جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫ازهنگامی که خداوند آدمي را آفريد، به تربيت فطري و معنوي او پرداخت. برای تعالی انسانها ازمیانشان بهترینها رابرگزیده وآنان رامجریان ربوبیت خویش قرارداد تا به تزکیه نفوس بپردازند. چرا که انسان مظهر جمیع اسماء وصفات الهی است وتنها رشد وپرورش او درارتباط مستمر با مبدأ آفرینش معنا وجهت پیدا می کند وآدمی را برای حرکت بسوی کمال نهایی وقرب الهی آماده می سازد. قرآن کریم به صورتی موزون ودل انگیز ، قوا واستعدادهای انسان رابسوی رشد وبالندگی سوق می دهد وهمواره برآن است که بین جسم وروح ، عاطفه وعقل ، دین ودنیا ، فکروعمل ،کار وعبادت ودرنهایت بین خدا وانسان ارتباطی منسجم وپیوندی ناگسستی وپایدار ایجاد کند. براین اساس پیام آوران و اولیاء الهی آمدند تا زمینه تربیت دینی رابا زبان دلها و باشوق و انگیزه قلبی وایمان و اخلاص درونی خود بعنوان الگوهای راستین فراهم سازند. دراین راستا هرچه مناسبات وروابط وارزشها وفرهنگ جامعه به سمت کمال پیش رود، بستر تربیت متعالی افراد جامعه بیشتر فراهم می شود، زیرا تربیت دینی ،پرورش تعقل وتدبر و ايمان واعتدال درمیان افراد جامعه است وبقاء وتداوم این ارزشها در گرو تقویت پایه های اعتقادی افراد است، وهرچه این امور منحط باشد مانع رشد وتعالی انسان می گردند. آنکه خواهان تربیت حقیقی است باید پرده های غفلت وجهالت وهوای نفس راکنار بزند وبا بصیرت وآگاهی درراه حق وراستی قدم گذارد. که اگر چنین نشود ، ذکر وموعظه ،حوادث وپیشامدها دراو تاثیری ندارد زیرا تربیت ازانسان واراده واختیار او می گذرد. انسان صالح که میوه تربیت دینی برخواسته ازتعالیم وانبیاء واولیاء الهی است. دارای شخصیتی موزون و هماهنگ است که درمسیر زندگی تکاملي وحیات معقول ازعزمی راسخ برخودار می‌باشد. بطوریکه درامور زندگی روش صادقانه ای دارد چنین فردی به اهداف تربیت دینی که عبودیت وقرب الهی است دست یافته ، سرشار ازایمان وتقوا می تواند به تربیت خود بپردازد وبر دیگران نيز تاثیرگذار باشد. کلید واژه ها: تربیت،دین، انسان ،کمال وتعالی، تربيت ديني

