جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم ترین و اساسی ترین موضوعاتی که در رابطه با انسان باید مورد تجزیه و تحلیل قرارگیرد، ظرفیت تعلم و تربیت پذیری اوست. به این معنا که وی دارای توانایی ها و استعدادهای بالقوه ای است که جهت رشد و به فعلیت رساندن آن ها، تنها ابزار قابل استفاده تعلیم و تربیت می باشد. و از جایی که وی دارای ابعاد گوناگون وجودی است، لذا در همه آن قلمروها قابل تربیت است. و نیز چون دارای فطرت الهی است، درصورتی می تواند به کمال مطلوب و انسانیت برسد که در مسیر فطرت حرکت کرده و توانایی های وجودی خود را در مسیر تکامل معنوی و ارتقایی به فعلیت برساند. و برای انجاماین مهم، هدف اصلی و نهایی بعثت انبیا علیهم السلام، تعلیم انسان ها و تزکیه نفوس بوده است. از مسائلی که از صدر اسلام تاکنون توجه قرآن پژوهان را به خود متوجه ساخته، این است که چرا قرآن این وحی نامه الهی در ارتباط با فلسفه بعثت انبیا که تعلیم و تربیت است تعبیرات متفاوت و ناهمگون دارد. در برخی تعلیم و در برخی تزکیه مقدم شده است. در این دوران طولانی برخی به پاسخ این سوال برآمده اند. این باعث شد که هدف بنده قرار گرفته و به طور عمیق مورد بررسی قرار گیرد. نوشته حاضر به روش توصیفی –تحلیلی وگردآوری مطالب به شیوه کتابخانه ای ونرم افزاری به این نتیجه رسیده است که در مورد تقدیم و تأخیر «تعلیم» و«تزکیه»درآیات چهارگانه ( بقره: 129 و 151؛ آل عمران: 164؛ جمعه:2) باید گفت آن جا که دعا و پیشنهاد حضرت ابراهیم علیه السلام است و تعلیم برتزکیه مقدم شده، اشاره به وضع طبیعی آن دارد، و در موارد سه گانه که تزکیه مقدم ذکر شده، تقدم، تقدم زمانی نیست، بلکه تقدم رتبی است و اشاره به مسأله هدف بودن آن دارد؛ چرا که هدف اصلی، تربیت است و بقیه همه مقدمه آن و هشداری است بر این که تربیت اخلاقی و روحی، مهم تر از آموختن است.

قرآن با نگاهی جامع، اقسام لذات دنیوی اعمّ از مادی همانند خوردن و آشامیدن، لذات جنسی، اموال و فرزندان، پوشیدنی‌ها، مرکب، مسکن و معنوی چون عبادت، عواطف انسانی و گرایش به زینت و جمال را معرفی می‌نماید که بر مبنای آن نباید این لذات را هدف نهایی پنداشت بلکه باید از آنها در راستای معرفت و شناخت حق تعالی،کسب رضای الهی، اطاعت پذیری و در نهایت دستیابی به لذات برتر اخروی که از کمیت و کیفیت بالاتری نسبت به لذات دنیوی برخوردارند، بهره برد. برای طیّ این مسیر در جهت صحیح نیز قرآن به ارزش‌گذاری این لذات پرداخته و شرایطی را در جهت مطلوبیت آنها همانند نفی رهبانیت، هدف نپنداشتن لذات دنیا، ذکر پیامدهای ناپسند دلبسته شدن بدانها و رعایت اعتدال به انسان‌ها متذکر می‌گردد. در این میان عواملی مثل تقوا، شکر نعمات، تذکر به معاد و انذار از عذاب‌های اخروی، تشویق و بشارت مومنان به آخرت و لذائذ ویژه‌ی‌آن، پندپذیری از سرگذشت پیشینیان، مقایسه میان لذائذ دنیا و آخرت و دعوت به اندیشه ورزی به‌عنوان بازدارنده‌هایی هستند که از انحراف در بهره-مندی از لذات دنیوی جلوگیری می‌کند. قرآن کریم با معرفی حیات طیبه به عنوان مقصد و غایت انسان، شیوه‌ای در بهره مندی از لذائذ به مخاطب می‌آموزد که سعادت دنیوی و اخروی او را تضمین می‌نماید. پژوهش پیش‌ رو درصدد بررسی سبک ویژه‌ای است که آیات قرآن کریم در زمینه لذات دنیوی و چگونگی بهره‌مندی از آن، در اختیار قرار می‌دهد.

