جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر نسبت‌سنجی گفتمان انقلاب اسلامی و دیپلماسی فرهنگی بوده که با بهره‌گیری از مدل گفتمان مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که انقلاب اسلامی با استفاده از قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی چگونه توانسته است سیاست خارجی فعالانه‌ای در محیط منطقه‌ای و بین‌الملل اجرا نماید؟. پژوهش بر این فرضیه استوار است که انقلاب اسلامی با بهره‌گیری از جهان‌گرایی، امّت‌محوری، عدالت‌طلبی، عدم جدایی دین از سیاست (به‌مثابه ابزارهای قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی) کنش فعالانه‌ای را در سیاست خارجی به اجرا گذارده است. یافته‌ها نیز حاکی از آن است که گفتمان انقلاب اسلامی با بهره‌گیری از قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی خود توانسته است سیاست خارجی فعالانه‌ای در محیط منطقه‌ای و بین‌المللی پیگیری نماید. با انقلاب اسلامی شاهد ظهور و تجلّی دولت فرهنگی هستیم که به واسطه شاخص‌های قدرت نرم به دنبال شمولیت‌بخشی به نشانگان خود در سطح منطقه‌ای و جهانی است. گفتمان انقلاب اسلامی با ماهیت نرم‌افزاری، روابط قدرت را از رابطه عمودی به رابطه افقی تبدیل نمود که به واسطه غیریت‌سازی در برابر بازیگران فراملی، به دنبال رسیدن هژمونی فرهنگی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی سرشت قدسی دولت متعالیه با تکیه بر غایت‌‌باوری است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که سرشت قدسی دولت متعالیه مرهون رویکرد غایت‌‌باورانه در حوزه مبانی و مسائل دولت متعالیه است. مبانی متافیزیکی متعالیه بنیادی‌‌ترین شاخص سرشت قدسی این دولت می‌باشد. تتبع در مبانی هستی‌‌شناختی، معرفت‌‌شناختی و انسان‌‌شناختی متعالیه مبین آن است که عنایت به «غایت» از استلزامات عام و کلی این مبانی است. در هستی‌‌شناسی متعالیه، وجود به‌سان یک نظام واحد که علی‌رغم تکثر عددی، برخوردار از غایتی واحد است، دیده می‌‌شود. دولت متعالیه در فرایند تصمیم‌‌گیری و تعیین خط‌مشیء‌‌های خود در تضاد یا غفلت نسبت به این غایات اقدام نمی‌‌کند، بلکه مشیّت سیاسی خود را در طول و تداوم مشیّت خالق هستی قرار می‌‌دهد. مسائل دولت متعالیه با تغذیه نظری از رویکرد غایت‌‌باورانه مبانی متافیزیکی متعالیه با محوریت دو پرسش «چه کسی حکومت کند؟» و «چگونه حکومت شود؟»، پاسخ داده می‌‌شوند. در پاسخ به پرسش چه کسی حکومت کند، بر ضرورت حاکمیت ولی الهی که برخوردار از کمالات اخلاقی و معنوی باشد، تاکید می‌‌شود. در حوزه ساختارها نیز دولت متعالیه می‌‌کوشد متناظر با نظام احسن خلقت در حوزه حکمت نظری، بهترین نظام سیاسی- اجتماعی را در جهت تکامل نفوس مردم و تحصیل کمال و غایات متعالیه ایجاد کند.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه معنوی فطرت و سیاست و اقسام آن از منظر امام خمینی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و در پاسخ به این سوال که در اندیشه امام خمینی، معنویت فطری- توحیدی چگونه در سیاست الهی تاثیر دارد؟ فرض بر این است که حرکت کمالی- معنوی فطرت مخموره به سیاست الهی و حرکت افقی و سقوطی فطرت محجوبه به سیاست مادی و شیطانی می‌رسد. در این راستا و در چارچوب تحلیلی یعنی نظریه دو فطرت، اقسام محرک‌های معرفتی و انگیزشی در دو فطرت مذکور و مبحث ریاست قوه عاقله و نقش علم و عدل در اصالت معنویت فطری- توحیدی و پیامدهای انسان‌شناسی و سیاسی آن و نیز مأموریت ولایت و شریعت در برداشتن حجاب‌های فطرت و بازگشت به فطرت مخموره و حرکت کمالی عاشقانه به سوی خداوند در تمام عرصه‌ها از جمله سیاست مورد بررسی قرار گرفت.

