جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

1. بیان مساله خدواند سرچشمه همه ی خوبی ها و زیبایی هاست و راه رسیدن به خداوند نیز راه رسیدن به همه ی کمالات و نتیجتا قرب الهی است و از آنجا که معاد انسان بر مبنای عمل اختیاری او یعنی بطور دقیق همان عمل اوست خداوند او را در رسیدن به هدف آفرینش خود هدایت می کند و از روی حکمت خود وسایل هدایت را (حجت ظاهری و باطنی) در قالب دین در اختیار او قرار داده تا او بهانه و دست آویزی در برابر خداوند نداشته باشد و مسیر زندگی خود را انتخاب و آن را بپیماید. براساس فرمایش حضرت علی (ع)، خداوند حق خود را بر بندگانش، اطاعت خویش قرار داده و بر اساس آیه (ان الله لایظلم مثقال ذره و ان تک و حسنته یضاعفها و یوت من لدنه اجراً عظیما) و آیه (من جاء بالحسنته فله عشر امثالها)، ، برای انسان های فرمان بردار و مطیع (مومن)، پاداشی از در بخشندگی و بیشتر از عمل آنان در نظر گرفته است، چنان که در آیات یاد شده، پاداش مضاعف و ده برابر بیان شده است. در مقابل برای کسانی که در مسیر بندگی و اطاعت خداوند قدم نمی گذارند و نافرمانی امر الهی را پیش می گیرند، جز به مقدار همان عمل، جزا و عقاب در نظر گرفته نشده است: (و من جاء باسیئته فلایجزی الا مثلها و هم لا یظلمون). براساس این آیه و آیات دیگر، همواره این قاعده برداشت شده است که خداوند بر مبنای سنت خود، در برابر عمل نیک انسان پاداش مضاعف و در برابر عمل زشت انسان کیفر برابر با عمل در نظر می گیرد. بر خلاف قاعده و سنت یاد شده، از برخی آیات، این نکته برداشت می شود که خداوند در برابر عمل نیک و بد انسان، پاداش و کیفر برابر در نظر می گیرد؛ از جمله: ((فمن یعمل مثقال ذره خیره یره ومن یعمل مثقال ذره شر یره)) (سوره زلزال، آیات 7 و 8). همچنین در آیات (...یضاعف لها الغذاب ضعفین ...)) (احزاب، آیه 31) و ((... اتهم ضعفین من العذاب ...)) (احزاب، آیه 68) به ترتیب به عذاب دو برابری برای همسران پیامبر و کیفر مضاعف برای ائمه کفر اشاره شده است. این آیات و آیات مشابه، قاعده مضاعف بودن پاداش و برابر بودن کیفر را که در پاراگراف پیشین به آن اشاره شد، نقض می کنند. حال با توجه به مطالب گفته شده این سوالات ذهن انسان را به خود مشغول می سازد که چه عواملی زمینه ساز برابری و نابرابری پاداش و کیفر الهی با اعمال انسان است؟ همچنین نسبت و رابطه میان میزان جزا و پاداش اعمال انسان با نوع عمل و درجات و شرایط متفاوت افراد چگونه است؟ و نیز خداوند براساس چه قاعده و سنتی در برابر عمل انسان پاداش و کیفر می دهد؟ این پژوهش در نظر دارد، در ضمن چند فصل، با گردآوری و دسته بندی آیات، برابر و نابرابری پاداش و کیفر الهی با اعمال انسان را بررسی و مورد تحلیل قرار دهد. 2-پیشینه تحقیق: هرچند محدثان مجموعه های روایی با عنوان ثواب الاعمال و عقاب الاعمال را گردآوری کرده اند اندیشمندان و نویسندگان مسلمانان درلابه لای آثار مختلف اظهارنظرهایی کرده اند و از طریق بررسی متون دینی قواعدی مثل(اصالت تفضل درثواب دهی و نه معاوضه قراردادی و معاملی) و در دادن کیفر به اصل مانند عمل و عدم افراط و خروج از اعتدال را استنباط کردند و نیز در چرایی و چگونگی عذاب اخروی با بررسی دیدگاه های علامه مجلسی و علامه طباطبایی به ترتیب مبتنی بر: 1-اعتبارانگاری رابطه میان عمل و جزای اخروی و اینکه عدل الهی را مقتضی عذاب می داند و قائل به رد نظریه تجسم اعمال است؛ 2-پذیرش ارتباط تکوینی و حقیقی میان عمل و جزای اخروی و قائل شدن به تجسم اعمال را به دست آوردند و ذیل پژوهشی درباره عقاب و کیفر در نظام قضا و قدر با تکیه بر قواعد متقن کلامی و فلسفی مجازات و کیفر گنه کاران را با قضا و قدر و عدل و احسان الهی سازگار دانستند. در بررسی پاداش و کیفر اخروی از دیدگاه های 1-قاضی عبدالجبار2-خواجه نصیرالدین طوسی3-ملاصدرا؛ به ترتیب :1- به رابطه قراردادی بین عمل وپاداش و کیفرهای اخروی؛ 2-پاداش را از فضل و کیفر را از عدل می دانست؛ 3-درمورد ماهیت پاداش و کیفر اخروی که قائل به تجسم اعمال بود؛ رسیدند. و بنابر نظر متکلمان عدلیه مانند عبدالجبار و سید مرتضی ثواب استحقاقی بوده و نظر متکلمان اشاعره مانند اشعری و برخی متکلمان امامیه مانند شیخ مفید و علامه طباطبایی تفضلی است و اما اینکه عوامل وشرایطی باعث برابری و نابرابری ثواب و عقاب اعمال می شود اثری جامع و مستقل در دست نداریم که ما به بررسی آن می پردازیم در ذیل به چند نمونه از آثار مرتبط با موضوع این پژوهش اشاره می شود: 1. ثواب الاعمال و عقاب العمال، شیخ صدوق (ره) (کتاب) 2. پاداش و کیفر اخروی از دیدگاه عبدالجبار، خواجه نصیر الدین طوسی و ملاصدرا، از غلامرضا حکمتی فر 3. مقاله چرایی و چگونگی عذاب اخروی، بررسی دیدگاه علامه مجلسی و علامه طباطبایی، از محمد مهدی مشکاتی و سید روح الله فاطمی زاده 4. مقاله بررسی تجسم اعمال از دیدگاه ملاصدرا و علامه مجلسی، از محمد مهدی گرجیان، سید محمود موسوی و صدیقه شریعتی فر 5. مقاله بررسی عقاب و کیفر در نظام قضا و قدر، از دکتر احمد بهشتی 6. مقاله نگاهی به سازوکار ثواب و عقاب اللهی، از محمد حسین صالح آبادی 7. مقاله بررسی نظریه عوض و مقایسه آن با نظریه ثواب از دیدگاه سید مرتضی، از حمید رضا سروریان 8. مقاله ثواب عقاب های شگفت انگیز، از محمد عالم زاده نوری 9. مقاله جایگاه ولایت پذیری و ولایت مداری در اسلام و عوامل موثر بر تحکیم آن مبتنی بر قرآن کریم، از دکتر اسماعیل خارستمی و کارشناس ارشد فاطمه سیفی. 3-روش تحقیق: دراین پژوهش درراستای رسیدن به هدفمان از روش تحلیل محتوای کیفی کمک خواهیم گرفت. روشی که برای تحلیل داده های متنی کاربرد فراوان دارد زیرا در این تحلیل به پیام های مستتر در متن می پردازد و می تواند روشی پژوهشی برای تفسیر ذهنی محتوای داده های متنی از راه فرایند های طبقه بندی نظام مند باشد. باتحلیل محتوای کیفی می توان یک رویکرد روش شناسانه و کنترل شده ی مرحله به مرحله بارعایت عناصر مورد مطالعه در نظرگرفت.