بخش عمده‌‌ای از معارف نورانی اسلام به وسیله ادعیه و مناجات‌های مأثور از ائمه اطهار? به‌دست ما رسیده است، به ویژه ادعیه‌ای که به تبیین مبانی معرفتی و اعتقادی شیعه پرداخته است. دعای ختم قرآن نیز که از ادعیه صحیفه سجادیه است، در همین راستا از معتبرترین ادعیه به حساب می‌آید، که دقیقاً منطبق بر مضامین آیات و روایات است. این دعا از جهت محتوا و مضامین، به بررسی اسامی و اوصاف قرآن و عمده‌ترین درخواست‌های بندگان برای عمل به احکام الهی و رعایت حق آن و همچنین عمده‌ترین مشخصه‌های همراهی و سلوک در طریق پیامبر و اهل بیت? در جهت بهره‌گیری از قرآن می‌پردازد. مهم‌ترین درخواست‌های بندگان از پیشگاه الهی، توفیق تمسک به قرآن از طریق تلاوت و تدبر و ختم قرآن و درخواست دوری از گناهان و درخواست حسن خلق و وسعت رزق و همچنین شفاعت قرآن به‌خصوص در سکرات موت و حالات خوفناک برزخ و قیامت می‌باشد. عمده‌ترین مشخصه‌های همراهی در سلوک طریق معصومین در جهت بهره‌گیری از قرآن‌، مطابق دعای فوق عبارت‌اند از: تبرک به صلوات بر پیامبر? و اهل بیت?، توجه به شأن پیامبر در ابلاغ رسالت الهی و عبودیت و مقام قرب و شفاعت آن‌حضرت و جهت دادن مسیر زندگی در اطاعت کامل از طریق معصومین. واژگان کلیدی: صحیفه سجادیه، دعای ختم قرآن، تلاوت و تدبر قرآن، وسعت رزق، شفاعت قرآن و معصومین?

این تحقیق به معنا شناسی مفهوم ایمان در قران می پردازد.هدف ما اینست که بدانیم مفهوم ایمان در قرآن کریم ،با توجه به کاربردهای مختلف چگونه است و به عبارت دیگر در چند معنا به کار رفته است؟برای این کار از منابع مختلف ،مخصوصاتفاسیر گوناگون و کتب لغت استفاده شده و پایان نامهدر چهار فصل تنظیم یافته است. فصل نخست به معناشناسی این واژه پرداخته و ایمان را از نظر لغت ، وجوه ، مفاهیم مشابه و مقابلش بررسی می کند. فصل دوم به بیان رابطه ایمان و عمل صالح پرداخته و جایگاه عمل در ایمان را بیان می کند.در فصول بعد، آثار ایمان در دو قسمت آثار دنیوی شامل هدایت الهی ، برکت مادی ، آزادی از تسلط شیطان ، آمرزش گناه و.. و آثار اخروی شامل درک بهشت ، دریافت پاداش الهی ، بهره مندی از لذائذ همیشگی و.. آمده است.همچنین اوصاف و ویژگی های مومنین ومتعلقات ایمان از جمله( غیب ، رسالت ، امامت ، کتابهای آسمانی و ملائکه) بیان شده است.

