جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

براساس ادعای ونزبرو،کانون (canon) قرآن حاصل کنار هم قرار گرفتن «بیانات پیامبرانه» است که بنا بر الزامات فرقه­ای در جوامع گوناگون پدید آمده و در پی فرآیند جامعه­سازی، با کمک معدودی از قواعد بلاغی سازوار شده­اند. آیات مربوط به مأموریت شعیب، توصیف چهار باغ بهشت (الرحمن: ۷۶-۴۶) و داستان گزارش جعفر و نجاشی نمونه‌های «بیانات نبوی» هستند. انکار اصالت تاریخی داستان شعیب، تأکید بر کارکرد تمثیلی این داستان و اقتباس برخی از درون­مایه‌های آن از عهدین؛ تأکید بر تدوین آیات 62 - 76 (وصف دو باغ دوم) پیش از آیات 46-60 (وصف دو باغ نخست)؛ اصرار بر خیالی بودن گزارش هجرت به حبشه و گفتگوی جعفر با نجاشی، ساختگی بودن آیات مرتبط با این داستان و اقتباس آن از توصیف ضروریات دین جدید در کلام مبلغان مسیحی، مدعیات ونزبرو دربارۀ این سه نمونه است. از آنجا که وی با روش تحلیل ادبی به بررسی پرداخته است، این مقاله نیز با بهره­گیری از همین روش، آرای وی را ارزیابی می­کند.

مفهوم قلب در منظومۀ معرفت دینی، از منزلتی والا برخوردار بوده است. نصوص اسلامی، علاوه بر به‌کارگیری معانی و مصادیق قلب، در دو ساحت جسمانی و روحانی، از نقش­آفرینی آن، در جهت اعتلای ابعادِ انسانی، سخن گفته‌اند. به‌رغم آنکه بازتاب نور در سایر ابعاد وجودی انسان از جایگاهی ویژه می‌نماید، این مطلب در مورد ساحت شناختیِ«قلب» نیز، مغفول مانده است. با این‌ همه، این پژوهش با اتخاذ رویکرد پسینی، از رهگذر استنطاق در کاربست‌های قرآنیِ قلب، ابعادِ شناختی آن­را به دو ساحت «منبع شناختی» و «ابزار شناختی»، قابل ارجاع می‌داند. از جانبی دیگر، کارکرد و بازتابِ بارقۀ ربانی بر ساحت قلبِ انسانی را می‌توان در مؤلفه‌هایی چون «گشودگی سینه و آرزوی تجافی از دار دنیا»، «نیل به مقام یقین و شهود عالم فراماده»، «بینش جامع­گزینی و وارستگی از تنعمات دنیوی»، قلمداد نمود.

یکی از مسائلی که همواره در فلسفه اخلاق مطرح بوده است ، مسئله وجدان اخلاقی است . در این زمینه اندیشمندان فراوانی به تفکر پرداخته اند ؛ برای نمونه کانت ،علامه جعفری ، روسو، فروید و ... با توجه به عنوان پژوهش که به دنبال مقایسه وجدان از دیدگاه قرآن و ایمانوئل کانت است .محقق در این پژوهش به بررسی هر دو دیدگاه پرداخته است .این نوشتار ، ضمن بیان مبانی نظری وجدان از منظر آن دو ، تلاش نموده تا به بیان ریشه های وجدان و پیامدهای آن از نگاه قرآن و کانت بپردازد .و تفاوت ها و شباهت های این دو دیدگاه را ذکر نماید نتایج پژوهش نشان داد که فرضیه های تحقیق درباره وجدان در این پژوهش به طور کیفی قابل تایید است و تفاوت ها در مفاهیمی چون نیت ، اخلاق مطلق و رابطه وجدان و خدا است .همچنین ، در این پژوهش ریشه های وجدان اخلاقی از دیدگاه کانت بر سه قاعده کلی بنا شده : 1) قاعده قانون کلی ، 2) قاعده انسانیت ، 3) قاعده خود مختاری در حالیکه در این زمینه ریشه وجدان اخلاقی بر اساس قرآن در خود شناسی است .

دو مسئله تحریف و اختلاف قرائات قرآن، از مسائلی است که از سده­های نخستین اسلامی، گفتگوهای فراوانی بین محققان قرآنی را برانگیخته است؛ از سویی وجود روایات ضعیف در کتاب­های فریقین، توهم وجود تحریف در قرآن را ایجاد کرده است. از سوی دیگر، به خاطر پیوند تنگاتنگی که ببین تحریف و اختلاف قرائت وجود دارد، قرائت­های مختلف از قرآن، به مسئله­ی تحریف قرآن دامن زده است. مستشرقان برای نشان دادن روند بشری شکل­گیری قرآن، اقدام به تاریخ‌نگاری قرآن نموده و دراین‌بین به اختلاف قرائات و تحریف قرآن اهمیت فراوانی داده­اند. این قلم در پی آن است که با بهره­گیری از روش کتابخانه­ای و به طریق تحلیلی ـ توصیفی نشان دهد که اختلاف قرائات در کنار انگیزه­ها و روش­های تحقیقی خاورشناسان، در شکل‌گیری توهم وجود تحریف قرآن تأثیر به‌سزایی داشته است.

