جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر اثری میان‌رشته‌ای است که سعی دارد یک نگاه زبان‌شناسانه، کاربردشناسانه و تحلیل گفتمانی به موضوع قدیمی ارتباط میان آیات قرآن داشته باشد. موضوعی که نزد دانش­مندان مسلمان، با استناد به احادیث و روایات اسلامی تا حدود زیادی حل شده و به سرانجام رسیده ­است. اما نزد برخی دانشمندان غربی گاهی جای بحث دارد و همین تفاوت نگاه و روش تحقیق ایجاب می‌کند پژوهش‌هایی صورت پذیرند که بتوانند مسائل قرآنی را با استدلال‌های غیرمذهبی تبیین کنند. این کتاب تحولی جدید در مطالعات قرآنی است که با ارائه یک تحلیل نظام‌مند از سوره‌های قرآنی، دستاوردهای زبان‌شناختی و مطالعه علمیِ زبان انسانی را به موضوع مطالعات قرآنی پیوند می‌زند. مطالعه این کتاب برای علاقه‌مندان به پژوهش در زمینه مطالعات اسلامی یا قرآنی، علاقه‌مندان به برنامه‌های زبان‌شناختی یا نظریه ربط و نیز زبان‌شناسی عربی ضروری است.

کتاب تفسیر موضوعی قرآن کریم (چیستی و الزامات)، تقریرات درسی آیت­الله محمدرضا مهدوی کنی(ره) در سال تحصیلی 1380ـ1381 است که برای دانشجویان مقطع دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) با عنوان تفسیر موضوعی قرآن کریم ارائه شده­است.

انسان از دیدگاه قرآن، از سویی، دارای کرامت است و از جمله موارد کرامت او، آن است که خداوند او را در بهترین قوام خلق کرده و تمام مخلوقات را برای او آفریده و به او قدرت بیان و کسب علم داده است. انسان نماینده خداوند در زمین و گل سرسبد هستی و مورد تکریم و تفضیل پروردگار واقع شده است. از سوی دیگر، انسان مورد نکوهش و سرزنش خداوند در قرآن کریم قرار گرفته است که ناشی از اعمال نادرست او از قبیل شرک به خداوند، کفران و ناسپاسی، عجول بودن، ضعیف بودن در مقابل شهوات، حریص و بخیل بودن، غرور، ستم پیشگی، خصومت‌گری، طاغی بودن، ناامید شونده در سختی‌ها و دارای سُرورِ غفلت‌آور در وفور نعمت‌ها و... است. از این آیات می‌توان فهمید که برای آنکه انسان مورد نکوهش الهی قرار نگیرد، باید این صفات ناپسند را در خود کنترل کرده و ضد آنها را در خود ایجاد نماید تا مورد ستایش و رضایت خداوند قرار گیرد. قابل ذکر است که اکثر موارد نکوهش انسان در قرآن، مربوط به انسان‌های بی‌ایمان و یا ضعیف الایمان و کافران است. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل آیات ستایش و نکوهش انسان در قرآن بر اساس قاعده سیاق، می‌پردازد. این بحث در راستای انسان‌شناسی از منظر قرآن و شناخت نقاط ضعف و قوت این خلیفه الهی حائز اهمیت است و نشان می‌دهد که انسان در چه شرایطی، مورد مدح و ستایش خداوند به‌عنوان خالق خود واقع شده و در چه شرایطی، از سوی خداوند مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است. شناخت این دو امر، سبب می‌شود تا انسان آن موارد را شناخته و نقاط ضعف خود را برطرف سازد و عوامل جلب تمجید خداوند را در خود ایجاد نماید. این پژوهش از زاویه دیگری نیز قابل اهمیت است و آن رفع تعارض ظاهری بین آیات ستایش و نکوهش انسان است.

داوری روشمند نسبت به اقوال دیگران در قالب تأئید سخن حق و رد سخن باطل از ویژگی‌های اختصاصی قرآن است . این پژوهش به منظور الگوگیری از قرآن در گفتگو با ملتها وصاحبان سایر ادیان الهی ، داوری قرآن را نسبت به سخنان کافران بررسی کرده است. کافران ، اهل کتاب (یهودیان ومسیحیان)ومشرکانند.سخنان مشرکان پر بسامدترین نقل قول‌های قرآن و سخنان مسیحیان کم بسامدترین آن است . سخنان نقل شده از یهود عبارتست از : 1- دسیسه‌ها ، مثل سفارش یکدیگر به افشا نکردن حقایق تورات 2- تعصبات ، مانند ادعای حق خیانت به غیر یهود 3- سخنان نادرست درباره خدا و نبوت ، مانند دست بسته و فقیر خواندن خداوند و اعتقاد به نازل نشدن چیزی از جانب خداوند بر بشر .قرآن سخن دو گروه از مسیحیان را گزارش می‌کند : 1-مسیحیان مومن به پیامبر اسلام که از خداوند درخواست می‌کنند در زمره‌ی شاهدان و صالحان قرار گیرند 2-مسیحیان غیر مومن به پیامبر اسلام که قرآن ،تنها مهم‌ترین انحراف اعتقادی آنان یعنی عیسی خدایی و تثلیث را از آنها نقل می‌کند.عقاید نادرست در مورد خدا ، نبوت ، معاد و سخنان نادرست در مورد مومنان و عقاید خرافی مهم-ترین سخنان منقول از مشرکان است .خداوند فقط سخن مسیحیان مومن را با وعده‌ی ورود آنان به بهشت تأئید می‌کند و سخنان سایر مسیحیان و بقیه‌ی کافران را ابطال می‌نماید . برخی از شیوه‌های ابطال سخن کافران در قرآن عبارتست از : افشاگری ، بیان نظر صحیح ، ریشه‌یابی ، بیان پیامد ، درخواست دلیل ، بیان دلیل برای رد ادعا . استفاده از شیوه‌های استدلالی ، پرکاربردترین شیوه قرآن در بیان بطلان عقاید انحرافی کافران است .