---

‫یکی از جنبه های اعجاز قرآن که در دو قرن اخیر، مورد توجه دانشمندان قرار گرفته، جنبه اعجاز طبی قرآن است. قرآن کریم مثالها و مطالب علمی و پزشکی فراوانی ارائه می کند که با جدیدترین قوانین و نظرات اثبات شده علمی، موافقت دارد و همین نکته به شدت مورد توجه دانشمندان مسلمان، مفسران، حتی بسیاری از پزشکان مسلمان و غیر مسلمان قرار گرفته است، به طوری که بسیاری از غربی ها، مجذوب این بعد علمی قرآن شدند و به حقانیت اسلام پی برده، به دین اسلام مشرف شدند، از این رو بسیار ازمفسران شیعه وسنی کوشیدند تا با کنار هم گذاردن مطالب علوم پزشکی و آیات قرآن را اعجاز قرآن را اثبات کنند. در این میان از جانب موافقان و مخالفان این دیدگاه افراط و تفریط هایی صورت گرفت بدین شکل که موافقان، هر اشاره علمی یا طبی قرآن را با علوم پزشکی جدید تطبیق داده به طوری که گاهی در این راه دچار تکلیف شده و ناچار به تاویل آیات قرآن گشتند. از طرفی مخالفان نظریه، وجود هر اشاره علمی در قرآن را منکر شدند، چرا که معتقد بودند که قرآن کتاب هدایت و راهنمایی انسانهاست و نباید علوم مختلف تجربی را در آن جستجو کرد. ضمن اینکه مخالفان معتقدند که نمی توان اعجاز طبی قرآن را به عنوان یکی از وجوه اعجازپذیرفت زیرا قرآن با علم تحدی نکرده و فقط با فصاحت و بلاغت آن تحدی نموده است. اما در این بین می توان به نظریه معتدلی دست یافت. در جواب مخالفان باید گفت اولًا وجود اشارات علمی و طبی در قرآن انکار ناپذیر است. در قرآن اشاراتی به بعضی از علوم وجود دارد که استطرادی و عرضی است و هدف اصلی و نهایی قرآن نیست، بلکه هدف اصلی قرآن هدایت انسان به سوی خداوند است، اما ذکر همین مثالهای علمی موجب کنجکاوی بشر و تفکر وی در عجایب خلقت موجودات شده واز این رهگذر، علاوه بر اینکه راه خداشناسی برای او هموار می گردد، در ذهن او سؤال ایجاد شده و به دنبال کشف علوم می رود و همین توجه قرآن به علم منشاء رشد سریع بسیاری از علوم در نزد مسلمانان بود. ثانیاً در هیچیک از آیاتی که ناظر به تحدی است، قرینه ای وجود ندارد که نشان دهد، تحدی با جنبه خاصی از ویژگیهای قرآن صورت گرفته است. گرچه ظاهر قرآن این است صورت می گیرد ومنحصر در فصاحت و بلاغت نیست. بنابراین می توان اعجاز طبی را نیز به عنوان یکی از وجوه اعجاز قرآن پذیرفت. مشروط بر اینکه اشارات طبی برخی از آیات با هر نظریه متزلزل و نااستوار علمی تطبیق داده نشود، بلکه باید نظریات از درجه کامل یقین و اطمینان برخوردار باشند. ضمن اینکه اشارات علمی قرآن صریح باشد تا در تطبیق آنها با علوم جدید دچار تکلیف نشویم. اما با این حال هر اشاره علمی قرآن کریم را که با نظریات قطعی سازگاری دارد، نمی توان به عنوان اعجاز پذیرفت، و با توجه به تعریف معجزه باید از نظر تاریخی ثابت شود که مردم در عصر نزول قرآن و یا قبل ازآن به این مطالب علم نداشته اند. بنابراین برای رفع جدل ومناقشه بر سر این نظریه، بهتر است به جای اینکه هر اشاره طبی در قرن را اعجاز بدانیم، به آن عنوان «اسرار و شگفتیهای پزشکی قرآن» را اطلاق نمائیم. Abstract One of the aspect the quran miracle that was taken into account of the scientists in the two recent centuries was the aspect of medical of quran. Generous quran presents many scientific and medical examples and subjects that confirm to the latest proved scientific opinions and rules and this was extremely taken into consideration of Moslem scientists commentators even many of the Moslem and unMoslem physicians, therefore numerous westerns were attracted by this scientific quran dimension and realized the rightfulness of quran and became Moslem. So many Shiite and Sunnite commentators tried by putting tighter the medical subject and quran verses to prove the medical miracle of quran. While the agreed and opposite people have gone to extremes. The agreed people have adapted every quran medical and scientific sings whit latest medical science, in away that sometimes they got involved in difficulty and consequently they were obliged to interpret the quran verses. The other hand the opposites to this opinion have denied the existence of any scientific indications in quran, for, they believed that holly quran is guidance of human beings and they should not search various experimental science in it. They further mores the opposites believe that they can’t accept the quran medical miracle as one of miracle aspects becomes quran was not in challenge whit science but it challenges eloquence of it. Here in it is possible to get a moderate opinions, so to respond the opposites, first it should be said that the existence of medical and scientific indications in quran never be denied. There are indications in quran and they relate to some science that they are adventitious, and this is not ultimate aims of quran, but main target of quran is guidance of people to god. But mention of these scientific examples would arise the human curiosity to think about wonderful creation, and from this way not only it leads to theism but this question will develop in the mind to explore the science. And this is exactly the quran consideration that has been the beginning of fast development of many science among Moslems. Secondly, there is no context in the verses of quran that indicate the challenge has been made because of some special aspects quran. Although in accordance with first Arab Moslems knowledge in cultural science. They realized the quran miracle from the side of eloquence effected of quran appearance but at next periods it addressed all human beings. So challenge of quran caused from all aspects and not concluded in eloquence. Therefore it is possible to accept medical miracle as one of the quran miracle, but under condition of not compare medical condition of some verses with every unstable opinion, so the opinions should have evidence and certainly and also the quran medical indications should be clear and obvious in case of not get in difficulty. However, it is not possible to accept every holly quran scientific indications as miracle, because it is adaptable with definite scientific opinion and regard of miracle explanation, it should be proved that at the time of sending the quran, people had no idea about the mentioned subjects, according, it is better to apply it as »medical secrets and wonders of quran« instead of accepting of every medical indication of miracle.