تحقیق پیش رو شاخص های جامعه اسلامی با توجه به تفسیر المیزان و فی ضلال می باشد این تحقیق به شاخص هایی که در اسلام در مورد یک جامعه بیان شده میپردازد و عنوان می کند که مراد اسلام از یک جامعه آرمانی به چه شکل می باشد و چه شاخص هایی مدنظر اسلام است که در سایه آن مردم به رشد و بالندگی برسند . طبیعتا دو تفسیر مورد نظر توضیحات کامل و جامعی در این مورد بیان کرده اند . هدف از انجام دادن این تحقیق روشن شدن روند و رویکرد اسلام در مورد یک جامعه و فرد فرد اعضای آن جامعه میباشد واینکه روش اسلام دارای پایانی میباشد ویا دنباله دار است0هدف دیگر بررسی شاخص های اسلامی ، اشنایی دقیق تر با مفاهیم وکاربردهای ان بوده وفرهنگی که اسلام ارائه می دهد چه تفاوتی با فرهنگی که غرب در جامعه ارائه می دهد دارد و رشد فرهنگی بر پایه اسلام چگونه و نتایج حاصل از آن چه می باشد.مقصود دیگر این است که ایا اسلام در رابطه با مسائل اجتماعی راه وروش مناسبی دارد که پاسخگوی نیاز انسان ها باشد ویا اینکه باید از مکاتب دیگر، ان را برداشت نمود و در کنار آن روشن تر شدن دیدگاه دو مفسر بزرگ در مورد فرهنگ صحیح اسلامی می باشد که هر کدام به چه شکل به موضوع واحد توجه کرده و تفسیر نموده اند . نتایجی که از این تحقیق حاصل شده به شکل کوتاه می توان گفت که اسلام به جزء جزء حرکات و سکنات مردم در جامعه توجه دارد به تمام مسائل روحی و روانی انسان ها دقت می کند و می داند که همه چیز در روند حرکت یک جامعه موثر است به طور کلی میتوان گفت برای رشد و اصلاح جامعه تک تک افراد باید خود را پاک و پاکیزه نموده تا به هدف متعالی که رشد و تکامل است برسندهمچنین به تعدادی از شاخص ها بطور تخصصی تر پرداخته شده وابعاد مختلف نگرش اسلام در مورد ان مساله توضیح داده شده است درمورد مسائل اجتماعی ومشکلات وراه حل های ان توضیحات جامعی ارائه شده وبه نگرش دو مفسر مسلمان که به این شاخص ها پرداخته بودند بطور دقیق تری مورد توجه قرار گرفته است . این دو مفسر بزرگ یک سری از شاخص ها توجه خاص تری نشان داده اند . به خصوص که سید قطب به یک سری شاخصه های محدود تری اشاره نموده است . از جمله این مباحث مبحث جهاد است که سید جهاد را دفاعی معرفی نمی کند بلکه اسلام وظیفه دارد فرهنگ خودش را در همه جای عالم گسترش دهد . لذا از نظر ایشان منحط ترین روش جهاد روش دفاعی است . در بحث توحید علامه شالوده و بنیان کلیه ی احکام اسلامی را توحید و سپس اخلاق کریمه بیان می کند و اخلاق کریمه تمامیت نمی یابد مگر با توحید . در بحث معاد علامه عنوان می کند تنها چیزی که مانع طبیعت انسان از ارتکاب به کار زشت می شود بحث عقاب شدید است و هیچ یک از معارف اصلی دیگر این چنین تاثیری ندارد حتی توحید . در ذیل بحث