جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از بزرگترین مشکلاتی که انسانها در طول تاریخ با آن مواجه بوده‌اند مسئله خرافه است. خرافه، هر اعتقاد و حکم به وجود شیء یا وجود رابطه علت و معلولی بین پدیده‌ها و اثرگذاری آنها است که این اعتقاد ناشی از ترس یا جهل بسیط یا جهل مرکب و خطای در برداشت و تفسیر از پدیده‌هاست و عقل یا نقل آن را تأیید نمی‌کند و به کسی که به چنین حکمی اعتقاد دارد، خرافاتی گویند. خرافه از جهت گستره مکانی (یعنی میزان شمولیت) و نیز از جهت آثار (اجتماعی، فردی، سیاسی) و نیز از جهت گستره نظری قابل تقسیم‌بندی به انواع مختلف است. عوامل اصلی گرایش به خرافه، «جهل» ، «وهم» و امیال کنترل نشده مانند میل به قدرت‌طلبی، جاودانگی و معرفت‌طلبی و... است.در این پژوهش به انواع خرافه و شیوه‌های مختلف مبارزه قرآن با خرافات یعنی دعوت به تفکر و تعقل و فراگیری علم و دانش و مبارزه با جهل و نادانی و نیز مقابله با یکایک مصادیق خرافه در عصر جاهلی مانند شرک، فال زدن ، آداب و رسوم خرافی در مورد زنان و... که در قرآن به آنها توجه ویژه گردیده، پرداخته‌ایم.

قرآن کریم از نظر بعد زیبایی شناختی در میان همه‌ی کتاب‌ها بی‌نظیر است. نحوه‌ی چینش حروف، تک‌واژه‌ها، عبارت‎ها و آیه‌ها با وزن و آهنگشان، بیش‌ترین نقش را در آفرینش این پدیده بی‌بدیل هنری ایفا کرده است. در میان انواع تناسبی که بین الفاظ و معانی قرآن برقرار است؛ تناسب بین آیات یک سوره که در مواقع مختلف و گاه یکجا نازل شده‌اند بر این زیبایی افزوده است.پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه ای انجام یافته است دو موضوع نگرش مفسران به روابط آیات سوره و رویکردشان در کشف ساختار سوره را مورد بررسی قرار می دهد.مفسران پنج نگاه را در مورد روابط آیات مطرح کرده اند. نخستین نگاه این است که آیات درون یک سوره از ابتدا تا انتها با هم در تناسق اند، به عبارتی می توان آن را تناسب آیات همجوار نامید؛ آغاز این دیدگاه در قرن ششم و در تفسیر مجمع البیان طبرسی مشهود و مبرهن است. نگاه دوم این است که یک سوره غالبا دارای چند موضوع است به استثنای سوره های چند آیه ای؛ که در اصطلاح با عنوان تعدد غرض در محافل علمی مطرح می شود؛این بینش، نخستین بار در قرن نهم، توسط فیروزآبادی در تفسیر بصائر ذوی التمیز فی لطائف الکتاب العزیز، مورد توجه قرار گرفت. سومین نظر این است که هر سوره دارای وحدت غرض است؛ که اولین بار در قرن نهم هجری و در تفسیر نظم الدرر برهان الدین بقاعی ظهور و بروز پیدا کرد. نگاه چهارم این است که تنها آیات با یک واحد نزول با یکدیگر در ارتباط اند. و شروع این رویکردمربوط به قرن چهاردهم است که توسط علامه طباطبائی (ره) در تفسیر المیزان بیان گردید. پنجمین نگاه نیز این است که آیات درون یک سوره مشتمل بر چند موضوع است ولی ترتیب در آنها رعایت نشده؛ به عبارتی گفته می شود انسجام بدون ساختار؛ که عبدالعلی بازرگان در قرن پانزدهم این ایده را در نظم قرآن خویش مطرح کرد.از میان پنج نوع نظریه فوق دو دیدگاه وحدت غرض و تناسب آیات با یک واحد نزول، به کشف غرض الاغراض منتهی مشود. صاحبان این دو دیدگاه دو رویکرد را در کشف ساختار سوره پیش گرفته اند. یکی بیان غرض به شکل توصیفی و دیگری کشف غرض به صورت استدلالی. در حالت توصیفی مولف پس از توضیحی اجمالی غرض سوره را بیان می دارد. در کشف استدلالی مولف طریقه دست یابی به غرض را مطرح می کند. از طریق ابزارهایی همچون سیاق سوره، آیات غرر، اسم سوره، صدر وذیل سوره، واژگان کلیدی و .....

