جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رفتار حمایتی رفتاری است که به قصد کمک‌کردن به دیگران صرفاً به خاطر نوع‌دوستی و خیرخواهی و نه به منظور رسیدن به منفعت خاصی انجام می‌شود. پژوهش حاضر به هدف شناسایی رفتار حمایتی و شیوه‌های آن از نگاه قرآن و روان‌شناسی تدوین شده است. روش پژوهش در این تحقیق تحلیل محتواست و با مراجعه به منابع روان‌شناسی و اسلامی به مفهوم‌شناسی و شناسایی شیوه‌های آن براساس اسناد موجود در این منابع پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که رفتار حمایتی به سه شکل مالی، عاطفی و رفتاری صورت می‌گیرد؛ همچنین نتایج تحقیق نشان داد که از نگاه منابع اسلامی تنها هنگامی از رفتار حمایتی نهی می‌شود که اولاً، سبب تقویت دشمنان و دشمنی آنها با اسلام بشود؛ ثانیاً، به تقویت صفات منفی مانند تنبلی و احساس ذلت بیانجامد؛ همچنین شیوه‌های رفتار حمایتی عبارتند از: شیوه‌های شناختی رفتار حمایتی؛ شیوه‌های عاطفی رفتار حمایتی؛ شیوه‌های رفتاری رفتار حمایتی. در یک تقسیم‌بندی دیگر می‌توان شیوه‌های رفتار حمایتی از نگاه قرآن را به شیوه‌های عملی و کلامی تقسیم کرد.

یکی از راه‌های عمدۀ شناخت افکار اندیش­مندان و سیر تطور و تحول آن بررسی آثار مکتوب به­جامانده از آن­هاست. در­این­میان نخستین نگاشته­ها اهمیت به­سزایی دارد. علامه طباطبایی که به­سبب نوشتن تفسیر سترگ المیزان شهره است، در دهه چهارم حیات­شان، تفسیری بنام البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن نگاشته­اند. این اثر، تفسیری ترتیبی از ابتدای قرآن که تا آیه­ 57 سوره­ یوسف است. نگارنده با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی شکل ساختاری تفسیر پرداخته­است. ساختار کلی البیان به­ترتیب دارای چهار مشخصه است؛ آوردن دسته آیات، توضیح تفسیری، ذکر روایات تفسیری، شرح و توضیح روایات که ممکن است به تناسب محتوایی آیه این موارد تغییر کند. در ساختار جزئی البیان علامه ضمن ذکر توضیحات مختصر تفسیری متناسب با عدم یا وجود روایت به بیان غرض سوره­ها، تفسیر آیات در جایگاه مناسب، بیان شبهات پیرامون آیه، نام­گذاری برخی آیات و غیره می­پردازد. صاحب البیان در زمینه روایات نیز به­صورت ساختارگرا عمل می کند و در­این­راستا، به ذکر سند به­طور کامل نمی­پردازد، او تنها از روایات معصومان(ع) استفاده کرده­است، پر­بسامد­ترین کتاب روایی در البیان، کافی و پر­کاربردترین تفاسیر روایی تفسیر عیاشی و تفسیر قمی است.

این اثر در چهار فصل تدوین شده­است که فصل نخست به کلیات می‌پردازد و طرح، فرضیه‌ها، مفهوم‌شناسی واژگان و گفته‌های مفسران در این فصل گنجانده شده­است. فصل دوم با عنوان برخورد قرآن با کتب و متون مقدس یهود و نصارا مشتمل بر تورات و انجیل در این فصل اشاره شده­است و مطالبی در­زمینه این­که آیا تورات و انجیل تحریف شده و مباحثی این چنینی در این فصل مورد بررسی قرار می‌گیرد. فصل سوم این کتاب منطق قرآن در برخورد با عقاید و باورهای پذیرش عقاید درست و مشترک و برجسته کردن آن­ها و گوشزد کردن خطاهای اعتقادی و پاسخ به برخی از شبهات این فصل را تشکیل داده­است. فصل چهارم منطق قرآن در برخورد با اخلاق و رفتار یهود و نصارا بوده که در تایید و تمجید کارها و صفات پسندیده یهود و نصارا است. تعلق پاداش به رفتار نیک و شایسته یهود و نصارا و گوشزد کردن خطاهای اخلاقی و رفتاری یهود و نصارا در این فصل از ویژگی‌های ممتاز این اثر است.

متن حاضر ترجمه بخش نخست مقاله «الإنسان و القرآن وجهاً لوجه (التفاسیر القرآنیه المعاصره): قراءه فی المنهج» اثر دکتر احمیده النیفر، دین‌پژوه تونسی است که در پی می‌آید. نگارنده در این مقاله بر آن است با بازخوانی روش‌های مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر ویژگی‌های آثار آنان را بررسی و تحلیل کند.

قرآن کریم وحی الهی و سند حقانیت دین اسلام است. از دیر­باز تحریف یا عدم تحریف آن مورد­توجه بوده ­است. منظور از تحریف قرآن و پذیرش آن، تحریف معنوی قرآن نیست، چرا­که برداشت­ های مختلف از یک اصلِ ثابت خللی در آن اصل ایجاد نمی­ کند؛ اگرچه این مسئله در قرآن رخ داده ­است. آیت‌الله معرفت صریحاً این نوع تحریف را تفسیر به ­رأی و مردود می­ داند، ابن‌الخطیب نیز با توجه به معنایی که برای حفظ قرآن قائل است، آن را رد می­کند. تحریف لفظی دو قسم است: تحریف به زیادت و تحریف به کاستی. تحریف به زیادت به­ معنای افزودن چیزی بر قرآن در­میان مسلمانان هیچ قائلی ندارد و اما تحریف به کاستی، یعنی کاستن از آیات قرآن، قائلانی دارد. مقاله حاضر شبهه تحریف قرآن را از نظر ابن­الخطیب مؤلف الفرقان و آیت­ الله معرفت در کتاب صیانه القرآن من التحریف بررسی و مقایسه کرده ­است. ابن­الخطیب به تحریف­ پذیری قرآن، به­ معنای موردنظر معرفت، تصریح نکرده­ است؛ اما چه­ بسا از برخی نظرات او چنین شبه ه­ای برداشت شود؛ مانند معنایی که او برای حفظِ قرآن مطرح می­کند و نیز این­که تبدیل کلمه به کلمه ­ای مترادف را برای سهولت قاری جایز می­ شمرد.