نماز به عنوان شاخص این دو بزرگوار مطرح می کنند که نماز باید برپا شود نه فقط به جا اورده شده و نماز از روح اصیل خود خالی باشد . بلکه باید در تمام مراحل زندگی نماز جاری و ساری باشد . در مبحث ایمان به عنوان شاخص سید قطب عنوان می کند که هر ایه ای بر مومن خوانده شود ایمانش زیاد گشته و برعکس هر ایه ای بر کافر خوانده شود خباثتش زیاد می گردد . در بحث عمل صالح این دو بزرگوار بیان می کنند که این عمل از طرف هر کسی انجام شود فرقی نمی کند خداوند پاداش هر شخص را بر اساس ایمانش خواهد داد . بر خلاف دیدگاهی که در قدیم وجود داشت . ایشان همچنین نقش انفاق را در جامعه مهم دانسته و بیان می کنند که کارکرد اصلی انفاق از میان رفتن فقر و فاصله ی طبقاتی در جوامع اسلامی می باشد . در ذیل شاخصه دیگر که صبر عنوان گردید علامه بیان می کند که در مسائل مختلف انسان ها باید یک ثبات شخصیت داشته و کنترل ورحی خود را از دست ندهند . اخرین مبحث در این زمینه بحث احسان بود که علامه عنوان می کند احسان عبارت است از : 1.تفضل و نیکی به دیگران 2. انجام عمل به شکل نیکو 3.انجام عمل و رفتار صالح . با توجه به اینکه روش مورد استفاده کتاب خانه ای میباشد لذا از روش فیش برداری استفاده شده که با استفاده از فیش منابع و ماخذ شناسایی شده و محتوی استخراج گردیده سپس در فیش جداگانه ثبت و در مرحله بعدی مطالب را جمع بندی نموده و در آخر به مقایسه و تجزیه و تحلیل پرداخته میشود.شیوه نگارش پایان نامه این گونه است ابتدا شاخص مورد نظر را عنوان نموده و سپس توضیحات پایه ای در مورد آن بیان گردیده و آیات قرآنی را عنوان شده و پس از آن دیدگاه دو مفسر ارائه گردیده و ارتباط آن با جامعه مورد تحلیل قرار گرفته، در نهایت نتایج حاصل از این تحقیق را بررسی نموده و توضیح داده شده است.

نویسنده، مخاطب، مضمون و قالب، چهار ضلع یک اثر ادبی را شکل می‌دهند. مکاتب ادبی پیرامون این چهار ضلع، نظرات مختلفی را عرضه کرده‌اند. اسلام به‌عنوان یک مکتب فکری آسمانی دربارۀ آن دیدگاه‌هایی دارد. نویسنده به‌عنوان یک انسان تأثیر‌گذار، اهمّیت ویژه‌ای در رویکرد ادبی اسلام دارد. دین اسلام اثر ادبی را به‌عنوان یک عمل می‌داند که می‌تواند صالح یا طالح باشد. اینکه اثر ادبی چه معنا و مفهومی را دربر بگیرد، از دیدگاه اسلام شایان توجّه است. در این جستار تلاش شده تا دیدگاه‌های اسلام پیرامون دو ضلع نویسنده و معنا در اثر ادبی سنجیده شود. برای درک بهتر از دیدگاه اسلام، نیم‌نگاهی به نظرات دیگر مکاتب ادبی و تفاوتشان با رویکرد اسلامی شده ‌است. این بررسی نشان داد که برخلاف متن‌محور و مخاطب‌محور بودن بسیاری از مکاتب ادبی، رویکرد ادبی اسلام، معناگرایانه است و جایگاه نویسنده اهمّیت ویژه‌ای دارد.