واژگان و مفردات قرآن از جنبه‌های گوناگونی مورد مطالعه قرار می‌گیرند. مطالعه این واژگان امکان فهم بهتر مراد آیه را به مفسّر و خواننده قرآن می‌دهد، چرا که یک واژه همیشه بر یک معنا در تمام گفتار و نوشتار باقی نمی‌ماند، بلکه با توجه به کاربرد یک واژه در جملات مختلف ،دارای معانی متفاوتی می‌باشد. عدم اطلاع بر این امر، گاهی ممکن است منجر به فهم اشتباه یک متن شود. از جمله این واژگان قرآنی، واژه فتنه است که از فراوانی،تنوع شکلی، اعرابی و نیز مفهوم خاصی برخوردار است.فتنه، در میان مفاهیم قرآنى از اهمّیتى ویژه برخوردار است. در آیات قرآنى از جمله فلسفه نهایى جهاد، رفع فتنه دانسته شده است. برخى از مفسّران، فتنه را شرک دانسته‏اند و کسانى، حکم کافر بودن فتنه‏گر را داده‏اند. مفسّرانى، جوّ خفقان و برخى فضایى آلوده و شبهه‏ناک را بر فتنه بار کرده‏اند. این گونه‏گونى دیدگاه‏ها بین مفسّران، ناشى از فضاى فرهنگى و سیاسى و اجتماعى‏اى است که آنان را به این اندیشه سوق داده است، و شاید هم فهم ویژه آنان از واژه‏هاى در بستر فرهنگى خاصّ، به این امر، منتهى شده است.

یکی از شیوه‏های بیانی قرآن‏ کریم، برای تبیین حقایق و معارفش، استفاده از اسلوب قصه است. قصص قرآن، به عنوان یکی از مولفه‏های کتاب وحی، از نظر محتوا و هدف، شامل هم? حکمتهای نزول وتوأم با هدفمندی و همسو با غرضی است که آن را دنبال می‌کند و حاوی پیامهای مهم اعتقادی، تربیتی و سنتهای تاریخی و اجتماعی و...است و داستان حضرت موسی(ع) نیز به دلیل تکرارهای مکرر، مملو از این نکات است.عده‏ای معتقدند، قصه‏های قرآنی سمبلیک و پرداخته شده است و پایبند بودن به واقعیت، در آنها مد نظر نیست و از این رو سعی دارند، حجیت بخش اعظمی از آیات الهی را زیر سوال ببرند؛ بنابراین، پس از بیان معانی قصه و ویژگیهای منحصر به فرد قصص قرآنی، به تفصیل در مورد حقیقی یا سمبلیک بودن داستانهای قرآن، سخن رانده شده ونتیجه‏ای که بدست آمده، گویای این مطلب است که سمبولیک کردن داستان، به معنی غیر واقعی بودن آن نیست؛ بلکه سمبلیک بودن با واقعی بودن قصه قابل جمع است.در پایان‏نامه‏ی حاضر، مواردی از مسائل اعتقادی، مورد تحلیل قرار گرفته است؛ از جمله: عصمت حضرت موسی(ع) و آیات منافی عصمت آن حضرت، مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به مراتب هدایت، که منجر به عصمت می‌شود، مصونیت حضرت موسی(ع) از گناه، به اثبات رسیده، وعلاوه برآن، در آیات مربوط به دوران بعثت آن حضرت، ثابت شده که همه چیز مشمول تقدیر الهی است؛ اما نه به مفهومی که اختیار را از انسان سلب کند.فریب و شعبده بودن سحر و عدم نقش آفرینی آن به معنای تأثیرگذاری درامور جاری طبیعت، موضوع دیگری است که به آن پرداخته شده است. و نیز، غوامض موجود در برخی از آیات اعتقادی این داستان، مورد واکاوی قرار گرفته و نتیجه‏ی مطلوب به دست آمده است.همچنین، پس از روشن شدن عدم امکان رویت خداوند با چشم مادی، به موضوع شفاعت خواهی حضرت موسی(ع) در حق نمایندگان بنی اسرائیل اشاره شده و این امر، مویدی برای عقیده اصیل اسلامی شفاعت شناخته شده است. و نیز، قرار گرفتن کوه، بالای سر بنی اسرائیل،یکی دیگر از موضوعات مهمی است، که با بهره گیری از منابع معتبر حدیثی و تفسیری، معجزه بودن آن به اثبات رسیده است. علاوه بر این موارد، مسائل دیگری نیز، مورد بررسی قرار گرفته، که گاه با به دست آوردن کلید حقیقت، شبهه‏ی مورد بحث، رفع گردیده است.

