جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مطرح در حوزه دفاع از اندیشه های دینی، آسیب ها و راهکارهایی است که می توان از آن در مقابله با بی حجابی استفاده کرد. دیدگاه های برخی از اندیشمندان مسلمان و غربی با آموزه های شرع مبین اسلام به آن دستور داده تفاوت دارد. در این پژوهش با روشی توصیفی – تحلیلی و با استناد با آیات قرآن کریم و روایات معصومان تلاش داریم تا به این سه پرسش مهم پاسخ دهیم که الف): مقصود از حجاب و عفاف چیست ؟ ب) مهمترین آسیب ها در بی حجابی چیست؟ ج) چه راهکارهایی برای عفاف و حجاب می توان در نظر گرفت؟ می کوشیم به نتایج حاصل از این آسیب ها و نتایج حاصل از این راهکارها اشاره کنیم.

قرآن بسندگان برای ردّ حجیت سنت پیامبر6، به دلایلی استناد کرده اند که یکی از آنها، وحیانی نبودن سنت نبوی است. اینان وحیانی نبودن سنت نبوی را بر پایه فرضیاتی بنیان نهاده اند که عبارتند از: اعتقاد به عدم عصمت پیامبر6، اعتقاد بر ملزم نبودن مسلمین به اطاعت از رسول خدا6 و عدم منبعیت و مصدریت سنت برای دین اسلام. لکن با دلایل عقلی و نقلی، عصمت پیامبر6 اثبات می شود؛ بسیاری از آیات قرآنی نیز بر الزام مسلمین در اطاعت از پیامبر اکرم6 حکایت دارد. منبعیت و مصدریت سنت برای اسلام نیز بنا بر عصمت پیامبر6 و ماهیت علمی ایشان، عقلا جایز بوده و برخی آیات قرآنی نیز بر استقلال سنت در تشریع، صحّه گذارده است. بنابراین پندار وحیانی نبودن سنت نبوی قابل پذیرش نیست.

در این نوشتار، به تأمل در سخنی از امیرالمؤمنین7 می پردازیم که پایه مطالب مطلع یکم از مطالع ده گانه رساله القرآن و الفرقان است. در آغاز، با استناد به سه شاهد در تشریح تنزیل آیات قرآن، نشان داده می شود مشابهت میان تنزیل قرآن و کلام بشر ضروری و اجتناب ناپذیر است. سپس به معنای تأویل آیات قرآن اشاره می کنیم و در تأویل به معنی مصدری و معنای مفعولی تأمل می کنیم و در پی آن، می افزائیم که بر تأویل به معنای مفعولی، با نظر عنائی یا نظر فنایی می توان توجه کرد. مبتنی بر مفاهیم گذشته، تبینی از روایت پیشین پیشنهاد می کنیم؛ آنگاه به تعبیر امام7 که کلام خداوند را صفت او - عزّ و جلّ- دانسته اند می اندیشیم. مروری اجمالی به برخی از مباحث اسماء و صفات الهی خواهیم داشت و مبتنی بر آن، نشان می دهیم کار دلالت گری و شناسانیدن از سوی قرآن، آنگاه که صفت خداوند در نظر گرفته شود، ممکن نیست با دلالت و تعریفی که از کلام بشر رخ می دهد مشابهت پیدا کند. عدم مشابهت در این پهنه مطلق و عام است و با بُن استدلال امام7 سازگار می شود. این عدم مشابهت میان کلام خداوند و کلام بشر با تحقق مشابهت مسلم کلام الله، آنگاه که واقعیتی دانسته شود که در ساختار کلام عرب زبانان تنزل یافته، هرگز ناسازگاری ندارد. این مقاله مدعی است که مطلع یکم رساله القرآن و الفرقان مراتب تجلّی خداوند و ظهور إله از قرآن بر تالیان و مستمعان کلام الله را مورد تبیین قرار داده و تأکید کرده که با توجه به «خلافت اجتماعی قرآن (صفت خداوند) و اهل بیت:» و برخورداری انحصاری اهل بیت از جمیع مراتب این ظهور الهی، استظهار و ظهورخواهی مردمان از این تجلّی خداوندِ ازل و ابد و ارتقاء در درجات بی شمار آن، تنها با تمسک به ایشان که حجت های إله در قلمرو آفرینش اند پدیدار می شود.

نگارنده نقدهایی بر سه مقاله از شماره های پیشین سفینه نوشته است. در این نقدها، به مطالبی مانند تفاوت عتریت با روایت، حجیت ظهور، شأن پیامبر در تبیین قرآن، تدبر در قرآن، آثار ابوالفضل برقعی، قرآن بسندگی در دین و تفسیر اشاره می کند.

عفت به معنای تسلیم و انقیاد شهوت در برابر عقل آدمی، از مهم ترین اصول و ارزش های اخلاقی در مکتب اسلام است. گرچه این مفهوم از سوی برخی به درستی فهم و هضم نشده و همواره آن را با مفهوم حجاب و پوشش (عفاف و حجاب) خلط نموده اند، خاستگاه عفت را باید در سه عنصر: عقلانیت، قناعت و غیرت جستجو نمود. بر همین مبنا، دامنه گسترده ای از شؤون حیات مادّی و معنوی انسان ها همچون: عفت جنسی، عفت شکم، عفت چشم و عفت زبان را فرا می گیرد که آثار و کارکردهای آن در تعیین سرنوشت دنیا و آخرت آدمی، تأثیر بسزایی خواهد داشت.