قرآن در بستر تاریخی آن دربرگیرنده مقالات برگزیده کنفرانس «به سوی خوانشی نو از قرآن» است که در سال 2005 در نوتردام برگزار شد. این کتاب را انتشارات راتلج در سال 2008 به چاپ رساند. بخش مقدماتی کتاب شامل صفحه عناوین مقالات (ص هفت)، معرفی اجمالی نویسندگان (ص هشت تا ده)، سخن آغازین از دانیل مدیگان (ص یازده تا سیزده)، فهرست علائم اختصاری (ص چهارده)، نقشه مکان‌های نام برده شده در مقالات (ص پانزده) است. بخش اصلی شامل مقدمه ویراستار کتاب، گابریل سعید رینولدز، و مقالات است که در سه فصل سامان داده شده است.

کتاب روش­شناسی تاریخی در علوم قرآن و حدیث توسط انتشارات دانشگاه قم با تقریظ استاد دکتر صادق آئینه­وند و با مقدمه پرفسور نویورت در 344 صفحه به چاپ رسیده است. این کتاب در چهار بخش تنظیم شده است. بخش اول به تبیین مسئله اصلی می‌پردازد و سعی می‌کند اهمیت و ضرورت موضوع را به‌خوبی روشن کند و ویژگی‌های تاریخ مضاف مورد بحث را در پنج شاخصه کلی تبیین کند. بخش دوم، نگاهی به منابع متداول تاریخی در این حوزه می‌پردازد و این منابع را در سه قسمت آیات تاریخی قرآن کریم، کتاب مقدس و اسرائیلیات بررسی می‌کند. در بخش سوم، به مفهوم‌شناسی استدلال تاریخی پرداخته می‌شود و در ادامه، روش‌های این استدلال از قبیل مسئله‌شناسی، تعمیم، طبقه‌بندی و تاریخ‌گذاری به تفصیل مورد دقت قرار می‌گیرد و استدلال‌های تاریخی در چهار حوزه تفسیر تاریخی، تاریخ تفسیر، تاریخ قرآن و تاریخ حدیث بررسی می‌شود. بالاخره در بخش چهارم به مسئله ارزش‌یابی تاریخی پرداخته می‌شود. در این بخش، مفهوم تحریف و جعل و مفهوم ارزش‌یابی در تاریخ‌نگاری اسلامی تبیین می‌شود و در ادامه دو منبع تاریخی؛ یعنی کتاب مقدس و اسرائیلیات به‌صورت تفصیلی، ارزش‌یابی می‌شوند.

کتاب به تبیین چیستی معنایی و مفهومی غرر، زمینه­ های پدیداری آیات غرر، انواع ره­یافت ­ها، اکتشاف و الگوی طبقه­ بندی این آیات اختصاص یافته­ است. غرر قرآنی ریشه در سنّت و عترت دارد و به عبارات تام قرآنی اطلاق می­شود که در موضوع خود در مجموع آیات قرآنی، برجستگی خاص بیانی و محتوایی داشته و در تبیین موضوع و پاسخ­گویی به مسائل آن منحصر­به­ فرد و کارآمد باشند. اکتشاف غرر قرآنی بر پایۀ روش­های نقلی، اجتهادی و تراثی ممکن است و طبقه­ بندی آن­ها بر پایه نظریۀ معرفت دینی در ساحت­ های پنج­ گانۀ اصلی آن، الگوی جامع و معیار می­باشد. تفسیر آیات غرر از معارف متنوع قرآنی مورد بحث قرار گرفته ­است؛ غرر منتخب قرآنی از معارف انسان­ شناسی، فرجام ­شناسی، فقهی، اعتقادی و اخلاقی گلچین­ شده و به تفسیر اجتهادی جامع آن­ها بر پایۀ تفاسیر شیعه و اهل ­سنت پرداخته شده­است.

با تحلیل عملکرد مردم در برابر دعوت حق و آشنایی با عوامل مختلف معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی، هستی‌شناختی، جامعه‌شناختی و روان‌شناختی است که می‌توان کاستی‌ها، نابه نجاری‌ها و عوامل سقوط ارزش‌ها و نیز هنجارها و رفتارهای تعالی‌بخش انسان و جامعه آن روز را شناخت و با برطرف‌کردن ناشایست‌ها و نبایست‌ها و کاربست شایست‌ها و بایست‌ها، به رفتاری معقول و پسندیده نسبت به دین و رهبران الهی برای هویت‌سازی اسلامی و تعالی جامعه امروزی دست یافت. اثر حاضر حاصل تلاش علمی حبیب‌الله حلیمی جلودار است که به معرفی رفتار مردم در برابر دعوت پیامبر اکرم(ص) از منظر قرآن کریم و روایات با نگرشی بر عوامل انسانی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته و در سه بخش و شش فصل ارائه شده ­است.