نیاز بشر به تربیت امری است انکارناپذیر.لاکن تربیتی شایسته و درخور مقام خلیفه اللهی انسان است که مطابق با فطرت الهی او باشد تا از این راه به کمال وجودی خویش نایل آید. از اینرو موضوع تربیت تمام انبیا انسان است. این تحقیق در جهت اعتلای هدف یاد شده ضمن معرفی وارسته ترین انسانها یعنی انبیا ، به عنوان الگوهای به کمال رسیده، تمام سعی و تلاش را صرف این مهم داشته که علاوه بر ارائه مبانی و اصول تربیتی به عنوان دو مقوله مجزا از هم به بررسی سیره این مربیان بزرگ از طریق انطباق دادن با مبانی و اصول متناسب با هر سیره به طور جداگانه پرداخته است.

پژوهش حاضر در چهار فصل و با نگاهی ژرف به سالکان راه حسینی تنظیم شده که روندی جدید از ویژگی های راه حسینی را به رشته تحریر در آورده است .در این مختصر کوشیده شده که ابتدا با ارزشگذاری همه موجودات عالم هستی برای وجود مقدس سیدالشهدا به نتیجه ای ارزشمند برسیم که : با عزاداری برای سیدالشهدا و جان سپردن در راه ایشان و یاران باوفایشان ، صاحب کمالات و درجاتی خواهیم شد که ما را در مسیر قدم صدق ثابت قدم نگاه خواهد داشت . بعد از گذشتن از مسیر بکاء حسینی و برکات لطم بر خود در عزای حسینی ، به صفات برجسته یاران سیدالشهدا با توجه به آیات و روایات پرداختیم که ماحصل آن فوز عظیمی برای هرکسی که مسیر ایثار ، بصیرت و...تولی و تبری را طی کند، خواهد بود . بعد از این وصف وارد معرکه رجعت حسینی شدیم که پس از پرداختن به کیفیت آن و با مقایسه راه حسینی با راه مهدوی دریافتیم که منتظر ظهور باید تربیت یافته عاشورا باشد . واما در نهایت این رساله ما را به این نتیجه می رساند که مومن کمال خود را در مسیر حسینی با اشک و انابه و دعا و تلاش برای متصف شدن به خُلق حسینی و در انتظار رجعت بودن ،حاصل می نماید.

