جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫براساس باورهاى دينى نشأت گرفته از پيشگويى هاى اديان آسمانى ، براى آخرالزمان يعنى واپسين قسمت روزگار در اين دنيا رويدادهايى تصوير شده است كه دسته اى از آنها نه تنها مختص جامعه ى خاص شيعى يا اسلامى بلكه براى تمام بشريت و مشترک با پيروان ديگر اديان از جمله يهوديان و مسيحيان است. از سويى اصول بيشتر پيشگويى هاى اسلام با پيشگويى هاى كتب مقدس پيشين مشترک است و از سوى ديگر دسته اى از پيشگويى هاى آخرالزمان تاكنون به وقوع پيوسته و يا در حال به وقوع پيوستن است بنابراين در اين تحقيق اين مطلب مورد بررسى قرار گرفته است كه يهوديان و مسيحيان كه براساس روايات اسلامى تا زمان ظهور موعود اسلام در آخرالزمان مانند اسلام داراى آيين هاى مطرح و قابل توجه در جهان خواهند بود نسبت به حوادث آخرالزمان چه اعتقادى دارند و پيشگويى هاى آنان با پيشگويى هاى اسلام تا چه اندازه مشترک يا مغاير است. از اين رو هدف از تحقيق حاضر بررسى زمان آخرالزمان با توجه به موارد استعمال اين واژه در متون علمى اسلامى ، مسيحى و يهودى و پيشگويى هاى مربوط به آن در قرآن كتاب آسمانى اسلام ، انجيل و ساير مجموعه عهدجديد بخشى از كتاب مقدس مسيحيان و اسفار تورات و ساير مجموعه عهدعتيق كتاب مقدس يهوديان و بخش ديگر از كتاب مقدس مسيحيان است. براى اين منظور ابتدا شواهد پيرامون حوادث آخرالزمان از آيات كتب مقدس گردآورى و سپس موارد بيان شده در تفاسير اين آيات براساس سنت و خلاصه ى نظرات مفسران و برايند كلى حاصل از آن بازگو شده است و هدف اصلى ، گزارش موارد مرتبط با بحث از كتب مقدس اين سه جامعه ى دينى است. عناوينى كه به بررسى تطبيقى در مورد آنها پرداخته شده و تقريبا در شكل كلى آن از مشتركات است عبارتند از : اهل آخرالزمان و ناگوارى هاى پيش از ظهور موعود ، انتظار ، فتنه ى دجال ، جنگ و خونريزى مقارن با ظهور موعود ، فتنه ى يأجوج و مأجوج ، روز خداوند ، موعود آخرالزمان ، صداى آسمانى براى اعلان ظهور موعود ، جداسازى مؤمنان از كافران مقارن با ظهور موعود ، نزول از آسمان ، نجات ، سرنوشت شيطان ، بازگشت دسته اى از مردگان به دنيا يا رجعت ، حكومت آخرالزمان ، از بين رفتن اديان باطل و باقى ماندن دين حق ، شريعت تازه در روزگار موعود ، بركات پس از ظهور موعود.