هدف پژوهش حاضر تبیین ارزش‌های سیاسی و اجتماعی از منظر امام خمینی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که انقلاب اسلامی با پشتوانه باورها و عقایدی که امام خمینی آنها را از متن منابع اسلامی به گستره جامعه کشانید و بدان جامه عمل پوشانید، به وقوع پیوست. امام خمینی در احیای ارز‌ش‌های سیاسی و اجتماعی دو رویکرد داشتند: اول: معرفی ارزش‌های سیاسی و اجتماعی است که مهم‌ترین آنان خودباوری و اعتماد به نفس بوده و می‌توان آن را پیشران انقلاب اسلامی در مسائل مختلف نامید. امام خمینی برای تحقق هر یک از این موارد تلاش نمود و با استفاده از ظرفیت‌های دینی و اجتماعی و گفتمان‌سازی به سوی تحقق آنها حرکت کرد. دوم: معرفی ضدارزش‌ها یا ارزش‌های آفت‌زده که می‌توان به از خودبیگانگی، بی‌هویتی، نشناختن دشمن واقعی، پراکندگی و بی‌تفاوتی در جامعه در مقابل ارزش‌های پیش گفته اشاره کرد. از این‌رو گروه‌‌های اجتماعی بدون آن دچار اختلال در گفتار و رفتار اجتماعی شده و سردرگمی پدید می‌‌آید.

روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در جهان‏بینی اسلامی ملاصدرا، امام خمینی و مقام معظم رهبری، انسان موجودی مدنی الطبع می‌باشد و برای زیستن به برقراری تعاملات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی نیازمند است. از این‌رو، ملاصدرا بر زعامت اجتماعی و سیاسی انسان ایده‌آل تاکید دارد. امام خمینی و مقام معظم رهبری نیز با توجه به پیروزی انقلاب اسلامی ایران و نقش محوری میان مردم، رهبری و ایدئولوژی اسلامی، بر کرامت و ارزش والای انسان و آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خدا، آگاهی‌بخشی و تأمین آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در حدود قانون برای رشد مادی و معنوی جامعه تأکید دارند. بر این اساس، ارتباط میان سه اندیشمند در این موضوع را می‌توان چنین ترسیم کرد که ملاصدرا به صورت بنیادین و ریشه‌ای به مسئله نقش اجتماعی و سیاسی انسان ایده‌آل پرداخته، امام خمینی در قالب اندیشه کاربردی و براساس حکمت متعالیه به مسئله نظر دارند و مقام معظم رهبری نیز بر گستره کاربرد اندیشه‌ای امام خمینی افزودند و بر نقش‌آفرینی آن در قالب مصادیق در پیکره جامعه تأکید دارند.

تولی‌گری در مذهب کاتولیک و تشیع، و واکاوی جایگاه مردم به‌ عنوان بستر مورد تولّی، مسئله مهم در ارزیابی این دو اندیشه است که پژوهش حاضر با شیوه اسنادی- تحلیلی، ضمن جستاری بر مفهوم و قلمرو تولّی پاپ و فقیه عادل، آن را مورد بررسی قرار داده است. یافته‌ها حاکی از آن است که اناجیل موجود، ضمن تثبیت ولایت دینی برای حضرت عیسی‌(ع) و دیگر رسولان آن حضرت، نافی هرگونه ولایت سیاسی آنان و به‌تبع، پاپ بوده، لذا وی تنها حائز ولایت دینی است و از این‌ جهت، بایسته است که مردم مطیع محض او باشند. با این‌ وجود، پاپ چند قرن خود را متولّی امور سیاسی نیز معرفی نمود و با صحّه‌گذاری بر انگاره خطاناپذیری خویش، مردم را فاقد هرگونه جایگاهی در این ‌خصوص دانسته و در تثبیت این روند به فرازهای اناجیل استناد نمود. اما در تفکر شیعی، هرچند تولّی امور دینی و دنیوی شأن مهم نبی گرامی‌(ص) و ائمه اطهار‌(ع) و در مرتبه بعدی فقیه عادل است، اما حقانیت این سِمت صرفاً از ناحیه خدای تعالی بوده و نقش محوری مردم در تحقق عینی، استمرار، تقویت و نظارت بر آن می‌باشد.