این پایان نامه مشتمل بر مقدمه، پنج فصل و خاتمه است: در مقدمه، مطالبی در مورد اهمیت موضوع بیان شده است. فصل اول به تعریف موضوع، بیان سوال اصلی، سابقه و ضرورت تحقیق اختصاص دارد. فصل دوّم به مفهوم شناسی مرگ، اندیشه و عوامل شکل دهنده شخصیت انسان، موقعیت قرآن کریم و سنّت در معارف اسلامی و... اختصاص دارد. فصل سوّم به بررسی مرگ اندیشی و انواع آن، مراد از آن در این تحقیق، اهمیت مرگ اندیشی، استعداد برای مرگ و ارتباط مرگ اندیشی با فطرت و لقاءالله پرداخته است. فصل چهارم به عوامل مرگ اندیشی و موانع آن اختصاص دارد. فصل پنجم، آثار دنیوی و اخروی مرگ اندیشی را در قرآن و سنت مورد بررسی قرار داده است. اثار بر دو قسم تقسیم شده است : دنیوی و اخروی . دنیوی نیز به سه قسم فردی، خانوادگی و اجتماعی. اجتماعی نیز به چهار قسم : سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی. آثار مستفاد از قرآن کریم و سنت عترت طاهرین بر اساس این تقسیمات بیان شده است. در خاتمه ، نتیجه گیری و بعضی از پیشنهادات ارائه شده است.

چکیده :بحث وحدت وجود از دیرباز مسئله ی روح وروان بشر بوده است.در این میان متفکران واندیشمندان وعرفا وانبیاء واولیاء هر قومی به فرا خور درک آن قوم وبنا بر مصالح اجتماعی عصرشان اسراری را بیان نموده اند . این بحث در میان جوامع مختلف با بازخوردهای متفاوتی همراه بوده است.در این جستار ابتدا واژه وجود و سپس واژه وحدت و سپس تعریف فلسفی عرفانی وحدت وجود از دیدگاه عرفا وفلاسفه بیان شده است. باجهش علمی ملاصدرا وطرح مسئله وحدت شخصی وجود واصالت وجودو بحث علت ومعلول،گره های زیادی در این موضوع گشوده شد. در این پایان نامه ابتدا تعریف وحدت وجود از ابن عربی و ملاصدرا و سایر بزرگان مطرح می شودو سپس بحث اصلی که بحث توحید صمدی قرآنی است، از دیدگاه علامه حسن زاده آملی مورد بحث قرار میگیرد و مباحثی چون انحاء وحدت وجود و شروح آن، سپس بحث توحید و ماهیت از دیدگاه علامه حسن زاده مطرح می شود . علامه توحید صمدی قرآنی را منطبق بر آیات وروایات و اندیشه فلاسفه وعرفا می داندو معتقد است پی بردن به اسرار مسائل دشوار دینی ومذهبی چون قیامت و معاد و بهشت و جهنم وظهور امام (ع) ، نبوت ونزول قرآن و فرشتگان واسرار شب قدر و رانده شدن شیطان از بهشت وهبوط آدم و... باشاه کلید حضور ومراقبت که راز رسیدن به توحید صمدی قرآنی است قابل حل می باشد با توحید صمدی قرآنی انسان در عرف عرفان مطرح می گردد . طرح توحید صمدی قرآنی از ابتکارات ایشان است که منطبق بر عرفان و قرآن وبرهان است.کلمات کلیدی: وحدت وجود ، توحید صمدی قرآنی ، قرآن ، عرفان ، وحدت در کثرت

