جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آسیب‌شناسی مبانی‌ معرفت‌شناختی علوم انسانی از منظر قرآن کریم، مسئله این مقاله است. پاسخ این مسئله بر اساس تئوری تحلیل بحران بیان شده است. بر اساس این چارچوب، یک آسیب باید از چند زاویه تجزیه و تحلیل شود: 1. آسیب چیست؟ 2. ریشه یا ریشه‏های آسیب چیست؟ 3. وضع مطلوب چیست؟ 4. راه‌حل چیست؟ بر این اساس سؤالات ما عبارت خواهد بود از: 1. آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ 2. ریشه آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ 3. وضعیت مطلوب علوم انسانی در حوزه معرفت‌شناسی چیست؟ 4. ‌راه‌حل آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ پاسخ مقاله که با روش تحلیلی و استنباطی بیان شده، این است که از منظر قرآن کریم، شک‏گرایی، مادی‏گرایی و الحاد همراه با ادعای دین‏داری، آسیب‏هایی است که‌ ‏‌علوم انسانی با آن روبه‌روست یا می‏تواند روبه‌رو باشد. یکی از ریشه‏های این مشکلات، انکار غیب است. وضع مطلوب هم بنا کردن علوم انسانی بر اساس معارف وحیانی و معارف ‌اهل‌بیت‰ می‏باشد. با قیام علمی لله و اصلاح و ترمیم و بلکه تحولِ دستگاه معرفت‌شناسی علوم انسانی، می‏توان به وضعیت مطلوب دست یافت.

هدف پژوهش حاضر بررسی نحوه مواجهه با مخالفان در قرآن بود. پژوهش بر نگاه قرآن به انسان در قالب دو گروه رشد یافته و رشد نایافته استوار است. در این راستا و با روش توصیفی-تحلیلی حقوق مخالفان از این منظر زیبایی‌شناسانه بررسی شده و شیوه برخورد با انواع مخالفان همراه با شرایط و خصلت‌های کسی که با مخالف روبرو می‌شود، در نگاه دو مفسر بزرگ قرآن، علامه طباطبایی و آیت الله طالقانی تبیین گردید. نتایج نشان داد، تشخیص حقوق متعاملین مقدمه تعامل سنجیده و حکیمانه میان آنها است. لذا، تعاملی خردورزانه مبتنی بر احترام و حکمت‌آمیزی از جاذبه‌های زیبایی برخوردار بوده، که غلبه خردگریزی و گاه خردستیزی علت العلل نادیده گرفتن آن حقوق می‌باشد. نگاه زیبایی شناسانه قرآن، از معبر تقویت خردورزی در این عرصه پرتزاحم به کمک انسان مختار می‌آید تا به کمک آن حقوق انسانی تضمین شود. احیای حق در هر زمان و مکان، در هر جبهه و جناح و در شرایط صلح و جنگ، موانعی طبیعی چون روحیه استکباری و طغیان‌گر، خشم و کینه در میان متعاملین دارد. در این طریق بشر به حکم عقل، به عنوان نبی درون به مدد مراقبه و شنیدن صدای وجدان به تربیت و تزکیه نفس پرداخته و موانع استکباری و طغیان‌گر ظهور و پاسداشت حق را رفع می‌نماید. این تعقل نمود خود را در تزکیه، انشراح صدر و توانایی درک وجوهی از حقی که مهجور مانده، در صداهای ناشنیده از مردم منتقد و مخالف نیز نشان می‌دهد. نتیجه این سلوک اجازه ظهور و حفاظت از حقوق انسان‌هایی با افکار متفاوت، متکثر و گسترش فضای سلم و امان و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز همه اقوام در جامعه دینی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی گزاره‌‌های قرآنی مرجع امنیت سیاسی افراد بود. روش پژوهش تفسیر موضوعی استخراجی غیرزمانی بوده و نتایج نشان داد، قرآن در گزاره‌‌های گوناگونی به اهمیت یکایک انسان‌‌ها اشاره کرده و بر مصونیت آنان در ایفای حقوق سیاسی‌شان تاکید می‌‌نماید که در آن مردم آزادانه و بدون ترس باورهای خود را بیان کرده و کسی به آنها به دلیل ابراز عقیده‌‌شان تعرض نمی‌‌کند و مشارکت آنان توسط حاکمیت یک کشور به منظور تعیین سرنوشت اجتماعی و سیاسی تضمین می‌‌شود. از نظر آموزه‌های قرآنی، بدون پذیرش امنیت سیاسی افراد در هیچ جامعه‌‌ای امید تعالی و ترقی وجود نخواهد داشت و لذا هر نظام سیاسی، به منظور دستیابی به نظامی مطلوب بایستی امنیت سیاسی را برای شهروندانش تأمین کند و از حقوق سیاسی ایشان صیانت نماید. بنابراین، از منظر قرآن کریم، با فهم جایگاه انسان نزد خداوند و نقش او در روی زمین، شناسایی حقوق سیاسی او و نفی هرگونه تهدیدی می‌‌توان به تحقق جامعه مطلوب و آرمانی از منظر قرآن دست یافت.

اندیشه خدا و چگونگی رابطه او با عالم خلقت همیشه یکی از مسائل مطرح در نظام‎های فکری جهان بوده است. رابطه از نوع صانع و مصنوع، محرک و متحرک، حلول و اتحاد، فیضان و صدور و رابط و مستقل از جمله دیدگاه‎ های مطرح در این خصوص می‎باشد. علامه طباطبایی به عنوان یک حکیم نوصدرایی ضمن نقد نظر ملاصدرا مبنی بر «لمی»بودن برهان صدیقین اثبات می ‎کند که این برهان «انی» و نسبت به سایر براهین «اشبه به لمی» است. ایشان با تقریری جدید از این برهان آن را صرفاً یک تنبیه و نه برهان می‏داند. علامه طباطبایی همین دیدگاه را در مباحث توحیدی خود در المیزان نیز دنبال می‎کند. تفسیر جدیدی از واژه حق در آیات قرآن را می‎توان یکی از نوآوری‎های تفسیری علامه طباطبایی دانست. ایشان در توضیح این آیات، وجود فقری ملاصدرا را مطرح نموده، معتقدند تنها خداوند «حق مطلق» بوده و ما سوی الله ظهورات حق و به بیان قرآنی آیات الهی هستند و آیه از خود چیزی ندارد جز ارائه ذی الایه و سایه ‎هایی هستند که خورشید حق را ارائه می‎دهند و بدون لحاظ حق هیچ و پوچ‎اند. از این منظر خداوند از حیث معرفتی تصوراً و تصدیقاً «ابده بدیهیات» بوده، سایر پدیده‎ ها ذیل بداهت حق شناخته می‏شوند.