اصطلاح آیات مشکله درباره قرآن کریم به‌معنای دشواری و مشکل فهم مخاطب درباره برخی آیات قرآن کریم است که در حوزه‌های گوناگون عقاید، مسائل اجتماعی و حقوقی، مباحث نحوی آیات و غیره می‌تواند مطرح شود. این مقاله با نگاهی به برخی آیات مشکله قرآن کریم، به بررسی کتاب «ترجمه قرآن کریم براساس تفسیر المیزان» نگاشته آقای محمد رضا صفوی، در ترجمه آیات مزبور می‌پردازد. از جمله نکات دقیق این ترجمه، توجه به ریشه واژگانی است که در المیزان نیز به آن‌ها توجه شده و به‌درستی بر‌اساس نکات علامه در المیزان ترجمه شده است؛ و نیز نقاط قوت و دقت مترجم در مباحث نحوی و ترکیب آیات و چگونگی برداشت علامه از ترکیب‌ها و عبارت‌های آیات و یا آیات مشکله اعتقادی که این مقاله می‌کوشد این نکات را واکاوی کند.

این مقاله نقدی است بر دیدگاه یکی از نویسندگان درباره این که علم صرف فی‌الجمله در دستیابی به قرائت صحیح نقش‌ می‌آفریند. وی مدعی است، این علم در تعیین، ترجیح و تساوی قرائت‌ها نقش­آفرین است. به دلایلی که بیان می‌کنیم وی در اثبات نقش تعیینی و ترجیحی موفق نبوده است: 1. در اثبات نقش تعیینی موفق نبوده است، زیرا اولاً قاعده صرفی به­کار رفته در کلمه‌ معایش در آیه «وَ جَعَلْنا لَکُمْ فیها مَعایِشَ» (اعراف:10؛ حجر:20) از قواعد مسلم صرفی نیست؛ زیرا درباره آن بین نحویان بصره و کوفه و مفسران و لغت‌شناسان اختلاف وجود دارد؛ ثانیاً قاعده صرفی به­کار رفته در کلمه معائش مخالف با قواعد مسلم صرفی نیست. بنابراین دلیلی بر تعین قرائت معایش بر معائش وجود ندارد؛ 2. در اثبات نقش ترجیحی ناموفق بوده چون صِرف این که قاعده صرفی به­کار رفته در قرائت کلمه‌ای، به شکل قیاسی و مشهور باشد و در قرائت دیگر از همان کلمه به­صورت قیاسی و مشهور نباشد، دلیل بر ترجیح نیست. زیرا اولاً عرب آن قاعده غیر­قیاسی و غیرکلی و مشهور را استعمال کرده و ما هستیم و استعمال عرب ثانیاً از نظر علم صرف دلیلی بر بطلان قاعده غیرقیاسی و ترجیح قاعده قیاسی وجود ندارد؛ ثالثاً استفاده قرآن از کلمه‌ أساری در آیه 85 بقره که از نظر صرفی قیاسی و کلی نیست و کلمه أسری و الاسری در آیه 67 و 70 انفال بر اساس معنای أساری و أسری و معنای آیه و سیاق آیات است.

این کتاب ناظر به شبهاتی است که در حال حاضر نسبت به فهم و تفسیر قرآن وجود دارد و در واقع پاسخ بخش مهمی از چالش‌های تفسیری و قرآن‌شناختی عصر حاضر تلقی می‌شود و تا حدودی نیز بازکننده ابعاد قرآن است و با هدف استفاده دانشجویان و محققان حوزه‌های کلام، تفسیر و علوم قرآنی به رشته تحریر در آمده است. کتاب حاضر اثر شایسته تقدیر در شانزدهمین جایزه کتاب سال در این حوزه انتخاب شده است. دکتر ابوالفضل ساجدی؛ نگارنده کتاب، دانش‌آموخته دکتری فلسفه دین از دانشگاه مونترال کانادا هستند. از آثار دیگر ایشان در این حوزه می‌توان به زبان دین و قرآن، فلسفه زبان دینی و تاریخچه مکاتب تفسیری و هرمنوتیک کتاب‌های مقدس اشاره کرد.

مقاله حاضر نقدی است بر ترجمه قرآن کریم آقای ابوالقاسم پاینده که به خامه استاد فرزانه شهید مرتضی مطهری (ره) نگاشته شده است.

کتاب حاضر بررسی مبانی فهم و تفسیر قرآن از دیدگاه نهج‌البلاغه است. به باور نویسنده مبانی فهم و تفسیر قرآن، اندیشه‌های بنیادین و تأثیرگذار در تفسیر هستند که از چرایی و خاستگاه نظری فرآیندهای تفسیری مانند اصول و روش‌ها سخن گفته و در تبیین و تعیین آن‌ها نقش محوری دارند.