مسئله فلاح و فوز و راه‌های رسیدن به آن، به‌عنوان از موضوعات بسیار مهم و تأثیرگذار در جامعه بشری است که در قرآن کریم و نهج‌البلاغه بارها بدان اشاره‌شده است؛ دین مبین اسلام به موضوع فلاح و فوز انسان به‌عنوان از مسائل مهم جامعه انسانی توجه ویژه داشته وبشریت را به آن دعوت می‌نماید. در این تحقیق که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام‌شده است، در ابتدا مفهوم فلاح و فوز و کلمات هم‌معنا موردبررسی لغوی و اصطلاحی قرارگرفته است؛ سپس با توجه با آیات قرآن کریم و روایات به پژوهش در خصوص آن پرداخته و دیدگاه مفسران علمای اسلام از شیعه و اهل سنت بررسی‌شده است و در ادامه با توجه به فرمایش‌های امیرمومنان علی (ع) در نهج‌البلاغه و شروح آن به کنکاش در مفهوم فلاح و فوز پرداخته‌شده است. از بررسی این مجموعه‌های گران‌قدر این نکته برداشت می‌شود که فلاح فرد و جامعه صرفاً با داشتن یک ویژگی حاصل نمی‌گردد، بلکه برای رسیدن به آن باید به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها در ابعاد مختلف باورها، فعالیت‌های عبادی (احکام عملی فردی و اجتماعی) و نیز خصوصیات اخلاقی (ملکات اخلاقی فردی و اجتماعی) دست‌یافت. از آن جمله در بُعد باورها می‌توان به ایمان به خدا، نبوت و معاد، در بُعد عبادات به نماز، روزه، جهاد، امربه‌معروف و نهی از منکر و در بُعد اخلاق به تقوا، یاد خدا، صبر و تزکیه نفس اشاره نمود. همچنین ازجمله موانع رسیدن به فلاح و فوز می‌توان به کفر، شرک، عصیان، ظلم، گناهان کبیره، کبر و استکبار اشاره نمود.

همه انسان‌ها برای ادامه حیات خود، به‌ناچار در هر ثانیه، دقیقه، ساعت، روز و شب در تعامل و ارتباط با خویشتن، خانواده، محیط کسب‌وکار، جامعه، طبیعت و خداوند می‌باشند، علم ارتباطات، اصول، مبانی، قواعدی را در هر بخش از این ارتباطات تعریف و تبیین نموده تا انسان‌ها بتوانند بر این مبنا درست عمل کرده و روابط سالم و اثربخشی را در مدیریت کار و زندگی داشته باشند. از دیدگاه قرآن، اموری چون توحید، معاد، عمل صالح و ارتباط مؤثر از مشترکات ادیان محسوب شده، لذا انسان‌ها با هر دینی می‌توانند با همزیستی مسالمت‌آمیز با هم ارتباط مؤثر داشته و در کار و زندگی موفق باشند. قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی‌ کَلِمَهٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً... بگو: «ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم....(آل‌عمران: 64) ...وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً......و به مردم نیک بگویید...( بقره/ 83) جذابیت قرآن در این است که سخن گفتن با همه انسان‌ها را به نیکویی سفارش کرده و این یعنی در جهان هستی همه مردم، فارغ از دین، مذهب، رنگ، نژاد، ثروت، قدرت، قوم، قبیله و کشور دارای کرامت هستند و باید به بهترین سبک با آن‌ها ارتباط برقرار کرد و این ریشه و اصل اساسی در علم ارتباطات است که قرآن به آن تأکید دارد. تحقیق پیش رو با هدف بررسی مبانی و ابعاد علم ارتباط مؤثر از منظر قرآن انجام گرفته و پیشنهاداتی برای بهبود فرآیندهای ارتباط مؤثر ارائه شده است که در این پژوهش خواهید خواند.

خانواده به‌عنوان مهم‌ترین نهاد تربیتی جامعه و اثرگذارترین عامل حرکت مطلوب فرزندان، برای انتخاب سبک و شیوه زندگی اسلامی است. قرآن به‌عنوان کتابی جامع و کامل برای سعادت انسان از پرداختن به وظایف والدین در قبال فرزندان، که بن‌مایه شکل‌گیری شخصیت انسان است چیزی را فروگذار ننموده است و در مورد این نهاد بنیادین و وظایف هر یک از آنان، رهنمودهای ارزشمندی دارد که در صورت اجرای آنها، هر یک از اعضای خانواده به‌صورت صمیمی و سازنده به رشد و تکامل یکدیگر کمک می‌کنند. تربیت فرزندان از جمله وظایف والدین و جزء حقوق فرزندان محسوب می‌شود. این نوشتار با هدف ارائه راهکارهای تربیتی قرآن به والدین و با نگاه تحلیلی به دیدگاه‌های علامه طباطبایی و سید قطب سامان داده‌شده است. مفسرانی که در تفسیر خود به بعد اجتماعی آیات و آموزه‌های تربیتی و ارشادی قرآن توجه نموده و با برقراری ارتباط بین قرآن و نسل امروز، درمان مشکلات اجتماعی امروز را نهفته در آیات قرآن می‌دانند. روش تحقیق در این پایان‌نامه روش مطالعات کتابخانه‌ای شامل استفاده از کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌ها و نیز سایت‌های علمی است. دستاورد این تحقیق توصیه‌ها و آموزه‌های مهم تربیتی قرآن به والدین در دو بخش وظایف مادی شامل تأمین خوراک و پوشاک نوزاد و توصیه به بازی‌های ورزشی ورزمی است و وظایف معنوی در زمینه‌های مسائل اخلاقی از جمله صبر، مشورت، حجاب، وفای به عهد، ایثار، برادری و...، مسائل اعتقادی چون اعتقاد به توحید، نبوت و معاد و مسائل عبادی مانند نماز و روزه است که در هر بخش به‌صورت مفصل به این توصیه‌های تربیتی پرداخته‌شده است.