پرسشو پرسشگری قدمتی به بلندای حیاتبشر دارد.هر پرسشی مقداری از روشنائی و معارفرا در خود دارد.از این رو کسانی که بیشتر میدانند، بهتر می‌پرسند.بنابر این هیچ گاه از جهل مطلق که در پیرامون آن هیچ گاه روشنائی وجود ندارد، پرسشی را نمی‌تواند طرح کند.از کارکردهای اساسی پرسشو پرسشگری در قرآن کریم این استکه تالی قرآن همواره ارتباط خود را با کلام خداوند حفظ میکند گویی که در برابر متکلم وحی حاضر ایستاده است .قرآن او را مورد خطابقرار میدهد و مخاطبملزم به تامل و تدبیر در محتوا پرسشیا حتی جوابمناسبدر برابر آنست .پرسشها را با توجه به انگیزه سائل به سه دسته عمده تقسیم میتوان کرد: -1 پرسشهای معصومانه (واقعی) که قرآن کریم به طرح آن امر کرده است . -2 پرسشهای بیجا و غیر منطقی که در آیاتی از طرح آن نهی فرموده است . -3 پرسشهای غیر معصومانه که در کتابو سنتشدید مورد مذمتقرار گرفته است .استفهامها با سه مقوله مهم "تعقل" "اختیار" و "شناخت " پیوند ناگسستنی دارند که فقدان این سه مهم برابر خط بطلان کشیدن بر ارسال رسل و از بین رفتن نقشاساسی تعلیم و تربیتاست ، سه منبع عمده شناخت"انسان، تاریخ، طبیعت " در استفهامهای قرآن نمود بیشتری دارد.قرآن کریم در بحثشناسایی به دو مقوله "اختیار" و "خردورزی" توجه شایانی داشته است .اساسا هر استفهامی که در قرآن کریم طرح شده استدر ضمن گفتگوی عقلانی انسانها را مورد خطابقرار داده تا با تدبیر و تامل در محتوای سوال بر فوز عظیم ایمان نائل شوند.در مبحث"خردورزی" خداوند با استفهامهای انسان‌ها را به خاطر عدم "تدبیر" و "تعقل" و "تذکر" مورد توبیخ و سرزنشقرار داده است .با انواع استفهامهای انکاری اصل "اختیار" را میتوان اثباتکرد.زیرا خداوند هیچگاه انسان مجبور و بی‌اختیار را به خاطر انجام عملی و یا ترکآن مورد سرزنشو توبیخ قرار نخواهد داد و ارائه منابع جامعی از شناختکه منجر به افزایشقدرتانتخابنشود کاری بیهوده و عبثخواهد بود.موضوع و محور اساسی استفهامها قرآن کریم بر پنج مبحثاستوار است : -1 توحید -2 معاد -3 نبوت-4 احکام -5 اخلاق خداوند پرسشو پاسخ‌هایی را در قالبگفتگو بین گروه‌های مختلفبه شیوه هنرمندانه‌ای به تصویر کشیده استکه به زیبائی هر چه تمامتر شخصیتافراد دو سویه گفتگو را متبلور میسازد.خداوند در کلام شریفشپرسشی را بدون پاسخ رها نساخته است .طرح استفهامهای مکرر در قرآن کریم گویای آنستکه این کتابآسمانی دعوتخود را بر گفتگو و قول‌لین بنا نهاده است .