یکی از جلوه های نفسانیت ظلم و ستم است. ستم ضد عدالت و به معنای تجاوز از حق و ورود به ورطه گناه است. این معنا اعم از ستم به دیگران یا ستم در حق الله یا ستم به خود است. به اتفاق همه آدمیان،ظلم از بزرگترین گناهان و عذاب آن نیز شدید است و علاوه بر مذمت هر یک از امور مندرج در تحت آن، در قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام) مکرر بر ظالمین لعن شده است. مسئله اصلی این تحقیق این است که به مفهوم شناسی واژه « من أظلم» بر طبق تفسیرالمیزان بپردازد. برای پاسخ دادن به این مسئله، فرضیه اصلی « عبارت من أظلم در قرآن کریم در کنار مباحث دروغ و افترای برخدا ، جلوگیری از توسعه مراکز و مساجد توحید، کتمان شهادت الهی و اعراض کنندگان از آیات الهی بعد از متذکرشدن به وسیله آیات قرآن کریم بکار رفته است » مد نظر قرار گرفت.مفهوم من أظلم درقرآن کریم، اگر چه برای چهار گروه دروغ گویان و افتراء زنندگان بر خدا، مانع شدگان از توسعه مراکز و مساجد توحید، کتمان کنندگان شهادت الهی و اعراض کنندگان از آیات الهی بعد از متذکر شدن به وسیله آیات قرآن کریم به کار رفته است اما همه اموردر حقیقتاز یک جا ریشه می گیرد و آن مسئله شرک و کفر و عناد است، زیرا منع مردم از ذکر خدا در مساجد و سعی و کوشش در ویران ساختن آن ها نشانه کفر و شرک است، و همچنین کتمان شهادت که ظاهراٌ منظوراز آن کتمان شهادت بر حقایقی است که موجب سرگردانی مردم در وادی کفر می شود، از چهره های گوناگون شرک و انکار خداوند یگانه است.

حجّ، در دوران جاهلیّت، به شکل میراث تحریف شده ای از آیین حنیف حضرت ابراهیم(ع)، در بین اعراب جاهلی سابقه ی طولانی داشته و جدای از بعد عبادی آن، کارکردهایی در زمینه ی امنیت اجتماعی و رونق اقتصادی نیز برای قوم عرب در بر داشته است. از اینرو اعراب جاهلی، مراسم حج را در ماهها و روزهای معیّنی از سال با اعمال و مناسک خاصّی، بجامی آوردند. با درخشش خورشید اسلام از شهر مکه- خاستگاه حج ابراهیمی- ضمن امضای اصل این عمل عبادی، رفتارهای شرک آلود و جاهلانه ی مشرکان عرب در آیین حج، با نقد جدی و اصلاحات اساسی مواجه شد؛ به گونه ای که دگرگونی شگرفی در اهداف، کارکردها، اعمال و مناسک حج به وجود آمد. اسلام، کعبه و مسجد الحرام و دیگر اماکن حج را از لوث وجود بت ها پاک نموده و سنت های جاهلانه ای همچون تلبیه و قربانی در نزد بت ها، طواف به دور آنها و تبرک جستن از آنها را برانداخت. نیز طواف عریان پیرامون کعبه که در جاهلیت مرسوم بود، ممنوع شد و حفظ حرمت ماههای حرام، قداست و امنیت حرم، به خصوص مسجد الحرام و بیت اللّه - که در نزد مردم جاهلی نیز جایگاه والایی داشت - مورد تأکید دوچندان قرار گرفت. با تشریع حج تمتع، انجام اعمال عمره در ماههای حج - که در جاهلیت، بزرگترین گناهان شمرده می شد - جزء اعمال حج قلمداد شد. اسلام، پوشش احرام یکسان برای همه ی حاجیان از هر قوم و طبقه وضع کرد و با زدودن خرافات از مناسک حج و لغوآداب و رسوم قبیله ای و امتیازات موهومی که قریش و برخی دیگر قبایل ساکن در حرم برای خود می پنداشتند، حج را عامل وحدت و قدرت مسلمانان قرار داد. همچنین با رفع ممنوعیت کسب و کار در ایام حج، بازارهای مکه رونق چشمگیری پیدا نمود و اصلاح امور دین و معیشت مردم، به طور هم زمان در حج مورد توجّه قرار گرفت.