جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم در کلام سیاسی اسلام مساله مبانی مشروعیت سیاسی است. امامیه، اشاعره و معتزله سه فرقه مهم اسلامی اند که در این مورد دارای نظریات سیاسی متفاوت و مخصوص به خود می باشند. با توجه به جایگاه و اهمیت مبانی مشروعیت سیاسی در بین امامیه، اشاعره و معتزله نگارنده در این پژوهش در صدد بررسی این سؤال اساسی است که وجوه اشتراک و افتراق مبانی مشروعیت نحله های کلامی و سیاسی فوق چیست؟ این تحقیق با روش توصیفی و تحلیلی به مطالعه تطبیقی مبانی مشروعیت سیاسی امامیه، اشاعره و معتزله پرداخته است. نتیجه تحقیق آن‌ که این سه گرایش کلامی و سیاسی در دنیای اسلام در مساله مشروعیت سیاسی در مواردی مانند: توحید درحاکمیت سیاسی، تعیین و نصب پیامبر(ص) برای حاکم و..... دارای اشتراک اند و در مواردی مانند: کلامی یا فقهی بودن حاکمیت سیاسی ، انتصاب ، انتخاب ، اجماع، حجیت قول و عمل در مشروعیت امام، ودر شرایطی مانند اعلم و افضل بودن، عصمت ،عدالت و قریشی بودن و....دیدگاه های متفاوتی دارند.

«روش اجتهادی در استنباط گزاره‌های کلام سیاسی از متون و منابع آن، بر این مفروض استوار است که کلام سیاسی به تبع علم کلام، به رغم بهره‌گیری از تکثر روشی در دو بخش «تبیین» و «دفاع» در بخش «تولید و استنباط نظریات و مسائل اساسی خود از فقدان دستگاه روشگانی مستقل رنج می‌برد و همین امر سبب توسعه نایافتگی علم کلام و دانش‌های همپیوند با آن از جمله کلام سیاسی شده است.برای تحقق این ایده از روش اکتشافی که از سنخ روش استنطاق از متن می‌باشد استفاده شده که با طی مراحل استجماع، استظهار ، استنباط از ظهورات و استنطاق از متن، مفاهیم مرتبط با استنباط اصولی باز تعریف شده و علم اصول به مثابه روش خوانش و اقدام به ارائه الگویی با عنوان «روش اجتهادی» کرده است و با بازسازی و ساماندهیِ مجدّد ساختار بخش های مرتبط علم اصول، مراحل استنباط گزاره‌های کلام سیاسی از منبع قرآن به شکل یک فرایند بررسی می‌شود و نتایج آن می‌تواند برای کسانی که قصد استنباط گزاره‌های کلام سیاسی دارند، مورد استفاده قرار گیرید.موفقیت و نوآوری آن در ورود روشمند،قاعده مند و ارائه الگوی روش شناختی است مقارنه سازی روشگانی ادله اصولی در کلام سیاسی و تطبیق آن‌ها از ابداعات این تحقیق است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی و شناسایی عوامل و مصادیق جهانی‎شدن در نگرش نخبگان اصلاح‎طلب و اصولگرا می‎باشد. نوع پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، روش گردآوری داده‌ها و اطلاعات، مشاهده، مطالعه فیش‎برداری بوده و ماهیت پژوهش توصیفی و تحلیلی است که از طریق مراجعه به کتابخانه و آرشیو اسناد و مدارک و همچنین جستجو در شبکه‎های مجازی و اینترنتی انجام شد. نتایج نشان داد درباره تاثیر جهانی‎شدن بر نخبگان اصلاح‎طلب این نکته در خور توجه بوده است که چون جهانی‎شدن بخشی از پروژه نخبگان اصلاح‎طلب بوده و با بنیاد فکری آن‎ها سازگاری داشته، لاجرم جهانی‎شدن در نظر و نگرش این دسته از نخبگان موجب پیشرفت در حوزه‎های هویت، فرهنگ، اقتصاد، سیاست، سیاست خارجی و حاکمیت ملی شده است. در مقابل جهانی‎شدن در نظر و نگرش نخبگان محافظه‎کار و اصول‌گرا به جهت عواملی چون: دولت ایدئولوژیک، گفتمان سنت‎گرای ایدئولوژیک و جامعه توده‌ای نتوانست موجب فرصت شود و نتیجه‌ای جز تهدید برای حوزه‌های هویت، فرهنگ، اقتصاد، سیاست، سیاست خارجی و حاکمیت ملی نداشته است. در راستای نظر و نگرش نخبگان محافظه‎کار و اصول‎گرا به نظر نمی‎رسد که این دسته از نخبگان بخواهند نسبت به فرصت‌های جهانی‎شدن در حوزه‌هایی چون: هویت، فرهنگ، اقتصاد، سیاست، سیاست خارجی و حاکمیت ملی خوشبین باشند.