شهادت در اسلام جایگاه خاصی دارد. و این جایگاه، بسیاری از افراد را به آن تشویق و ترغیب کرده است. از جمله جایگاه شهدا در قرآن و روایات؛ برخورداری از حیات ویژه و فوق تصور نزد خداوند متعال، زنده ماندن ایشان و دستگیری‌ها و حق شفاعت شهدا از مردم است. به عبارتی؛ از آن‌جا که شهدا در دنیا با توجه به ظرفیت خود نسبت به خدا معرفت و حضور پیدا کرده بودند. در عالم آخرت نیز به دیدار خدا دست یافته و از جایگاه نیکویی بهره‌مند هستند. این افراد وارسته که قرب الهی را درس گرفته بودند، توصیه‌هایی داشتند، که در آن آرمان‌ها و خواسته‌های خود را برای بازماندگان به جا گذاشتند. جوانان مومن و انقلابی نیز با بهره‌گیری از آیات قرآن و دستورات خداوند متعال، برای دفاع از وطن و حفظ ارزش‌های انقلاب اسلامی و دفاع از مقدسات خویش به جبهه‌های جنگ می‌رفتند، تا با استکبار جهانی مقابله کنند. ایشان در میان تکاپوی جهاد اکبر و جهاد اصغر خویش پیام‌ها و دیدگاه‌های عارفانه و ... خود را به صورت وصایایی به افراد جامعه ابلاغ کرده و خود به دیدار محبوب ‌شتافتند. این پژوهش با تأکید بر بیانات مقام معظم رهبری در مورد مطالعه وصایا، ترویج و نشر فرهنگ و آثار شهدا و مبارزه با تهاجم فرهنگی، تدوین گشته و به روش توصیفی تحلیلی درصدد است، که معارف اعتقادی و تربیتی این وصایای برگرفته از قرآن را، بررسی کند. نتایج حاصله نشان از این است، که مطالعه آثار و وصایای به جا مانده از شهدا از کلام انسان‌های بیدار و ساخته شده‌ای است، که در سایه‌سار قرآن، جنبه‌های اعتقادی و تربیتی خود را اصلاح کرده و به توصیه پرداختند. پس این توصیه‌ها دربردارنده سلوک و مشی شهدا برای وصول به قرب حق است. که برای نسل‌ها می‌تواند تأثیرگذار باشد. از جمله توجه ایشان در وصایا عبارت است از: اصلاح اصول دین که شامل ابعاد مختلف؛ توحید، معاد، نبوت و رابطه با اهل‌بیت]، ابعاد متفاوت حمایت از رهبری و ولایت؛ حفظ ارزش‌های انقلاب اسلامی، پشتیبانی از روحانیت، توجه به خطر منافقین و ... . و پایبندی ایشان به اصول اخلاقی، که خود شامل بخش‌های اصلی و فرعی است. و هم‌چنین دربردارنده توصیه شهدا به امور اخلاقی، اجتماعی، خودکفایی فرهنگی است، که هرکدام شامل اموری می‌شود.