جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اگرچه همه حکومت‌ها از جهت مشروعیت دچار فرازونشیب می‌گردند، بحران مشروعیت یک اصطلاح و مسئله نوپدید در دانش سیاست است. ادبیات بحران مشروعیت، اغلب سویه مارکسیستی دارد و مؤلفه‌های کاهنده مشروعیت در جوامع سرمایه‌داری مطالعه گردیده است. در این مقاله، مؤلفه‌ها و راهکارهای بحران مشروعیت در حکومت‌های فضیلت‌گرا با استفاده از توصیف و تحلیل و با جُستار در منابع فلسفه سیاسی اسلامی واکاوی می‌شود. بحران مشروعیت در ناحیه منابع مشروعیت پدید می‌آید؛ منابع مشروعیت از منظر فلسفه سیاسی اسلامی، استحقاق فردی و رضایت مردمی است. دستاورد مقاله، شناسایی «چندپاره‌گی مشروعیت سیاسی»، «گسست عقیدتی حاکم و مردم» و «رکود معیشت» به‌عنوان مؤلفه‌ها و «تربیت سیاسی»، «اقناع فکری»، «تقویت تولید داخلی، تأمین اجتماعی و تجارت خارجی» به‌عنوان راهکارهای تقویت مشروعیت است. دستاورد این پژوهش، بر جمهوری اسلامی ایران تطبیق می‌گردد و با استفاده از نتایج این تحقیق، راهکارهای به‌روز شده برای پیشگیری از بروز بحران مشروعیت در جمهوری اسلامی ایران ارائه می‌گردد.

بررسی و تحلیل راهبردها و راهکارهای نهضت اصلاحی امام حسین (ع) و ارائه‌ی تصویری واقع-بینانه از چگونگی تلاش تفسیری ایشان در تنزیه و نگاهداشت معجزه‌ی خاتم ادیان توحیدی، هدف تحقیق پیش‌رو است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی‌ ـ‌ تحلیلی و جمع‌‌آوری داده‌های کتابخانه‌‌ای، با تمرکز بر آیات و روایات اسلامی و منابع دست اول تاریخ اسلام به رشته تحریر درآمده بر آن است که با وجود سیاست‌های فرهنگیِ وحی‌بنیان پیامبر اکرم (ص)، در امنیت‌بخشی قرآن کریم از تحریف لفظی، به حاشیه آوردن و کاربست ابزاری کلام خدا، مسأله‌ای است که به شهادت تاریخ بارها از سوی قدرت‌مداران ناباور رخ نموده است. در این میان بنی امیّه با دستاویز قرار دادن آیاتی از قرآن با محوریت حاکمیت الهی، در تحکیم و ترویج اعتقاد به جبر و توجیه بحران مشروعیت خود کوشیده‌اند. حرکتی که با پاسخ دقیق و خوانش صحیح قرآن از سوی سید الشهداء (ع)، امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) روبرو گشته و اجازه‌ی نخ‌نما نمودن مضامین قرآن کریم و به کناره بردن آن از میدان حیات جامعه‌ی اسلامی را نداده است.

بازخوانی اندیشه‎های متفکران مسلمان در قلمروهای دانشی مختلف یکی از مهمترین موضوعات در تحولات علمی است. در میان قلمروهای علمی مختلف، یکی از مهمترین مسائل که ظهور و بروز عینی آن کاملا برجسته است، مفهوم عدالت است. وقوع انقلاب اسلامی در ایران ضرورت این امر را دوچندان کرد. اندیشمندان معاصرِ تحولات انقلابی در ایران، تلاش مضاعفی نمودند تا با ارائه نظریه عدالت بتوانند در تدوین اسناد بالادستی اولیه حکومت جدید، و تبدیل آن به قوانین، مسیر و فرایند تحقق عدالت را سامان دهند. در این مقاله در پی بازخوانی و ارائۀ بخشی از دیدگاه‌های استاد مطهری در باب عدالت اجتماعی هستیم. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که از نگاه شهید مطهری دو مفهوم حق و عدالت اجتماعی چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ به نظر می‎رسد(فرضیه) شهید مطهری عدل را پاسداشت حقوق دیگران و در نتیجه عدالت اجتماعی را رعایت مساوات و مراعات حقوق دیگران می‎دانند به منظور بررسی فرضیه با روش توصیفی تحلیلی و با شیوه ای نظام مند ارتباط این دو مفهوم از منظر استاد مطهری بررسی شود..