‫در اين پژوهش با استناد به آيات قرآن و روايات معصومين( آثار وضعي و تکويني گناه بر صفحه نَفس انسان و اجتماع، تضييع حقوق ديگران، راه هاي درمان و خلاصي از گناه و آثار خطرناک آن تجزيه و تحليل گرديده و تغيير سرنوشت افراد و اقوام بر اثر برخي گناهان و اصرار بر آن ها بررسي شده است. اين نوشتار در سه فصل سامان يافته است. نويسنده در مقدّمه به شرح موضوع تحقيق، پرسش ها و فرضيّه هاي آن پرداخته است. وي در فصل اوّل کلّياتي از مفهوم لغوي و اصطلاحي گناه (ذنب)، عصيان، فاحشه، سيئه، و ديگر تعابير مختلف از گناه را ارائه کرده و اقسام آن اعم از گناه کبيره و صغيره، معيار صغيره يا کبيره بودن، تعداد گناهان کبيره، مفهوم جوانحي يا جوارحي بودن گناه، گناهان قلبي و تلازم بين آن ها با گناهان جوارحي را وارسيده و اختلاف نظر عالمان بر معيار و تعداد گناهان کبيره را تبيين کرده است. در فصل دوم او با اشاره به آثار وضعي گناهان، آيات قرآني مربوط را شرح و تفسير کرده است. او به همين منظور به آياتي از قرآن کريم که بر اساس آن ها برخي گناهان باعث هلاکت اقوام و امم پيشين گرديده و آن ها را از روي زمين محو ساخته اشاره کرده و تأثير گناه بزرگ ظلم بر بندگان و قضا و قَدَر الهي در زمينه جور حاکمان بر مردم را از منظري قرآني وارسيده است. آن گاه به آثار گناه در روايات اشاره کرده و کيفر‌هاي دنيوي برخي گناهان مانند آثار وضعي عُجب، عاقّ والدين به ويژه تضييع حقوق مادر، گناه شهادت زور و سوء نيت و خبث سريره به افراد را تبيين کرده است. در ادامه به آثار برخي گناهان بر قلب انسان، آثار وضعي زنا و لواط، آثار وضعي حسد از لِحاظ فردي و اجتماعي در اقوال عارفان مسلمان و بعضي آثار اجتماعي گناهان در جامعه از قبيل وقوع پاره اي عذاب‌ها بر امّت‌ها و اقوام پيشين بيان شده و برخي داستان‌هاي قرآني در همين زمينه براثر گناهان اجتماعي همچون اِسراف و تبذير، تضييع حقوق فقيران و مسکينان، تمردّ و طغيان از دستورهاي پيامبران الهي، آمده است. در فصل سوم نويسنده به عوامل گناهان و راه هاي جبران آن ها (کفّاره گناهان) پرداخته و استغفار، توبه، تحمّل برخي بلايا و عقوبت‌هاي دنيوي، انجام امور خير(اعمال حَسَنه) قرائت قرآن، حُسن خُلق، نماز جمعه، کثرت سجده، ‌تهجّد و نماز شب، دوست داشتن فقيران و تضرّع در حال نماز را از راه‌هاي درمان آثار وضعي گناه عنوان کرده است.