---

‫اعجاز قرآن، يکي از مهمترين مباحث علوم قرآني است که مورد توجه دانشمندان قرآني قرار گرفته و منشأ آثار مستقلي در اين زمينه شده است. اين پژوهش تلاشي است در پي گردآوري و بررسي آراي علامه مجلسي? با محوريت بحارالانوار و حيات القلوب و مراجعه به ساير آثار ايشان. نويسنده پس از کليات و مفاهيم، به حقيقت معجزه و تحدّي از نظر علامه مجلسي? پرداخته است. تفاوت معجزه با سحر و شعبده، تفاوت معجزه با کرامت، شرايط معجزه، ضرورت معجزه براي پيامبران، دلالت معجزه بر صدق نبوت يا امامت، راه تشخيص معجزه، حکمت تنوع معجزه و تعدد وجوه اعجاز قرآن، از مباحثي است که در رابطه با معجزه ارائه شده است. ايشان براي معجزه هشت شرط قائل شده و تشخيص اعجاز قرآن را فقط از طريق کارشناسان و آگاهان ميسّر ميداند. همچنين، براي تحدي شش مرحله قائل است. ايشان قلمرو تحدّي قرآن را عام دانسته و شامل همه افراد و تمامي زمانها ميداند؛ ولي تا کنون کسي نتوانسته است به تحدّي قرآن، پاسخ دهد. سپس وجوه اعجاز قرآن از ديدگاه علامه مجلسي? بيان شده است که عبارت است: از اعجاز بياني (مانند بلاغت، فصاحت، نظم و اسلوب شگفت انگيز قرآن و عدم اختلاف)، اعجاز علمي، اعجاز اخبار غيبي، اعجاز تشريعي و اعجاز طريقي، يعني امّي بودن آورنده آن. وي نظريه صرفه را از سيد مرتضي و فصاحت و بلاغت را از شيخ مفيد، به عنوان وجه اعجاز نقل نموده است؛ اما توجه وي بيشتر به فصاحت و بلاغت و اخبار غيبي قرآن است. در پايان، پاسخ علامه مجلسي? به شبهات اعجاز قرآن ارائه شده است. اين شبهات عبارتاند از: شبهات مربوط به اصل اعجاز، شبهات مربوط به الفاظ قرآن، شبهات مربوط به معناي قرآن و شبهات متفرقه پيرامون اعجاز. شبهات ملحدين و دهريين، محمد بن زکرياي رازي، ابن راوندي، فلاسفه غير الهي، و اخبار آحاد بودن معجزات، از شبهات مربوط به اصل اعجاز است.

