جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جنگ پدیده‌ای است که در طول تاریخ بشری، سابقه طولانی دارد و به‌نوعی همراه همیشگی انسان‌ها بوده است. یکی از دوره‌هایی که موضوع جنگ در آن بسیار پررنگ بوده است، دوران جاهلیت می‌باشد. نزاع میان قبایل بی‌شمار شبه‌جزیره عربی، به‌عنوان یک سنت جاری در میان اعراب شکل‌گرفته بود و ذهن و جسم آن‌ها را همواره درگیر خویش ساخته بود. گذشته از همراهی زندگی انسان با مسئله جنگ و درگیری، اسلام در سرزمینی متولد شده بود که ویژگی بارز مردمانش جنگ و خونریزی بود؛ بنابراین، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانست نسبت به این مسئله خانمان‌سوز حیات انسان، بی‌تفاوت باشد. حال مسئله تحقیق حاضر این می باشد که فرهنگ‌سازی قرآن کریم درباره جهاد در برابر جنگ جاهلی چه بوده و بازآفرینی آن در عصر حاضر چگونه می باشد؟ پژوهش حاضر تحقیقی بنیادی و به روش توصیفی،تحلیلی و انتقادی و با هدف بررسی دیدگاه ها و آراء متفکران درباره مسئله پژوهشی و همچنین ارائه راهکارها در این باره ، به انجام رسیده است. روش گردآوری داده‌ها نیز، روش کتابخانه‌ای بوده و از منابع تاریخی، فقهی و متون دینی مرجع بهره گرفته‌شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که قرآن کریم با زیر سؤال بردن فرهنگ جنگ عرب جاهلی و با تکرار درست موضوع جهاد درآیات مختلف با وضع قوانین، مقررات و ارائه توضیحات وافی و کافی به فرهنگ‌سازی درباره جهاد پرداخته است. از این رو با استفاده از روش‌ها و راهکارهای متنوع، جامع و کارآمدی مانند الگودهی مناسب، تبلیغ و آموزش و استفاده از نظام ارزشیابی و ... به فرهنگ‌سازی درباره جهاد پرداخته است. ازجمله روش‌ها و راهکارهای بازآفرینی جهاد در عصر حاضر می‌توان برداشت صحیح و تفسیر درست آیات جهادی قرآن، بازخوانی درست اندیشه‌های جهادی پیامبر (ص)، تحلیل دقیق و نقد عناصر محوری دخیل در جنگ جاهلیت (مانند تعصبات قومی قبیله‌ای، پیروی کورکورانه از اجداد...)، درک و شناسایی صحیح شرایط حاکم بر عصر حاضر به جهت بومی‌سازی جهاد و تأکید بر مبانی غنی دینی و اسلامی که زمینه‌ساز موضوع جهاد می‌باشند (مانند توحید، معاد و ...) را نام برد.

از دیدگاه قرآن کریم؛ انسان برترین آفریده الهی است و به همین دلیل درباره او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوت هایی درباره ی او و کارهایش صورت گرفته است. با توجه به اهمیت شناخت انسان و تاثیر آن در رفتار آدمی این مطاله با رویکرد نظری و به شیوه ی کتابخانه ای با هدف بررسی ویژگی های جسم و روح انسان در صدد دریافت دیدگاه قرآن نسبت به پرسش های پژوهش است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از دیدگاه قرآن انسان موجودی است مرکب از دو بعد جسم و روح که دارای دو نوع آفرینش است: 1- خلقت از خاک که اولین موجود (حضرت آدم علیه‌السلام) با آن ساخته شده و دمیدن از روح خودش در وی.2- خلقت انسان‌هایی از نسل او به وسیله نطفه. پس در آغاز؛ خداوند نوع انسان اولیه را خلق کرد و سپس نسل وی را از نطفه همان انسان قرار داد. تا بدین‌سان، مراحل حیات آدمی پس از خلق ادامه یابد. انسان پس از خلقت، با توجه به فطرت اجتماعی وی، مدتی را در این دنیا سپری کرده و پس از آن در اثر مرگ، روح او از این دیار به دیار دیگری به نام «برزخ» که «عالم مثال» نام دارد و انسان‌ها در آنجا یا متنعّم هستند و یا معذّب، کوچ می‌کند و در آنجا به حیات خود ادامه می‌دهد؛ زیرا اصالت انسان به روح اوست و روح مجرّد تنها نحوه ارتباطی با بدن دارد که با فرا رسیدن مرگ این ارتباط قطع می‌شود. با برپایی معاد در جریان سیر حیات، علاوه بر روح، جسم انسان نیز مؤاخذه می‌شود. با توجه به اینکه انسان موجودی چند بعدی و پیچیده است که شناسایی دقیق ویژگی های وی بررسی همه جانبه نیاز دارد. اهمیت و دلایل انتخاب این مسئله مهم مکتبی، اجتماعی و انسانی فراوان است که عمدتاً برمی گردد به این حقیقت که انسان به اصطلاح شاه بیت آفرینش است و بدون شناخت صحیح و درست انسان ، شناخت درست جهان امکان پذیر نیست و از آنجائی که انسان یک موجودی است که می تواند خود آگاهی داشته باشد؛ از زمانی که شروع به خود شناسی کرد همیشه خود را با موضوعات کلان هستی مقایسه کرده است( خدا ، جهان ، انسان)، انسان می خواهد خود را در داخل این منظومه وجودی سه عنصری بشناسد و لذا از رویکردهای مختلف به این مسئله نگریست و از زاویه مکاتب مختلف بشری و ادیان آسمانی به خودش نگاه کرد(جعفری؛ 16،1377). در همین راستا در این مطالعه بر آن شدیم تا با بررسی ویژگی های جسمی و روحی انسان و ارتباط بین این دو از نگاه قرآن گامی هر چند کوچک در شناخت بهترین مخلوق خداوند برداریم. امید است با عنایت خداوند متعال در این راه توفیق حاصل نمائیم.