هدف اصلی مقاله، شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های طراحی الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی از منظر توسعه سیاسی است. برای تحقق این هدف، مولفه‌ها را با نمونه آماری 307 نفری از صاحبنظران و خبرگان الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در میان گذاشته و تاثیر و ارتباط هریک از مولفه‌ها را مورد آزمون قرار داده است. نتایج مطالعه نشان داده است که الگوی توسعه سیاسی مبتنی بر پیشرفت اسلامی ایرانی دارای 10 مؤلفه اصلی است که هر یک از این مؤلفه‌ها ضمن ارتباط با یکدیگر دارای اهمیت و وزنی مشخص یا به عبارت دیگر رتبه خاص خود در مدل تبیینی الگو هستند. همچنین نتایج نشان داده که اقتدار درونی، آرمان‌ها و ارزش‌های اسلامی و داشتن چشم‌انداز اداری و سازمانی دارای بالاترین وزن و رتبه را در سازة الگویی تبیین سیاسی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را دارند. این مقاله با روش پیمایشی توصیفی تحلیلی و با مروری بر مطالعات و اسناد موجود و نیز روش دلفی مقاله را به سامان رسانده است.

اگرچه همه حکومت‌ها از جهت مشروعیت دچار فرازونشیب می‌گردند، بحران مشروعیت یک اصطلاح و مسئله نوپدید در دانش سیاست است. ادبیات بحران مشروعیت، اغلب سویه مارکسیستی دارد و مؤلفه‌های کاهنده مشروعیت در جوامع سرمایه‌داری مطالعه گردیده است. در این مقاله، مؤلفه‌ها و راهکارهای بحران مشروعیت در حکومت‌های فضیلت‌گرا با استفاده از توصیف و تحلیل و با جُستار در منابع فلسفه سیاسی اسلامی واکاوی می‌شود. بحران مشروعیت در ناحیه منابع مشروعیت پدید می‌آید؛ منابع مشروعیت از منظر فلسفه سیاسی اسلامی، استحقاق فردی و رضایت مردمی است. دستاورد مقاله، شناسایی «چندپاره‌گی مشروعیت سیاسی»، «گسست عقیدتی حاکم و مردم» و «رکود معیشت» به‌عنوان مؤلفه‌ها و «تربیت سیاسی»، «اقناع فکری»، «تقویت تولید داخلی، تأمین اجتماعی و تجارت خارجی» به‌عنوان راهکارهای تقویت مشروعیت است. دستاورد این پژوهش، بر جمهوری اسلامی ایران تطبیق می‌گردد و با استفاده از نتایج این تحقیق، راهکارهای به‌روز شده برای پیشگیری از بروز بحران مشروعیت در جمهوری اسلامی ایران ارائه می‌گردد.

بازخوانی اندیشه‎های متفکران مسلمان در قلمروهای دانشی مختلف یکی از مهمترین موضوعات در تحولات علمی است. در میان قلمروهای علمی مختلف، یکی از مهمترین مسائل که ظهور و بروز عینی آن کاملا برجسته است، مفهوم عدالت است. وقوع انقلاب اسلامی در ایران ضرورت این امر را دوچندان کرد. اندیشمندان معاصرِ تحولات انقلابی در ایران، تلاش مضاعفی نمودند تا با ارائه نظریه عدالت بتوانند در تدوین اسناد بالادستی اولیه حکومت جدید، و تبدیل آن به قوانین، مسیر و فرایند تحقق عدالت را سامان دهند. در این مقاله در پی بازخوانی و ارائۀ بخشی از دیدگاه‌های استاد مطهری در باب عدالت اجتماعی هستیم. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که از نگاه شهید مطهری دو مفهوم حق و عدالت اجتماعی چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ به نظر می‎رسد(فرضیه) شهید مطهری عدل را پاسداشت حقوق دیگران و در نتیجه عدالت اجتماعی را رعایت مساوات و مراعات حقوق دیگران می‎دانند به منظور بررسی فرضیه با روش توصیفی تحلیلی و با شیوه ای نظام مند ارتباط این دو مفهوم از منظر استاد مطهری بررسی شود..