‫إنَّ هذا القرآن يهدى للتى هى أقوم ويبشر المؤمنين الذين يعملون الصالحات أن لهم أجراً كبيراً«. {P ) سوره اسراء، آيه 9. P} قال النبى (ص): »من أعطاه اللَّه القرآن، فرأى أن أحداً اعطى شيئاً أفضل مما اعطى فقد صغر عظيماً وعظم صغيراً«. {P ) اصول كافى، محمد بن يعقوب اسحاق كلينى، كتاب فضل القرآن، باب 2، ج 7. P} قرآن كريم مهمترين سند حقانيت اسلام ورسالت پيامبر گرامى (ص) است كه همواره با بيان اعجاز آميزش حجت را بر همه آدميان به اتمام رسانيده است. قرآن بزرگترين سند اثبات معارف واحكام اسلام است كه خداوند متعال بر قلب پيامبرش (ص) اولين بار نازل فرمود وپس از ابلاغ آن به انسانها بقاء آن را تا ابد ضمانت فرموده واز تحريف مصون داشته است. قرآن بزرگترين محور وحدت در ميان مسلمانان ومهمترين مرجع رفع اختلافات فرقه‏اى وگروهى است كه خطوط اصلى دين را به همه حق جويان مى‏نماياند. واز آنجا كه پيامبر عظيم الشأن (ص) در آخرين لحظات عمرشان درباره دو ثقلى سخن گفته‏اند كه تمسك به آن دو انسان را تا ابد از گمراهى باز مى‏دارد: »إنى تارك فيكم ما إن تمسكم به لن تضلوا بعدى، أحدهما أعظم من الآخر، كتاب اللَّه حبل ممدود من السماء إلى الأرض وعترتى أهل بيتى ولن يفترقا حتى يردا على الحوض فانظروا كيف تخلفونى فيهما«. {P ) سنن ترمزى ج 13، ص 201. P} اهميت وجود معصوم در كنار قرآن روشن مى‏گردد كه نقش هر دو، قرآن واوصياء پيامبر (ص) در رسانيدن اسلام وشريعت حقه الهى به بشريت چونان دو سيم در مدار بسته انتقال جريان برق مى‏باشند. يافتن مسير هدايت تنها در گرو تمسك به قرآن يعنى كلامى است كه هادى حقيقى ومشرع نظام رب العالمين به اقتضاى وجودى انسان نازل فرموده است وتمسك به هر چيز غير آن سرابى بيش نيست تا آنجا كه پيامبر (ص) فرمودند: »من طلب الهدى فى غيره أضله اللَّه« هر كس از غير قرآن طلب هدايت كند خداوند او را گمراه خواهد ساخت. بويژه هنگامى كه فكر جامعه دچار آشفتگى وتيرگى گردد{P ) بحار الانوار، علامه مجلسى، ج 92، ص 31. P} وشبهه‏هايى ميان مسلمانان رخ دهد كه موجب انحرافات فكرى وعقيدتى گردد: »إذا التبست عليكم الفتن كقطع الليل المظلم فعليكم بالقرآن« در هنگامى كه فتنه‏ها همانند پاره‏هاى شب تيره شما را فرا گيرد پس بر شما باد (تمسك) به قرآن از طرف ديگر فهم بخش مهمى از شريعت اسلام در گرو آشنايى با كلام معصوم (ع) وسيره او يعنى لحظه لحظه حياتش مى‏باشد كه خود تجسم قرآن است. لذاست كه على (ع) خطاب به كميل مى‏فرمايد: »يا كميل لا تأخذ إلا عنا تكن منا« روشن است كه رجوع به قرآن ومعصوم (ع) تنها در يك بعد يا در موضوعاتى خاص مثلاً احكام نبايد باشد بلكه در كل مفاهيم وحقائق دينى از عقائد گرفته تا اخلاق وآداب واحكام، ضرورت اين رجوع مطرح مى‏گردد كه كوتاهى در اخذ وفراگيرى هر يك از اينها ما را در دستيابى به فهم صحيح دين دچار نقصان خواهد كرد. واما آنچه كه بيش از هر چيز ضرورت دارد توجه به اسلوب يا به عبارتى ديگر روش بيان عقائد در قرآن وكلام معصومين (ع) است كه ظاهراً بيش از هر چيز مورد بى‏مهرى قرار گرفته است. وآنچه ما را بر اين پژوهش واداشته همين امر است. واقعيت است كه »روش‏شناسى« (متدلوژى) يكى از مبادى مهم دستيابى به معارف گوناگون به حساب مى‏آيد وتوجه به اين امر آن زمان كه در حيطه »اسلوب الهى« چه در قرآن وچه در كلام معصوم مطرح مى‏شود بايد بيش از هر چيز مورد توجه قرار گيرد. قرآن بعنوان بزرگترين منبع شناخت عقائد اسلام است كه معارف گوناگون آن با روشى بديع واسلوبى منحصر به فرد ارائه شده كه در عين سادگى وبساطت نابترين مضامين لازم را به انسانها تعليم داده است واين واقعيت كه »تنزيل من رب العالمين« هرگونه شك را درباره غنا وتوانمندى آن نفى مى‏كند بنابراين حتماً چنين منبعى در تعليماتش از كارآمدترين شيوه ممكن استفاده كرده كه شايسته است ما آن روش را بشناسيم وچون پاى كلام معصوم (ع) در احتجاجات ومناظراتشان در طرح واثبات عقائد مى‏نشينيم اشتراك اسلوب وشباهتهاى ميان روش آنان با روش قرآن، شاگرد مكتب قرآن بودنِ آنان را بيش از پيش برايمان به ثبوت مى‏رساند تا آنجا كه مى‏توانيم اسلوب قرآن وحديث را به عنوان روشى واحد در طرح عقايد بشناسيم وچون به كتب بعضى از دانشمندان ومحققان بزرگ در طرح عقايد رجوع كرديم، عقائد اسلام را چنان يافتيم كه جز دانايانِ به روش علمىِ علما در منطق وكلام وفلسفه ومانند آن كسى را ياراى فهم آن نيست وهمين ما را بر آن داشت كه به مقايسه‏اى ميان روش يكى از اين مكاتب فكرى يعنى علم كلام كه محققان بزرگى از علماى اسلام بدان دست يازيده‏اند با اسلوب قرآن وحديث بپردازيم واز لابلاى مطالب آنان خصائص وويژگيهاى هر يك را به منصه ظهور رسانده ونشان دهيم. لازم به ذكر است كه هرگز قصد ما در اين بررسى بيان اين مطلب نيست كه قرآن وحديث مردم را به امرى دعوت مى‏كنند ومتكلمين به امرى ديگر!! به عبارتى ديگر در اينكه هر دو در پى آنند تا وجود مبدأ ووحدانيّت او وتحقق معاد وضرورت آن را به اثبات رسانند، ابداً جاى گفتگو نيست بلكه سخن در شيوه‏ها وروشهاى اين اثبات ودعوت است. در انتها لازم است اذعان نمايم كه بررسى كامل ومستوفى اين تحقيق توانى فراتر از فهم قاصر اين بنده ضعيف خدا را مى‏طلبد والبته از آنجايى كه يك طرف اين مقايسه كلام الهى قرار داد هيچكس نمى‏تواند مدعى رسيدن به بلنداى قله تحقيق در اين امر مهم باشد. لذا از ساخت مقدّس قرآن ودرگاه معصومين (ع) در ارائه صحيح وشايسته اين تحقيق استعانت جسته از هرگونه قصور وكوتاهى پوزش مى‏طلبم. وآخر دعوانا أن الحمد للَّه رب العالمين