تمدن و تمدن آفرینی در زندگی اجتماعی بشر از موضوعاتی است که همواره مورد توجه مورخان و اندیشمندان بوده و هست. با توجه به اینکه دنیای معاصر نیازمند شناخت و بهره‌مندی از آموزه‌های ناب و حقیقی جهان اسلام است، این مقاله با استفاده از آیات قرآن کریم، منابع تفسیری و تاریخی و منابعی که به مسائل اجتماعی پرداخته‌اند، تمدن آفرینی را تبیین و بررسی می کند. در پژوهش حاضر پس از بررسی مفهومی واژه‌های تمدن، فرهنگ و دین، دین الهی به عنوان عامل تعیین‌ کننده در ایجاد تمدن، فرهنگ و سبک ‌زندگی معنوی و مادی جامعه بشری شناخته شده که از توانایی لازم در ایجاد تمدن پایدار، شکوفا و سعادتمندانه برخوردار است. هدف از این تحقیق بیان این مسئله است که دین و انبیاء الهی با ظهور در میان جوامع، پیام‌ها و قوانین سیاسی، اجتماعی، تربیتی و اخلاقی ناب برای تمدن‌آفرینی و اداره جوامع انسانی آورده‌اند؛ در نتیجه پیامبران الهی در ابعاد گوناگون معرفتی، اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به عنوان انسان‌های برجسته‌ الهی در میان بشریت نقش مؤثری در تصحیح عقاید، افکار، اندیشه و تمدن جامعه انسانی داشته‌اند و تعالیم آنان نیروی لازم را برای ایجاد توسعه و تحول در تمامی بخش‌های اجتماعی دارد. در تمدن‌هایی که محل ظهور انبیاء الهی بوده پیامبران همواره نقش اول را در تکوین ساختار تمدن‌ها به ویژه در تعلیم و تربیت و چگونه زیستن انسان ها و مدیریت اجتماعی و معارضه با حکام جور را بر عهده داشته‌اند و رهنمودهای آنها هدایتگر جامعه بشری در سخت ترین شرایط بوده است. در این مقاله سعی شده است مهد تمدن‌هایی که محل ظهور انبیاء الهی بوده و برخی عوامل فروپاشی آنها بررسی شود.

قرآن کریم، تنها نسخه‌ تربیت و هدایت الهی است که توسط جبرئیل امین بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد تا به مردم راه و رسم درست زندگی را بیاموزد. آنچه مسلم است این است که برای رسیدن به هدف که همان تربیت انسان‌هاست نیاز به روش‌هایی است که دستیابی به هدف را ممکن می­کند. در قرآن کریم نیز خداوند متعال از روش‌‌هایی برای تربیت مردم استفاده کرده است. مثال این روش‌ها، مثال ابزار است در دست انسان که بهره‌برداری از آن رسیدن به مقصود را آسان کرده و او را از تحیر و سرگردانی در این راه رهایی می‌دهد. طبق تحقیقات انجام‌شده، تربیت از دیدگاه‌های مختلف روان­شناسی، جامعه‌شناسی، اسلامی و... بررسی شده و هر یک روش‌هایی را برای آن مطرح کرده‌اند. مهمترین روش‌هایی که قرآن برای تربیت مطرح می‌کند عبارت‌اند از روش ایجاد عشق بزرگ‌تر، روش داستان‌سرایی، روش معرفی الگوهای مثبت، روش دعوت به تفکر، روش برخورد محبت‌آمیز و... . در این مقاله از کتب روان‌شناسی، قرآنی و کتب و مقالاتی که در رابطه با تربیت قرآنی نگاشته شده، استفاده‌ شده است.