بررسی و تحلیل راهبردها و راهکارهای نهضت اصلاحی امام حسین (ع) و ارائه‌ی تصویری واقع-بینانه از چگونگی تلاش تفسیری ایشان در تنزیه و نگاهداشت معجزه‌ی خاتم ادیان توحیدی، هدف تحقیق پیش‌رو است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی‌ ـ‌ تحلیلی و جمع‌‌آوری داده‌های کتابخانه‌‌ای، با تمرکز بر آیات و روایات اسلامی و منابع دست اول تاریخ اسلام به رشته تحریر درآمده بر آن است که با وجود سیاست‌های فرهنگیِ وحی‌بنیان پیامبر اکرم (ص)، در امنیت‌بخشی قرآن کریم از تحریف لفظی، به حاشیه آوردن و کاربست ابزاری کلام خدا، مسأله‌ای است که به شهادت تاریخ بارها از سوی قدرت‌مداران ناباور رخ نموده است. در این میان بنی امیّه با دستاویز قرار دادن آیاتی از قرآن با محوریت حاکمیت الهی، در تحکیم و ترویج اعتقاد به جبر و توجیه بحران مشروعیت خود کوشیده‌اند. حرکتی که با پاسخ دقیق و خوانش صحیح قرآن از سوی سید الشهداء (ع)، امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) روبرو گشته و اجازه‌ی نخ‌نما نمودن مضامین قرآن کریم و به کناره بردن آن از میدان حیات جامعه‌ی اسلامی را نداده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی راهکارهای مواجهه با مخالفان سیاسی در حکومت اسلامی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که هنگام مواجهه با مخالفان سیاسی لازم است در مرحله اول از نوع مخالفت مخالفان سیاسی شناخت حاصل نمود که احتمال دارد محارب و یا غیرمحارب باشد. در مرحله دوم برای برخورد با آنان در حکومت اسلامی، باید راهکارهای ارائه شده توسط قرآن کریم و روایات بررسی گردیده و راهکار مناسب با نوع مخالفت آن‌ها انتخاب شود. آن دو منبع پرفیض الهی راهکارهای منحصر به فردی برای برخورد با مخالفان سیاسی بیان کرده‌اند، ازجمله تأکید بر مشترکات، عدالت‌محوری، برخورد مودبانه و شجاعت. برخی دیگر نیز به عنوان راهکار برای برخورد با مخالفان سیاسی غیرمحارب ذکر شده‌اند، مانند صعه صدر و صبر و تحمل، جدال احسن، بخشش، امربه معروف و نهی از منکر، محبت و مهربانی، انذار، نصیحت و اعراض. همچنین بعضی دیگر به عنوان راهکار برای برخورد با مخالفان سیاسی محارب معرفی شده‌اند، مانند: تبعید و مبارزه مسلحانه.

هدف پژوهش حاضر بررسی مفهوم عدالت در انتخابات، از منظر فقه‌ سیاسی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که به استناد احکام فقهی و قانونی، لزوم شرط عدالت برای انتخابات، بر دو رکن اصلی مطرح است: الف. کاندیداها و داوطلبان؛ ب. ناظران و مجریان (مجلس خبرگان، شورای ‌نگهبان و قوای مجریه و مقننه). مفهوم عدالت، در امین و امانت‌دار بودن ناظران و مجریان در حفظ آرای مردم است؛ که بیانگر عدالت ‌فعلی آنان در امانت‌داری است. کاربرد و تأثیر عدالت در احکام فقه‌ سیاسی انتخابات موجب خواهد شد، چالش‌ها و تنش‌هایی انتخاباتی را که قبل و پس از برگزاری انتخابات رخ می‌دهد، پیشگیری و رفع نمود. افزون بر آن، با انتخاب اصلح از نخبگان و کارشناسان در امور مختلف جامعه، منجر می‌شود، تأثیر آن- به معنای واقعی کلمه- در عدالت اقتصادی، حقوقی، سیاسی و به طور کلی در همه‌ زمینه‌ها بروز و ظهور داشته ‌باشد و جامعه‌ اسلامی را به سوی رشد و تعالی پیش برد. از سوی ‌دیگر، با حضور حداکثری مردم، مهر تأییدی بر نظام جمهوری‌ اسلامی باشد و به دنبال آن، امنیت و آرامش را به ارمغان آورد.

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل برهم زننده اقتصادی و اجتماعی تحقق صلح در خاورمیانه از دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در مورد عوامل برهم‌زننده صلح در خاورمیانه از دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: الف) عوامل برهم‌زننده اقتصادی: حمایت‌‌های اقتصادی آمریکا و اروپا از اسرائیل؛ توطئه‌‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران، طمع‌ورزى به منابع مسلمین؛ استفاده ابزارى آمریکا از دولت‌هاى منطقه؛ سیاست توسعه ارضی اسرائیل. ب) عوامل برهم‌زننده اجتماعی: ایجاد تفرقه میان مسلمانان؛ غفلت سران دولت‌هاى اسلامى؛ تحقیر ملت‌ها توسط سران کشورها؛ سازش دولت‌‌های عربی با اسرائیل؛ دین‌ستیزی و وابستگی حاکمان کشورهای عربی؛ تلاش برای بازسازی رژیم‌‌های قدیمی به‌وسیله غرب؛ نشر مفاهیم غربی در جوامع اسلامی.