی گاهی اوقات از واجبات کشور هم واجب‌‌تر است. لذا، عمق راهبرد جمهوری اسلامی برای مبارزه با تروریسم، محدود به داخل و مرز‌ها نیست، بلکه هر تهدید جدی علیه صلح، امنیت ملی و منطقه‌ای را با حضور قانونی خود، یعنی به خواست دولت‌ها، پاسخ می‌دهد. به‌صورت کلی، راهبرد و رویکرد امنیتی جمهوری اسلامی ایران، طرح قدرت‌های فرامنطقه‌ای را خنثی، تروریست‌ها را سرکوب کرده و امنیت ملی خود را تأمین کرد.

هدف پژوهش حاضر بررسی چرخۀ ساختاری و کارکردی دیپلماسی عمومی سیاست خارجی ایران است. پژوهش بر این فرضیه استوار است که «چرخۀ ساختاری و کارکردی دیپلماسی عمومی ایران را الهام‌بخشی و نهادهای دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی، معطوف به صدور انقلاب شکل می‌دهد». در تبیین پژوهش از رهیافت قدرت نرم، هویت و دیپلماسی عمومی جان میلسن استفاده شده است. نتایج نشان داد دیپلماسی عمومی ایران بعد از برجام، تحت تأثیر فشارهای بین‌المللی و محدودیت‌های راهبردی قرار گرفت و هر یک از کارگزاران سیاست خارجی ایران تلاش کردند تا زمینه لازم برای به‌کارگیری سازوکارهای همکاری‌جویانه با سیاست بین‌الملل را فراهم آورند، که این امر منتج به شکل‌‌گیری سه گفتمان «بازنمودها»، «سمبل‌ها» و «قواعد اجرایی» در فضای برجامی و پسابرجامی شد، و هر یک در سازوکارهای دیپلماسی عمومی سیاست خارجی ایران از قابلیت لازم برای اثرگذاری در فضای کنش ارتباطی با الگوی تعاملی برخوردار بود. در فضای پسابرجامی، دیپلماسی عمومی ایران مبتنی‌بر سازوکارهای کنش چندجانبه بوده است. در این فرایند، تلاش ایران برای حداقل‌سازی تهدیدات اقتصادی ناشی از اعاده تحریم‌های پسابرجامی شکل گرفت و تأثیر خود را در فضای اقتصاد سیاسی ایران به‌جا گذاشت.

کشور ترکیه بعد از به قدرت رسیدن اردوغان، به دلیل اتخاذ سیاست‌های جدید در حوزه مهاجرپذیری، بویژه سهولت اقامت برای ترک‌زبانان، مقصد مهاجرت بسیاری از افراد ترک‌زبان در کشورهای منطقه ازجمله ترکمن‌های ایران است. این جریان در سال‌های اخیر با مهاجرت بی‌رویه از یک پدیده معمولی به بحران و مسأله اجتماعی و سیاسی تبدیل شده است. لذا، پژوهش حاضر با هدف بررسی سیاستگذاری دولت در قبال جریان مهاجرت قوم ترکمن به کشور ترکیه از بعد متغیرهای اجتماعی انجام شد. این مطالعه در دو بخش کیفی و کمّی انجام گردید. نمونه آماری در بخش کیفی، 20 نفر از خبرگان شامل اعضای هیأت علمی، مدیران، کارشناسان و صاحب‌نظران ترکمن در استان گلستان و ترکیه که دارای اطلاعات مناسب و دقیقی راجع‌به مهاجرت ترکمن‌ها از استان گلستان بودند، می‌‌باشد. بخش کیفی با استفاده از مصاحبه و روش داده‌بنیاد انجام شد. بخش کمّی نیز توسط ارائه پرسشنامه مستخرج از بخش کیفی به 185 نفر از مهاجران ترکمن استان گلستان به ترکیه و به کمک آزمون t تک‌نمونه و تجزیه و تحلیل آمار توصیفی انجام گردید. براساس نتایج بدست آمده، 4 کد انتخابی، 8 کد محوری و 51 کد باز برای عوامل اجتماعی موثر بر مهاجرت ترکمن‌‌های استان گلستان به ترکیه شناسایی گردیدند. براساس نتایج بخش کمّی، متغیرهای آزادی‌‌های اجتماعی، حرمت و منزلت اجتماعی، فرصت‌‌های علمی و آموزشی، امنیت اجتماعی و کل عوامل اجتماعی بر جریان مهاجرت تاثیرگذار است که نشان‌دهنده سیاستگذاری نامناسب دولت در این حوزه می‌باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت موجود انتخابات مجلس شورای اسلامی، و شناسایی مولفه‌ها و عوامل تاثیرگذار در برگزاری انتخاباتی عالمانه، آگاهانه و پرشور، از دیدگاه بازاریابی سیاسی در نظام مردم‌سالاری دینی است. پژوهش حاضر از نوع کمّی، و اکتشافی می‌باشد. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش، بیش از ده هزار نفر، شامل کلیه کارکنان ادارات دولتی و وابسته به دولت، سازمان‌های خصوصی و غیرانتفاعی شاغل در استان‌های تهران و البرز، دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور بودند. روش نمونه‌گیری به صورت تصادفی ساده، و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر محاسبه گردید. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق‌ساخته بود. به منظور بررسی اعتبارسنجی مدل پارادایمی پژوهش، از نرم‌افزار اسمارت پی.‌ال.‌اس. استفاده شده است. برای بررسی جمعیت‌شناختی و بررسی وضعیت موجود نیز از نرم‌افزار SPSS استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شرایط محیطی با نمره (1) به عنوان مهم‌ترین عامل بازدارنده در اجرای مدل بازاریابی سیاسی در جامعه مردم‌سالار دینی کشور ایران است؛ زیرا شرایط اقتصادی کشور ما که جزو شرایط محیطی محسوب می‌شود، بسیار بد و نا امیدکننده بوده و رسانه‌های خارجی هم در حجم بسیار گسترده‌ای، علیه نظام مردم‌سالاری دینی کشور تبلیغات منفی می‌کنند. به عبارت دیگر، شرایط محیطی دارای بالاترین نمره اثرگذاری، البته به صورت معکوس در مدل است. بنابراین، بهبود این عامل، تاثیر زیادی بر تمایل مردم به مشارکت انتخاباتی مجلس شورای اسلامی در نظام مردم‌سالاری دینی کشور خواهد داشت. از این‌رو، بهتر است شرایط اقتصادی مانند تحریم‌ها و رکود تورمی، در دستور کار برای اصلاح قرار گیرد و با مطلوب نمودن شرایط در زمینه‌های دیگر، اثرگذاری رسانه‌های خارجی بر مردم، برای عدم مشارکت انتخاباتی را کاهش داد. از بین سایر ابعاد و مولفه‌های مدل، آگاهی سیاسی مردم، با نمره 74/3، بالاترین نمره را دریافت نموده، و کم‌ترین نمره را پیامد در سطح مجلس با نمره 15/1 به دست آورده است. این یافته نشان می‌دهد که مردم، مجلس را کارآمد نمی‌دانند و وجهه و اعتبار مجلس نزد مردم بسیار ضعیف است. پس از آن پیامد در سطح مردم قرار دارد که نمره 4/1 را دریافت نموده است. بنابراین، می‌توان گفت که مردم معتقدند که بهبودی در کیفیت زندگی‌شان، چه از نظر زندگی سیاسی و چه از نظر اجتماعی، حاصل نشده است.