علوم قرآن با پردازش به مباحثی خارج از قرآن در فهم و درک واقعیت آن نقش ایفاء کرده، ولی معارف قرآنی با بررسی داخلی و مطالعه آیات شریفه و کمک از این علوم در مسیر فهم عمیق قرآن قدم بر می دارد. آن چه در این پایان نامه به آن پرداخته شده است شامل : کیفیت نزول، ( نزول دفعی و تدریجی و آراء بزرگان متقدّم و متأخّر در مورد آن ) ونیز فایده ها و علل نزول تدریجی قرآن و اولین آیات و سوره نازل شده و همچنین آخرین آنها می باشد. اسباب النزول یا شأن النزول قرآن به عنوان یکی دیگرازعلوم قرآنی مورد بررسی قرار گرفته است.در تعریف آن عده ای فرق قائل شده اند و شأن نزول را أعم از اسباب النزول می دانند.اين گروه معتقدند هر گاه به مناسبت جريانى درباره ‏شخص و يا حادثه‏اى، خواه در گذشته يا حال يا آينده و يا در باره فرض احكام، آيه يا آياتى نازل شود همه اين موارد را شأن نزول آن آيات مى‏گويند. ولی حادثه يا پيش آمدى كه متعاقب آن، آيه يا آياتى نازل شده باشد و به عبارت ديگر آن ‏پيشامد باعث و موجب نزول گرديده باشد را سبب نزول گویند. و نيز درباره آیات مکی و مدنی و ملاک تشخیص و فواید آن ها و برخی از اختلافات فریقین در این زمینه بحث هايي آورده شده است. در مورد اعجاز قرآن پس از بیان پیشینه و تعریف آن اشاره به این نکته مهمّ دارد که معجزه، جنبه دفاعی دارد نه تبلیغی. به این معنا که پیامبران الهی، درآغاز رسالتشان پس از مواجه با تردید های ناشی از جهل و عداوت های مخاطبان، معجزه را ارائه می کردند نه قبل از مخالفتهای آنان. در ادامه بحث، ابعاد و وجوه اعجاز قرآن بررسی می شود، که جنجالی ترین مبحث آن، مسئله صَرفه می باشد که قائلین به آن اعجاز را، در خود قرآن نمی دانند بلکه معتقدند که خداوند انگیزه و اراده را از آنان سلب می کند.وطبق تعریف دیگری، اساساً، خداوند اختیار و امکانات مقابله با قرآن را از همان ابتدا به انسان نداده است. البته این نظریه را اکثریت بزرگان عامّه و خاصّه مردود دانسته اند. محکمات، آیات ناسخ و دارای معنی واضح و دور از شبهه می باشد. متشابهات دارای معانی چند وجهی است که اکثریت عامّه تأویل آن را مختصّ خداوند می دانند که البته شیعه، معصومین علیهم السلام را نیز آگاه بر تأویل می داند. علم ناسخ و منسوخ دارد در تعریف آن، از بین بردن، تغییر دادن و نسخه برداری را ذکر کرده اند. متناسب با هر یک از تعاریف ذکر شده تعداد آیات منسوخه متفاوت گشته است.مثلاً برخی از پیشینیان آیات منسوخه قرآن را تا پانصد آیه شمرده اند و برخی از متأخرین پنج، هشت و یک مورد دانسته اند.آیات منسوخه را به سه نوع مشهور تقسیم کرده اند که عبارتند از: نسخ آیه و محتوا با هم، نسخ آیه بدون محتوا، نسخ محتوا بدون آیه و نوع چهارم نیز نسخ مشروط است. آخرین فصل، عدم تحریف قرآن می باشد که در آن به آراء قائلین به تحریف از هر دو گروه و دلائل متقن در ردّ این پندار باطل مطالبی ذکر شده است.مستندات مدعیان تحریف را، روایات دروغین و برداشتهای ناصحیح از برخی روایات تشکیل می دهد. و دلائل منکرین تحریف كه نظر علماى بزرگ شيعه می باشدبه زير مي باشد:گواهى تاريخ، ضرورت تواتر قرآن، مسأله اعجاز قرآن، ضمانت الهى، عرضه روايات بر قرآن، نصوص اهل بيت علیهم السلام .موضوع وحی را مباحثی همچون: ضرورت نزول، تعریف، اقسام، کیفیت نزول، و برخی از ویژگی های آن در خصوص همسازی با فطرت انسانی و صلاحیت قانونگذاری و ... در بر می گیرد.

تحقیق پیش رو، با عنوان «حس‌گرایی از منظر قرآن کریم» به منظور بررسی علل و انگیزه‌های حس‌گرایی و پیامدهای سوء آن فراهم آمده است.روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری به‌صورت فیش‌برداری از تفاسیر و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است؛ در این تحقیق نظرات مفسران بنام شیعه و سنی درباره آیات قرآنی گردآوری و مورد بررسی قرار گرفته است.از منظر قرآن کریم، حواس ظاهری و باطنی انسان از منابع مهم شناخت به شمار می‌روند؛ لکن حواس و عقل منبعی مستقل در معرفت نیستند؛ بلکه در امر شناخت، حواس و عقل همراه هم‌اند. و مهم‌ترین علل و عوامل حس‌گرایی در انسانها، عبارتند از: جهل و ظلم و استکبار و تجاوزگری و غفلت و بی‌بصیرتی؛ حس‌گرایی، آثار و پیامدهای سوئی نیز به دنبال دارد؛ از جمله آن‌ها: درخواست دیدار خداوند و فرشتگان و انکار نبوت و معاد است که به عنوان یکی از موانع پیشِ روی انسانها در شناخت حقیقت عالم هستی و ایمان به دعوت پیامبران و در نتیجه رسیدن به سعادت تلقی می‌شود. بدین ترتیب، حس‌گرایی از منظر قرآن سرانجامی جز کفرو انکار حقایق ندارد؛ همچنین دارای نمادها و نمودهایی در فرهنگ‌ها و اقوام مختلف است که آنها را به نابودی کشانده است؛ بنابراین، سرنوشت شوم این اقوام می‌تواند عبرتی برای مردم جهان باشد.