قرآن کریم به عنوان وحی الهی و پیامبر اکرم(ص) به عنوان آورنده ی این کتاب آسمانی، در عصر نزول، بی شک از سوی مشرکان، آماج اتهام های مختلف قرار گرفته اند. یکی از این تهمت ها که به قرآن نسبت داده شده، اساطیرالاولین دانستن آموزه های آن می باشد که در نه سوره مختلف مکی ذکر شده است. بررسی سیاق آیات، بیانگر این است که اساطیرالاولین، بار معنایی منفی داشته است ولی علی رغم چیزی که در تفاسیر رواج یافته، اساطیرالاولین به معنای افسانه های پیشینیان نیست؛ بلکه با استناد به قرائن کافی که در خودآیات وجود دارد، مراد از اساطیرالاولین، نوشته های تورات و انجیل است و چون همه موارد نه گانه، در سیاق آیات معاد و قیامت می باشد؛ لذا مشرکان با استناد به نوشته های عهدین، ناظر بر خبر از وقوع معادی که هنوز به تحقق نپیوسته بود، قرآن را برگرفته از همین آموزه های تورات و انجیل قلمداد می کردند. بنابراین شبهه اقتباس قرآن از عهدین، بیش از آنکه برگرفته از آرای مستشرقان معاصر باشد، ریشه در ترکیب قرآنی اساطیرالاولین دارد. این پژوهش ضمن استناد به آیات قرآن کریم و بررسی دقیق سیاق آن ها، پاسخ قرآن را در مقام رد این شبهه و در ذیل واژه امّی واکاوی کرده است. بر اساس شواهد مختلف از قرآن، کتب عهدین، شواهد لغوی در زبان عربی و... واژه امّی بر خلاف دیدگاه رایج، نمی تواند به معنای " بی سوادی" باشد؛ بلکه این واژه در قرآن، به معنای فردی است که به کتب آسمانی آشنایی ندارد، گرچه خودش یهودی یا مسیحی باشد و این معنا از واژه امّی دقیقا در راستای معنای مورد نظر این پژوهش از واژه اساطیرالاولین است.

آداب اجتماعی، آن دسته از دستورات شرع مقدس و عقل است که انسان ها در تعامل با یکدیگر باید به کار گیرند. همچنانکه خداوند انسان را اجتماعی آفریده، به او دو بعد شخصیت فردی و اجتماعی داده و انسان را ناگزیر به برقراری روابط گوناگونی با خود، خدا، طبیعت و هم نوعان ساخته است؛ آداب مربوط به این رابطه ها را نیز بیان نموده و اگر هم به طور مستقیم بیان نکرده؛ قطعا چارچوب ها و قواعد آن را در آیات قرآن اشاره نموده است. در این پژوهش مهم ترین مبانی آداب اجتماعی اعم از ایمان به خدا، باور به معاد، و اصل اعتدال و میانه روی تبیین می گردد. پس از آن، به توضیح مهم ترین مؤؤلفه های آداب اجتماعی از منظر سوره لقمان و حجرات پرداخته می شود. مهم ترین مؤؤلفه های آداب اجتماعی از نگاه سوره لقمان عبارتند از: سپاسگزاری از منعمان؛ مصاحبت نیکو با والدین و احسان به ایشان؛ امر به معروف و نهی از منکر؛ پرهیز از غرور و تکبر؛ میانه روی در زندگی و رعایت ادب سخن گفتن؛ تواضع و فروتنی نسبت به مردم؛ تواصی به صبر واستقامت؛ ضرورت پذیرش پند ناصحان. مهم ترین مؤؤلفه های آداب اجتماعی از نگاه سوره حجرات عبارتند از: حفظ حرمت خدا و رسول اکرم؛ کوتاه کردن صدا در برابر رهبر امت اسلامی؛ عدم تحمیل دیدگاه های خود بر رسول خدا؛ ضرورت اطاعت محض از رسول خدا؛ اصلاح بین برادران ایمانی؛ پرهیز از تمسخر دیگران؛ پرهیز از عیب جویی؛ پرهیز از نسبت دادن القاب زشت و ناروا؛ پرهیز از سوء ظن برادران ایمانی؛ پرهیز از تجسس در زندگی یکدیگر؛ پرهیز از غیبت؛ رعایت کرامت افراد به تناسب تقوای ایشان؛ ادب پایبندی به رهبران الهی؛ ادب یادگیری؛ ادب قدر شناسی.