پژوهش حاضر بر آن است تا براساس استنباط از منابع نقلی و با بهره‌گیری از بیانات فقهای امامیه، ضمن تبیین اهمیت و جایگاه سه قاعدۀ حایز اهمیت در حوزۀ سیاست و حکومت، اولویت این قواعد را نسبت به برخی از قواعد دیگر در حوزۀ سیاست و حکومت نشان دهد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در تراث فقهی، ضوابطی برای رتبه‌بندی قواعد نسبت به یکدیگر وجود دارد، ولو آنکه هر یک از آنها به تنهایی تعیین‌کننده نباشد، لیکن از مجموع آنها می‌توان به ملاکاتی دست یافت. همچنین در فقه سیاسی شیعه، سه قاعدۀ حفظ بیضۀ اسلام، حفظ نظام، حفظ حرمت دماء و نفوس، بر سایر قواعد در این عرصه حاکمیت دارند؛ هرچند که در میان این قواعد سه‌گانه نیز قاعدۀ حفظ بیضۀ اسلام بر دو مورد دیگر حکومت دارد. علی‌رغم وجود ضوابطی برای رتبه‌بندی قواعد، در برخی سطوح، شرایط و اقتضائات زمانی و مکانی می‌تواند در تقدم و تأخر هر یک از قواعد بر یکدیگر، تأثیرات عمیقی بر جای بگذارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی مولفه‌های اثرگذار بر هم‌گرایی عرفان و سیاست در اندیشه توحیدی امام خمینی می‌باشد. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی هم‌گرایی عرفان و سیاست امام خمینی و شاخصه‏های اثرگذار آن، توحید و تکلیف‌گرایی و رضایت‌گرایی تبیین شده است. نتایج حاکی از آن است که امام خمینی به عنوان انسان عارف و احیاءگر اسلام ناب با تعلیمات و آموزه‌های متعالی‏، با استفاده از مکتب، کتاب و سنّت اهل بیت(ع) عرفان را از عرصه نظر به عمل و از فرد به اجتماع گستراند. از ایشان عارفی حقیقی که تا آخرین لحظه عمرش در تلاش است به روشنگری و بیداری مردم بپردازد تا به این وسیله هم خودش به سوی خداوند گام بردارد و هم مردم. آنچه در عرفان مهم است انزوا از دنیاست و نه انزوا یافتن از خلق خدا و خدمت به آنها. امام خمینی عرفان سنّتی را با برداشتی نو از اسفار اربعه ملاصدرا متحول ساخت تا حضور عرفان با مدیریت اجتماعی و سیاسی در جامعه ملازم باشد و این امر سبب شد عافیت‌‌طلبی برخی عارف‌نمایان را هم به نقد و چالش جدی بکشاند.

هدف پژوهش حاضر تبیین نظریه دولت در فلسفه سیاسی ابن سینا است تا نحوه ارائه دولت مطلوب را در امر سیاسی براساس الگوی جستاری اسپریگنز نمایان سازد. در این راستا، با تأمل در آراء و منظومه سیاسی ابن سینا، تلاش شده است تا به این سوال اصلی پاسخ داده شود که شیخ‌الرئیس در ترسیم نظام سیاسی مطلوب چگونه می‌اندیشد؟ بر این اساس، پژوهش حاضر در چهار محور مشکل‌شناسی، علت‌شناسی، آرمان‌شناسی و راه‌حل‌شناسی تدوین شده است. روش پژوهش تاریخی- توصیفی بوده و نتایج حاکی از آن است که فلسفه سیاسی ابن سینا دارای منظومه فکری- فلسفی منسجم شامل: مدنی‌بالطبع بودن انسان، ضرورت رهبری نبی به واسطه اتصال به عقل فعال و ضرورت نبوت در سیاست است. ابوعلی سینا در ارائه رویکرد دولت‌گرایی و طرح نظریه دولت، بهترین نوع نظام را الگوی سیاسی نبوی دانسته که پیامبر یا جانشین او، در رأس امور قرار دارند. در واقع نظریه دولت در فلسفه سیاسی ابن سینا بر مبنای فطرت الهی انسان و نقش حداکثری دولت در سعادت و رستگاری اتباع در هر دو جهان بنا شده است.

هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش بنیادی است که: «اصل تألیف قلوب به‌مثابه قدرت هوشمند چه نقشی را در روابط بین‌الملل ایفا می کند؟». این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی پس از بررسی مفاهیم به کار رفته، به بازتاب کاربست اصل تألیف قلوب در روابط بین‌الملل پرداخته و نشان داد که قدرت هوشمندی که براساس تألیف قلوب تکون می‌یابد، معجونی است از مساعدت‌ها و برنامه‌های مثبت، سازنده و بالنده که در این قاعده تبلور کامل یافته است. این اصل وزین، پربار و متحرک را نباید با بحث‌های بیهوده، برداشت‌های نادرست و تنگ‌نظرانه از چرخۀ فقه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل بیرون نگاه داشت. تألیف قلوب که با مهرورزی و تعاون گره خورده است، کاربست و فرجام آن به اعتمادسازی می‌انجامد. اعتمادسازی که پایه و اساس رابطه سالم و پایدار محسوب می‌شود و در روابط بین‌الملل از اهمیت خاصی برخوردار است. کنش‌گران روابط بین‌الملل باید سیاست‌ها و راهبردهای خویش را به گونه‌ای تنظیم نمایند که منجر به اعتمادسازی شود. اعتمادسازی باعث از بین بردن علل و عوامل بروز تنش‌ها شده و تعارضات موجود را که سبب وارد کردن لطمه در روابط متقابل می‌شود، از میان برمی‌دارد. ‌با رفع تعارضات، هم زمینه را برای تعاون و همکاری فراهم می‌سازد و هم شناخت و درک طرف مقابل را از آیین حیات‌بخش اسلام ارتقاء می‌بخشد. اعتمادسازی باعث از بین بردن تنش‌ها و تعارضات شده و با تسخیر قلوب زمینه را برای تعاون و همکاری فراهم می‌سازد.