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل برهم زننده اقتصادی و اجتماعی تحقق صلح در خاورمیانه از دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در مورد عوامل برهم‌زننده صلح در خاورمیانه از دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: الف) عوامل برهم‌زننده اقتصادی: حمایت‌‌های اقتصادی آمریکا و اروپا از اسرائیل؛ توطئه‌‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران، طمع‌ورزى به منابع مسلمین؛ استفاده ابزارى آمریکا از دولت‌هاى منطقه؛ سیاست توسعه ارضی اسرائیل. ب) عوامل برهم‌زننده اجتماعی: ایجاد تفرقه میان مسلمانان؛ غفلت سران دولت‌هاى اسلامى؛ تحقیر ملت‌ها توسط سران کشورها؛ سازش دولت‌‌های عربی با اسرائیل؛ دین‌ستیزی و وابستگی حاکمان کشورهای عربی؛ تلاش برای بازسازی رژیم‌‌های قدیمی به‌وسیله غرب؛ نشر مفاهیم غربی در جوامع اسلامی.

هدف پژوهش حاضر بررسی کنش‌های گفتاری استنادات قرآنی امام ‌خمینی در بیانات سال‌های 1348-1357 براساس نظریه کنش‌ گفتاری است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که بیشترین کنش‌های گفتاری مستقیم در استنادات امام‌ خمینی 63 مورد از 130 مورد (48.46 درصد) مربوط به کنش ‌ترغیبی، کنش‌های‌ گفتاری اظهاری به تعداد 55 مورد (42.30 درصد) و کنش ‌گفتاری تعهدی 11 مورد (8.46 درصد) بود. کنش‌های عاطفی تنها یک مورد مشاهده شد (0.76درصد) و کنش اعلامی هیچ موردی از کنش ‌گفتارها را به خود اختصاص نداده بود. همچنین کنش‌های گفتاری غیرمستقیم در استنادات امام خمینی با بیشترین بسامد، مربوط به کنش ‌گفتاری تشویقی و ترغیبی است؛ این امر نشان‌دهنده‌ آن است که امام خمینی از اواخر دهه 40 تا پیروزی انقلاب اسلامی سعی داشتند عوام و خواص را به قیام و انقلاب ترغیب نمایند.

هدف پژوهش حاضر بررسی مفهوم عدالت در انتخابات، از منظر فقه‌ سیاسی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که به استناد احکام فقهی و قانونی، لزوم شرط عدالت برای انتخابات، بر دو رکن اصلی مطرح است: الف. کاندیداها و داوطلبان؛ ب. ناظران و مجریان (مجلس خبرگان، شورای ‌نگهبان و قوای مجریه و مقننه). مفهوم عدالت، در امین و امانت‌دار بودن ناظران و مجریان در حفظ آرای مردم است؛ که بیانگر عدالت ‌فعلی آنان در امانت‌داری است. کاربرد و تأثیر عدالت در احکام فقه‌ سیاسی انتخابات موجب خواهد شد، چالش‌ها و تنش‌هایی انتخاباتی را که قبل و پس از برگزاری انتخابات رخ می‌دهد، پیشگیری و رفع نمود. افزون بر آن، با انتخاب اصلح از نخبگان و کارشناسان در امور مختلف جامعه، منجر می‌شود، تأثیر آن- به معنای واقعی کلمه- در عدالت اقتصادی، حقوقی، سیاسی و به طور کلی در همه‌ زمینه‌ها بروز و ظهور داشته ‌باشد و جامعه‌ اسلامی را به سوی رشد و تعالی پیش برد. از سوی ‌دیگر، با حضور حداکثری مردم، مهر تأییدی بر نظام جمهوری‌ اسلامی باشد و به دنبال آن، امنیت و آرامش را به ارمغان آورد.

پژوهش حاضر تلاش دارد در پرتو آموزه‎های معنویت مدرن، نقد‎های وارد بر اصالت فایده از سوی اجتماع‎گرایان را به روش انتقادی مورد بحث قرار دهد. لذا، درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که: رویکرد انتقادی اجتماع‎گرایان بر اصالت فایده بر چه مبنایی صورت می‎گیرد و چه بدیلی را در برابر آن عرضه می‎کند؟ فرضیه‎ای که در پاسخ به این پرسش مورد آزمون و سنجش قرار می‎گیرد آن است که: اجتماع‎گرایان معرفت‎شناسی دکارتی را باعث غلبه اندیشه‎های لذت‌گرایانه و اصالت سود دانسته و اخلاق فضیلت‎مدار ارسطویی (وظیفه‎گرا) را بدیلی برای پایان دادن به بحران اخلاقی عاطفه‎گرای دوران مدرن و اخلاق سودمند‎گرای اصالت فایده می‎دانند.؟ معنویت مدرن اگرچه خود حاصل دوران مدرنیته است، اما اساساً خصلتی واکنشی و انتقادی دارد و درصدد روشنگری و معنویت جدیدی است که هدف آن رهایی از سلطه و سرکوب عقل ابزاری است. انتقاد اجتماع‎گرایان بر مکتب اصالت فایده، در شمار جدی‎ترین مناظرات علمی است. اجتماع‎گرایان بر این باورند که پایان دادن بر بحران عاطفه‎گرای دوران مدرنِ مبتنی بر اخلاق نتیجه‎گرا و سودمند‎گرای مکتب اصالت فایده و لیبرالیسم، جز با توسل به آموزه‎های اندیشمندانی چون مک اینتایر، مایکل سندل، چارلز تیلور و مایکل والزر میسر نیست.