---

---

‫اين رساله از يك مقدمه ودو بخش ويك خاتمه تشكيل شده است، بخش اوّل شامل سه فصل مى‏باشد. در فصل اوّل معنى لغوى واصطلاحى واژه‏هاى كليدى چون تعليم، تربيت، برزخ، معاد و... مورد بحث وبررسى قرار گرفته است. در فصل دوم جايگاه واهميت وضرورت تعليم وتربيت در قرآن وروايات وزندگى مشخص گرديده است ودر فصل سوم روشهاى تربتى چون تبشير وتشويق، انذار وتنبيه وتذكر وجايگاه آنها وموارد استفاده از آنها بررسى شده است واينكه هر يك از اين روشها در چه موقعيتى وبراى چه كسانى ودر چه مرحله‏اى از تربيت مورد استفاده قرار مى‏گيرند. اما بخش دوم شامل بيست ودو فصل مى‏باشد وفصل اوّل، عقيده به معاد در دورانهاى مختلف از اقوام باستانى وبعد از آن وعقيده به معاد در ميان اديان بزرگى چون دين مسيح ويهود وزرتشت وغيره مورد بحث قرار گرفته است ودر مورد اعتقادات آنان كه با خرافات آميخته شده ونكات تربيتى از عقايد آنان، مطالبى بيان شده است. در فصل دوم آثار تربيتى اعتقاد به معاد بررسى گرديده وحدود سيزده مورد از آثار تربيتى اين اعتقاد بيان شده است وهمچنين نكات ضد تربيتى عدم اعتقاد به معاد وانكار آن را در چندين مورد بيان نموده‏ايم. در فصل سوم نكاتى در مورد مرگ آورده شده است كه به طور كامل سؤالات به وجود آمده در مورد مرگ را پاسخ مى‏دهد ودرباره مسأله حتمى بودن وعمومى بودن ونيستى نبودن مرگ وعلتهاى ترس از مرگ ونكات تربيتى آن وفوايد مرگ واثرات ياد مرگ صحبت شده است. در باقى مانده فصلهاى اين بخش آثار تربيتى اعتقاد به هر كدام از قبر، سؤال قبر، فشار قبر، برزخ، ميزان، بهشت وجهنم و... ذكر شده است ودر هر كدام از اين آثار تربيتى از آيات شريفه وروايات وكتابهاى اعتقادى وتربيتى كمك گرفته‏ايم. سپس در خاتمه رساله نتيجه گرفته‏ايم كه مسأله معاد به جهت آثار فراوان تربيتى آن، اينقدر زياد در قرآن مورد تأكيد قرار گرفته است وگرنه صرف يك مسأله اعتقادى براى اعتقاد به آن، تنها يك ياد وآيه كفايت مى‏كرد ونيازى به نزديك به هزار وچهارصد آيه نيست. پس اين كثرت آيات براى اين مسأله، نشانه آن است كه علاوه بر جنبه‏هاى اعتقادى، جنبه‏هاى تربيتى معاد بيشتر مورد توجه بوده است.

---

---

---