زن، نیمی از پیکره اجتماع است که با داشتن مقام انسانی، با مرد همتا و هم­سو بوده و می­تواند به مقام خلیفه الهی برسد. زن، نقش تعیین کننده­ای در ایجاد، بقا و گسترش نسل انسانی داشته و همواره در طول تاریخ، حضور فعال و مؤثر خود را اثبات کرده است. برای همین، شخصیت انسانی او و نقش­ چشمگیرش در خانواده و اجتماع و نیز دیدگاه دین اسلام به ویژه قرآن کریم نسبت به او همیشه مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده و همواره ابعاد هویتی او را جست­وجو کرده است. این مقاله، آفرینش و جایگاه زن در قرآن و عهدین و تفاوت این دو را بررسی کرده است. در گزارش قرآنی، زن عامل بدبختی یا بیرون رفتن انسان از بهشت نیست. برخلاف باورهای یهودی و مسیحی که زن را عامل بدبختی و گناه نخست آدم می­دانند، در قرآن، زن و مرد هر دو به یک اندازه در تحقق گناه دست داشته و مرتکب آن شده­اند. با توجه به هدف خلقت انسان که عبودیت خداست، بین زن و مرد تفاوتی نیست؛ زیرا هر دو انسان بوده و هر دو روح و فطرت الهی دارند. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی جمع­آوری شده و مواردی مانند وجه تسمیه آدم و حوا، چگونگی آفرینش زن، فلسفه آفرینش زن و مقام و جایگاه زن در قرآن و عهدین را بررسی می­کند.

حاکمیت، بالذات از آن خداست و حاکمیت انبیاء، در عرض حاکمیت خداوند است. استمرار این حاکمیت در اوصیای مابعد تداوم می­یابد تا زمین از حجت الهی خالی نماند. پیامبر گرامی اسلام (ص) از همان ابتدای دعوت خود، به وصایت و امامت بعد از خود توجه داشته و در موقعیت­های مختلف، وصایت امام علی (ع) را اعلام کرده و به این نکته نیز اشاره می­کند که این انتخاب از جانب خداوند است نه شخص ایشان. پیامبران دیگر نیز از جانب خداوند مأمور به تعیین وصی بودند. حضرت آدم (ع) به عنوان اولین نبی، از جانب خدا مأمور شد که شیث را به عنوان وصی انتخاب کند. حضرت موسی (ع) به عنوان بزرگترین پیامبر اولوالعزم دین یهود، از جانب خدا مأمور شد که یوشع بن نون را به عنوان وصی به مردم معرفی کند. حضرت عیسی (ع) نیز به عنوان بزرگترین پیامبر اولوالعزم دین مسیحیت، از جانب خدا مأمور شد که شمعون را وصی خود کند. پس این سنت، در شریعت­های گذشته نیز وجود داشته و امت­ها هرگز بدون رهبر و سرپرست نبودند. امام علی (ع)، یوشع­بن­نون و شمعون پطرس به عنوان برترین اوصیای ادیان ابراهیمی، ویژگی­ها و شرایط مشابهی مانند علم و حکمت، تقوا و عصمت، منصوص بودن، منصوب بودن و معجزه داشتن دارند که در این مقاله به تفصیل و با روش توصیفی- تحلیلی بررسی می­شوند. البته باید به تفاوت­ها نیز توجه شود؛ زیرا اوصیای پیامبران گذشته، خودشان نبی بودند و از طریق وحی با خداوند ارتباط داشتند، اما وصی پیامبر گرامی اسلام (ص) به دلیل بحث خاتمیت، دیگر نبی نبوده، ولی مقام امامت داشته و پیامبر (ص) ایشان را کامل­ترین اوصیا دانسته؛ زیرا لازمه کامل­ترین و آخرین دین، کامل­ترین وصی است.

دردین مبین اسلام و در مذهب تشیع «رجعت» به عنوان یکی از پایه­های اعتقادی مطرح شده است. آیات متعددی در این زمینه وجود دارد که مفسران شیعه با تفسیر این آیات مسئله رجعت را تبیین نموده اند. همچنین بهره­گیری از روایاتی که مسئله رجعت را بیان می­کند توانسته این موضوع را روشن­تر نماید. بنابراین اختلافی در ضروری بودن آن نیست؛ زیرا انکار و تصرف در آن، انکار و تصرف بی­دلیل در قرآن است.

در پی افزایش شهرنشینی، رشد فرهنگ­ها و ترقی علوم، جوامع بشری به سوی رسیدن به تمدن در حرکتند. در این سیر، برای رسیدن به تمدن مطلوب به مؤلفه­های مطلوب نیاز است که خداوند در قرآن در دو بعد مادی و معنوی و به صورت مفهومی به آنها اشاره می­کند. در این مقاله، سعی شده مؤلفه­های اصلی مادی مانند حکومت، قدرت، قانون و ... و معنوی، مانند علم، عدالت، ادب و ...، بر اساس آیات و با استفاده از تفاسیر بررسی شوند. با استناد به قرآن، دریافت این مؤلفه­ها در زندگی بشر، رسیدن به تمدن مطلوب را سریع­تر می­کند. روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی و جمع­آوری مطالب به صورت کتابخانه­ای است.