عرفان، به عنوان راهی که از کشف و شهود به شناخت حق می‌رسد، در همه ادیان، پیروان، رهروان و موافقان خاص خود و نیز مخالفانی داشته است. در میان مسلمانان نیز این مکتب پیروان و موافقانی داشته است. هرچه از زمان طرح مباحث عرفانی در قرون اولیه دورتر می‌شویم، عارفان به ضرورت وضع اصطلاحاتی خاص، که مانع خلط مقصود ایشان با واژگان عرفی مردم و نیز اصطلاحات متکلمان و فلاسفه گردد، اقدام نمودند و به تدریج در عرفان عملی و نظری، اصطلاحاتی پدید آمد و سپس رساله‌هایی در این باب نگاشته شد. عرفای مسلمان در آثار و سخنان خود، ریشه آموزه‌های خود را در تعالیم اسلامی دانسته و برای اثبات سخن خود از آیات و روایات، شواهدی را بیان می‌نمودند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی این ادعای عرفا بود که آیا عناصر عرفانی، ریشه در متن مقدس قرآن دارد یا خیر؟ و نتیجه این تحقیق آن شد که بخش وسیعی از قرآن را حکایات و قصص قرآنی تشکیل می-دهند که برخی از آنها، حکایت‌های عرفانی است؛ از این رو بعضی از عارفان مسلمان به تفسیر و تأویل این حکایت‌ها پرداخته و در آن از عناصر عرفانی برای توضیح منظور خویش، که عمدتاً جنبه تأویلی دارد، بهره جسته‌اند.

مفهوم «آخرالزمان» و ظهور موعود، از مهم‌ترین مباحثی است که در ادیان بزرگ دنیا، به معنای آخرین دوران حیات بشر و قبل از برپایی قیامت به‌کارمی‌رود. در فرهنگ اسلامی، آخرالزمان، دوران ظهور مهدی موعود (ع) و تغییرات بنیادین آفرینش را شامل می‌شود و دین زرتشت به چهار دوره‌ی سه هزار ساله تقسیم می‌شود که در هزاره‌ی آخر دوره‌ی چهارم، فرشگرد (نوسازی) صورت می‌گیرد. در این میان در آیین زرتشت و دین اسلام، نجات‌بخشی مهمترین مقوله‌ای است که در پایان زمان صورت می‌گیرد. در هر دو دین مورد بررسی، نشانه‌های ظهورمنجی، شامل تغییر در نظام طبیعت، انحرافات اخلاقی در زمینه‌های فردی و اجتماعی، فساد اقتصادی و سیاسی و از همه مهمتر بدعت در دین، می‌باشد. با ظهور منجی تغییرات اساسی در کل نظام آفرینش صورت گرفته، همه‌ی آشفتگی‌ها از میان رفته، جهان سامان می‌یابد و جامعه‌ی آرمانی ایجاد می‌گردد. شباهت‌های اعتقاد به منجی‌گرایی در دو دین توحیدی اسلام و زرتشت به حدی است که کمتر اختلافی می‌توان در آن یافت. پژوهش حاضر، در صدد است به صورتی علمی و روشمند مفهوم آخرالزمان و نجات بخشی را در متون مقدس آیین زرتشت و دین اسلام به طور مفصل، مورد بحث و بررسی قرار داده و وجوه تشابه و موارد اختلاف آنان را بیان نموده و به یک نتیجه گیری معقول و منطقی دست یازد.

قرآن،معجزه جاودان رسول ختمی مرتبت (ص) است که خدای سبحان آن را در طی بیست وسه سال بر قلب مبارک ایشان نازل کرد.از این مدت،پیامبر(ص) سیزده سال را در مکه به سر بردند. علمای علوم قرآنی برای آیات مکی و مدنی شاخصه ها و ویژگیهایی را بیان کرده اند که به وسیله این ویژگیها تشخیص مکی از مدنی ممکن می گردد. هریک از آیات قرآن چه مکی و چه مدنی با توجه به این ویژگیها به گونه ای خاص تفسیر می شوند.به عنوان مثال در سوره های مدنی بیشتر به ابلاغ احکام فردی و اجتماعی پرداخته می شود؛اما پایه و اساس درسوره های مکی،دعوت مردم به ایمان آوردن است.