هدف پژوهش حاضر بررسی راهکارهای مواجهه با مخالفان سیاسی در حکومت اسلامی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که هنگام مواجهه با مخالفان سیاسی لازم است در مرحله اول از نوع مخالفت مخالفان سیاسی شناخت حاصل نمود که احتمال دارد محارب و یا غیرمحارب باشد. در مرحله دوم برای برخورد با آنان در حکومت اسلامی، باید راهکارهای ارائه شده توسط قرآن کریم و روایات بررسی گردیده و راهکار مناسب با نوع مخالفت آن‌ها انتخاب شود. آن دو منبع پرفیض الهی راهکارهای منحصر به فردی برای برخورد با مخالفان سیاسی بیان کرده‌اند، ازجمله تأکید بر مشترکات، عدالت‌محوری، برخورد مودبانه و شجاعت. برخی دیگر نیز به عنوان راهکار برای برخورد با مخالفان سیاسی غیرمحارب ذکر شده‌اند، مانند صعه صدر و صبر و تحمل، جدال احسن، بخشش، امربه معروف و نهی از منکر، محبت و مهربانی، انذار، نصیحت و اعراض. همچنین بعضی دیگر به عنوان راهکار برای برخورد با مخالفان سیاسی محارب معرفی شده‌اند، مانند: تبعید و مبارزه مسلحانه.

هدف پژوهش حاضر بررسی شکل‌گیری مفهوم خیر عمومی در اندیشه علمای دوره مشروطه است. در این راستا، و با بهره‌گیری از روش‌ هرمنوتیک کوئنتن اسکینر، نشان داده شد که مفهوم «خیر شریعت» هنجار مرسوم نزد علمای پیشامشروطه بود. علمای طرفدار مشروطه با اجتهاد و بازنگری در مفهوم خیر تلاش‌ کردند مفهوم خیر عمومی برخاسته از جهان جدید را براساس سنت‌های فکری اسلامی مفهوم‌بندی کنند. سیدجمال اسدآبادی با طرح مفهوم «منافع عمومی»، آخوند خراسانی و محمدحسین نایینی با طرح مفهوم «امور نوعیه» یا «امور مشترکه» و اسماعیل محلاتی با طرح مفهوم «فواید عامه»، تفسیری دینی از خیر عمومی عرضه کردند. مفهوم جدید از خیر، تحولات حوزه عمومی را در چارچوب شریعت به ملت واگذار کرد.

هدف پژوهش حاضر بررسی امتداد سنّت‌گرایی در سیاست و نحوه مواجهه آن با انقلاب اسلامی است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و درصدد پاسخ به این سوال است که آیا سنّت‌گرایان در سیاست حضور دارند؟ اگر حضور دارند، مبانی و جهت‌گیری آن‌ها به چه نحو است؟ نتایج نشان داد که سنت‌گرایان برخلاف مبانی نظری خود که نوعی انزواطلبی را ترویج می‌کنند، نه تنها در سیاست ورود پیدا کرده‌اند، بلکه تنها مدل قابل قبول در حکومت‌داری را نیز مدل سطلنت می‌دانند. عمده مبانی سیاسی آن‌ها متمرکز بر قدرت، قدرت‌پرستی، مخالفت با جهانی شدن، مخالفت با دموکراسی و مردم‌سالاری، مخالفت با مهاجرت، تمرکز بر ملی‌گرایی و ناسیونالیستی و اعتقاد به هرم قدرت از بالا است. این مبانی منجر باعث شده است که عمده جهت‌گیری آن‌ها حمایت از احزاب راست گرا و افراطی و حمایت از فاشیسم و نئوفاشیسم باشد. افرادی مانند دومایستر در فرانسه، استیو بانون (مشاور اسبق ترامپ) در آمریکا، کاروالیو در برزیل، ایوولا در ایتالیا، از جمله سنت‌گرایانی هستند که ضمن حضور فعال در سیاست، تأثیرات مهمی را نیز در کشور خود و در سپهر سیاسی برجای گذاشته‌اند. در مواجهه سنت‌گرایان و بخصوص نصر با انقلاب اسلامی، ضمن تأکید بر اسلام سلطنتی، هرگونه انقلاب و بخصوص انقلاب اسلامی را بدلیل مخالفت مبانی انقلاب با مبانی سلطنت، مردود می‌شمارند.