---

---

‫از جمله مسائل مهمي که ملل و اقوام گوناگون بدان توجه داشته و کم و بيش بدان باور داشته‌اند، «سعد و نحس بودن ايام» است. اين پژوهش در پنج فصل به اين مسئله از نظر قرآن و روايات پرداخته است. از مجموع آرا و نظرات حکما و فلاسفه و مفسران و دانشمندان اسلامي و بررسي آيات و روايات مربوط، برداشت مي‌شود که مسئله سعد و نحس بودن ايام ذاتي نيست؛ بلکه به خاطر حوادثي است که در آن ايام رخ داده است و تطير و فال بد زدن، از نظر اسلام مردود است. خوب و بد بودن ايام هم يا به خاطر حوادثي است که در آن روزها رخ داده و يا به خاطر تفأل و تطير مربوط به خود فال زننده است. همچنين عدم تفکر و تعقل و دخيل دانستن اتفاقات زندگي در نيک و بد بودن ايام و نداشتن روحيه توکل به خداوند، جزو عوامل پنداري و موهوم اين باور است. با دقت در روايات، سه راهکار عمده براي از بين بردن اثرات رواني نحوست ايام توصيه شده است: دعاکردن، قرآن خواندن و صدقه دادن. البته روايات صحيح و معتبري درباره نحوست ايام وجود دارد که برخي از آثار اين باور، توجه بيشتر به خداوند، تعظيم شعائر، گرايش به اعمال نيک و ترک بدي‌ها، و تقويت روحيه شکرگزاري است. در رابطه با بحث تنجيم هم اگر انسان، ستارگان و حرکات آنها را عامل مؤثر بر سرنوشت بداند و از اين طريق پيشگويي کند، از راه خدا خارج شده است. اسلام، از مردم مي‌خواهد که همواره فال نيک بزنند و از فال بد زدن بپرهيزند. خرافهگرايي از ديدگاه اسلام مردود و منشأ آن مواردي چون تقليد کوکورانه از نياکان، تطير، و کج انديشي شمرده شده است و راهکارهاي مبارزه با خرافهگرايي، عمدتاً تفکر و تعقل، تقويت ايمان، روحيه توکل به خدا، و بي اعتنايي به فال بد بيان شده است.

---

‫با توجه به جايگاه بيبديل نماز از نظر قرآن و روايات و محوريت آن براي تمامي اعمال و طاعات، اين پژوهش در چهار فصل، حکمتها و اسرار آن را از نظر قرآن و روايات فريقين بررسي کرده است. نويسنده در کليات و مفاهيم، از جمله جايگاه نماز و اصل تشريع آن و آثار تربيتي توجه به اسرار نماز از منظر قرآن و روايات فريقين را ارائه نموده است. نماز بهترين عمل در قيامت و وسيله جلب رحمت الهي است و در هيچ حالتي ساقط نميشود. حکمت و فلسفه آن، ياد خدا و زنده نگه داشتن آيين پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم است. آثار تربيتي توجه به اسرار نماز، اعم از آثار دنيوي و اخروي است. آرامش دلها و بازدارندگي از گناه، از آثار دنيوي آن است و رهاييبخشي از جهنم، از آثار اخروي آن است. در بيان حکمت و اسرار مقدمات نماز، حکمتها و اسرار وضو، غسل، تيمم، ستر عورت، طهارت لباس، مباح بودن مکان، و اذان و اقامه بيان شده است. در بيان اسرار مقارنات و اجزاي نماز، اسرار نيت، تکبيرهاي آغاز نماز، قيام، قرائت، رکوع، سجود، قنوت، تشهد، سلام و اذکار نماز بيان شده است. در بحث از اسرار تعقيبات نماز، اسرار گفتن سه تکبير در تعقيبات نماز، تسبيحات حضرت فاطمه? و قرائت آيةالکرسي به عنوان تعقيبات مشترک نماز از نظر شيعه بررسي شده و همچنين تعقيبات مشترک نماز از نظر اهل سنت بيان شده است. در اسرار منافيات نماز، منافيات اقبال دل و منافيات صحت نماز بررسي شده است. در پايان، اسرار نمازهاي واجب و حکمتها و اسرار تشريع نمازهاي مستحبي بيان شده است. در بحث از نمازهاي واجب، اسرار نمازهاي پنجگانه يوميه، نماز آيات و نماز ميت بيان شده است و در بحث از اسرار نمازهاي مستحبي، اسرار نماز جماعت و جمعه بيان شده است. نکته قابل توجه اينکه بيشترين رواياتي که در رابطه با حکمتها و اسرار نماز وجود دارد، از طريق مکتب اهل بيت? بوده و اهل سنت بيشتر به مباحث ظاهري اعمال پرداختهاند.