برخی از مفسرانِ نظریه فمینیسم می کوشند پیش فرض ها، اندیشه ها و قرائت خود را، که برگرفته از اصول فمینیسم و فرهنگ غرب می باشد، بر قرآن کریم و قرائت اسلام تحمیل کنند. مدخل «فمینیسم و قرآن» نوشته مارگوت بدران، پژوهشگر مصری تبار آمریکایی، در دائره المعارف قرآن لیدن با چنین قرائتی با استفاده از آیات قرآن کریم، تلاش دارد فمینیسم مورد توجه خود را موجه جلوه کند. نوشتار حاضر به شیوه تحلیل انتقادی، بیان می کند که بدران به تفاوت های رفتاری زن و مرد، که ریشه در نظام تکوین دارد، بی اعتنا بوده است؛ او معتقد است این تفاوت ها برخاسته و وابسته به فرهنگ جوامع اسلامی شکل گرفته اند. وی همچنین قوامیت مرد نسبت به زن را تنها در مسائل مالی تفسیر می کند. با توجه به ریشه های فلسفه مادی غرب در چنین تفاسیری، به نظر می رسد آراء وی بیش از آن که قرائت قرآنی و دینی از فمینیسم اسلامی باشد، صرفاً تراوشات ذهنی، پیش فرض ها و تفسیر به رأی مؤلف است.

جامعه قرآنی، بر بنیاد خانواده و نقش آن نهاده شده است. از این رو به خانواده به عنوان مرکز توجه احکام، حقوق، آداب و اخلاق، اهتمام ویژه ای مبذول داشته و نقش و جایگاه آن را با آموزه ها و دستورهای متعدد، تحکیم بخشیده است. برای اینکه خانواده بتواند در مسیر ایجاد حیات طیبه حرکت کند، آیات بسیاری آورده شده است. بهره گیری از این آیات و عمل مطابق با آن می تواند سبک زندگی خانواده را به معنای واقعی اسلامی نماید. پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه خانواده در سبک زندگی اسلامی و ایجاد حیات طیبه از منظر قرآن کریم انجام شده است. بدین منظور، با استفاده از روش توصیفى تحلیلى، آیات مربوط استخراج و مورد تحلیل قرار گرفت. در این تحقیق به اهمیت و جایگاه خانواده در قرآن کریم اشاره شده و در ادامه شاخص های سبک زندگی اسلامی در خانواده در ابعاد دینی و اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی و عقلانی معرفی شده است. همچنین عوامل آسیب زایی نیز که مانع از تحقق سبک زندگی اسلامی در خانواده می شود را از دو جنبه مادی و روانی مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. و در پایان آثار و ثمرات حیات طیبه را معرفی کرده است. نتایج پژوهش نشان مى دهد که قرآن کریم مؤلفه هایی را جهت ایجاد حیات طیبه معرفی نموده که تقویت نکات مثبت و سازنده و رفع آسیب هایی که مانع از تحقق سبک زندگی اسلامی در خانواده می شود، ما را به هدف نهایی و عالی که همان قرب الهی است، رهنمون خواهد ساخت.

درک صحیح از معانی عمیق آیات قرآنی در باره حجاب، مستلزم شناخت واژگان قرآنی است. در معناشناسی که یکی از شاخه های زبان شناسی جدید است، به دنبال معنای واژه در بافت یا گفتمان شکل گرفته هستیم. قرآن لایه های معنایی متعددی دارد که کشف مفاهیم آن می تواند از طریق علم معناشناسی صورت گیرد. این نوشتار، با دقت در واژه های مرتبط با حجاب، در پی معنای آن بر اساس کتاب های لغت و تفسیر، در تشخیص معانی لغت شناسانه و معناشناسانه از الفاظ مربوط به حجاب است. این کار، از طریق رابطه هم نشینی و جانشینی به بررسی پیوند میان واژگان مختلف به مطالعه معناشناسانه لفظ «حجاب» در قرآن می پردازد، که در یک زنجیره گفتاری هستند و یا واژه هایی که لزوماً حضور فیزیکی در جمله ندارند ولی م ی توانند ب ه جای هم انتخاب شوند. واژه های ستر، غطاء، خمار، جلباب، تبرّج، برخی از واژه های مورد بررسی در این مقاله اند.

آیه 44 سوره نحل وظیفه پیامبر خاتم6 را تبیین قرآن می داند که بیشتر مفسران معنای آن را توضیح معانی قرآن می دانند. در این میان برخی از نویسندگان معنای آن را محدود به آشکار کردن لفظ قرآن میان مردم پنداشته اند. اینان به آیه 187 سوره آل عمران استناد کرده و معنای آن را آشکار کردن آیات دانسته و آیه سوره نحل را مانند آن می دانند. در این جهت به سخن شماری از دانشمندان شیعه و سنی قرنهای گذشته مانند سید مرتضی، ابن جزّی و فخر رازی نیز استناد کرده اند. در این گفتار، ادله این مدّعا بررسی و نقد شده و ضعف آنها روشن می شود.