‫مسئله موعود جهاني و منجي بشريت، ويژه قوم، ملت يا دين خاصي نيست؛ بلکه همه اديان الهي و غير الهي به منجي بشريت عقيده دارند. اين پژوهش در چهار فصل، در پي بررسي اين موضوع در قرآن و عهدين است. در کليات، پس از طرح تحقيق و واژه‌شناسي، به اعتقاد اديان الهي و غير الهي به موعود اشاره شده است. سپس به موعود در عهد عتيق، عهد جديد و قرآن پرداخته است. در زبور داوود و کتب دانيال، اشعيا، بوئيل، زکريا، حزقيال، حجي و صفينا که همه از انبيا بودهاند، به ظهور منجي و موعود بشارت داده شده است. انجيل متّي، مرقس، لوقا و يوحنّا هم به عنوان عهد جديد، به آمدن منجي و موعود وعده داده‌اند. تعدادي از آيات قرآن، به صراحت، ظهور مهدي موعود? و استخلاف و وراثت زمين را بيان کردهاند. ديدگاه مشترک اسلام، يهوديت و مسيحيت در مورد موعود، عبارت است از: بشارت به ظهور منجي موعود، شخصيت والا و منتخب منجي، حکومت جهاني، توحيد و دين واحد در سراسر جهان و اينکه صالحان وارث زمين خواهند بود. اختلاف ديدگاه آنها، در شخص و هويت منجي موعود و در غيبت موعود است. هر سه دين، در انتظار موعود به سر مي‌برند و ويژگي‌هاي موعود و منجي در قرآن و عهدين ذکر شده است. همچنين علائم ظهور موعود در روايات تفسيري قرآن و در عهدين آمده است. بروز جنگ‌ها و اختلافات، بازگشت بني‌اسرائيل به سرزمين موعود، خشکسالي و قحطي و بيماري‌هاي مهلک و بي‌درمان، اتفاقاتي است که عهد عتيق، پيش از ظهور موعود، از آنها ياد مي‌کند. بر اساس عهد جديد هم پيش از ظهور منجي، نشانه‌هايي چون وقوع جنگ، حوادث آسماني، وقوع زلزله و حوادث طبيعي، بروز مرگ و وقوع بلايا، آمادگي پذيرش مردم، و رواج مفاسد اخلاقي در ميان مردم جهان، پديد خواهد آمد. در روايات اسلامي به عنوان تفسير آيات قرآن، نيز علائم ظهور بيان شده است که عبارتاند از: خروج سفياني، خسف بيداء، خروج يماني، صيحه آسماني، قتل نفس زکيه، نزول عيسي بن مريم( از آسمان، نشانه‌هايي در آفاق و انفس، بروز قحطي و بلاها، طلوع خورشيد از مغرب، عذاب و بلاهاي آسماني. از اشتراکاتي که در قرآن و عهدين وجود دارد، مي‌توان به اين معنا رسيد که همه اينها از يک منبع صادر شده است.