جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫قرآن کريم، استهزاء را به عنوان يک بحث اخلاقی مطرح نموده و آيات فراواني را به آن اختصاص داده است؛ تا از ناآرامي، و رشد فساد و بي بندوباري در سطح جامعه جلوگيري نمايد، و به عوامل اين عمل زشت پرداخته، که عواملي چون جهل، خودبرتربيني، گناه و ... در اين کار دخالت دارند. اين عمل را منحصر به يک قوم يا قبيله اي نمي داند؛ بلکه در طول تاريخ به کرات شاهد چنين عملي از سوي اقوام گذشته، همچون قوم نوح، قوم فرعون، قوم يهود، مشرکان و ... بوده ايم؛ به طوري که کار آنها منحصر در استهزاء يکديگر نبوده، بلکه خدا، پيغمبر¬، و ¬ارکان دين را مورد هدف قرار داده اند؛ تا به خواسته هاي نامشروع خود برسند، غافل از اينکه خداوند براي مرتکبين به اين عمل زشت عواقب ناگواري چون هلاکت، غفلت و سرگرداني و ... در دنيا در نظر گرفته و در آخرت نيز مشمول رحمت الهي واقع نشده و آتش سوزان جهنم آنها را در بر مي گيرد . جالب اينکه اين عمل چنان زشت و نکوهيده است که خود خداوند به ياري مؤمنان آمده و در روز قيامت، استهزاگران را به خاطر اين عمل قبيح که در دنيا مرتکب آن شده¬اند تمسخر و استهزاء مي کند. در دنيا نيز راهکارهايي همچون بي اعتنايي، ترک هم نشيني و ... را براي مقابله با استهزاگران مطرح مي نمايد؛ تا مؤمنان در مقابل آنها سرافکنده و خار نشوند . کليد واژه ها : استهزاء، سخر، لمز، همز، ضحک

‫چکیده این اثر در پیوستها موجود می باشد

‫فهم درست آیات قرآن کریم بر پایه فهم صحیح مفردات آن استوار است. برای پی بردن به معنای مفردات قرآن دو روش وجود دارد: شیوه نخست همان شیوه رایج و تقلیدی است که با مراجعه به منابعی مانند «مفردات الفاظ القرآن» راغب اصفهانی انجام می‌گیرد. شیوه دیگر روش اجتهادی است که در آن افراد می‌توانند پس از شناسایی مبانی و آگاهی از ضوابط و مراحلی خاصّ، خود به معنای دقیق واژه دست یابند. این راه از آن جهت مهمّ و ضروری است که تبیین صحیح و پیمودن درست فهم واژگان قرآن را ضابطه مند و قانون مدار می‌کند و از ورود تفسیر‌های ذوقی، سلیقه ای و استحسانی جلوگیری می‌نماید. پژوهش حاضر در راستای تبیین اصول، ضوابط، مراحل و موانع فهم واژگان قرآن با استفاده از منابع تفسیری، علوم قرآنی، قواعد و روش شناسی تفسیر قرآن نگارش یافته است. در این پژوهش پس از بیان کلیاتی از قبیل مفهوم شناسی «مفرد» و واژگان مشابه آن، نخست چیستی، پیشینه و دانشهای مرتبط با علم مفردات مانند «غریب القرآن»، «معرّب القرآن» و... مورد بررسی قرار گرفته است. در پی آن، مبانی و پیش فرضهایی که باید در تحلیل و تفسیر واژگان قرآن مورد توجّه قرار بگیرد، مانند «وجود مجاز»، «ثبوت حقیقت شرعیه» و «وقوع ترادف» در واژگان قرآن کریم مطرح شده است. در ادامه مهمترین منابع دستیابی به معنای واژگان قرآندسته بندی و معرّفی شده است. سپس به تفصیل، مراحلی که باید گام به گام در معناشناسی واژگان قرآن (اعمّ از فهم مراد استعمالی یا مراد جدّی) طی نمود، بیان شده است. این مراحل در دو شاخه اصلی «ساختار شناسی واژه» و «معناشناسی واژه» مورد بحث قرار گرفته است. مقصود از «ساختار شناسی واژه» کلیه مراحلی است که در تبیین «نما» و «ظاهر» لفظ پیموده می‌شود. مانند «ریشه یابی واژه». امّا مقصود از «معناشناسی واژه» مراحلی است که به تبیین مراد استعمالی و جدّی واژه می‌پردازد. «یافتن معنای دقیق واژه در لغت» و «توجّه به گوهر معنایی واژه» مراحلی هستند که تبیین مراد استعمالی لفظ را میسّر می‌سازند. اما روشن شدن مراحل دیگری چون «تفکیک معنای لغوی از اصطلاحی» و «توجّه به معنای مجازی واژه» به شناخت مراد جدّی لفظ به کار رفته در آیات کمک می‌کنند. نپیمودن هر یک از این مراحل ممکن است موجب فهم نادرست مفردات قرآن گردد. مانند غفلت از ریشه یابی صحیح واژه یا توجّه نکردن به تطوّر معنایی الفاظ. و ختمنا الرسالة بتطبیق الخطوات و المراحل علی بعض الألفاظ القرآنیة. و لا یفوتنا أن نقول إنّ الدراسة تمیّزت أیضا بلون من الإبداع و التجدید فی بعض المجالات: منها ضبط مراحل و مناهج معرفة معانی الألفاظ القرآنیة بشکل واضح و ملموس إعتمادا علی المصادر الرئیسیة و غیرها رغم أنّها لم تف بضبطها و تفصیلها صراحة و منها التلفیق بین البحوث النظریّة و الجانب الوظیفی لها فی ضوء الإستشهاد بنماذج قرآنیة کثیرة و التعریف بمصادر منوّعة لتفسیر المفردات القرآنیة و کیفیّة استخدامها. و زبدة المخض فی هذه الرسالة أنّ المعرفة الصحیحة لمعانی الألفاظ القرآنیة تتمّ باستخدام العلوم ذات الصلة بعلم المفردات کما أنّها تعتمد علی إختیار مبادئ اساسیّة متقنة و المشی علی القواعد و المراحل الموضوعة لذلک مع معرفة أمّهات مصادر هذا العلم و الإلتفات إلی الحواجز التی تحول دون إدراک صحیح لمفردات هذا الکتاب السماوی العظیم. الکلمات المفتاحیة مفردات القرآن، معرفة أبنیة الکلمة، معرفة دلالات اللفظ، غریب القرآن، فهم المفردات، تمهیدات التفسیر، علم التأصیل اللفظی

‫توحيد به معني اعتقاد به يگانگي خدا و عمل بر اساس آن مي‌باشد. مهم‌ترين هدف انبيا نيز آشنا کردن بشريت با اصل توحيد، و تحقق بخشيدن همه ابعاد آن در جوامع بشري بوده است. در يک دسته‌بندي کلي مي‌توان توحيد را به دو دسته نظري و عملي تقسيم نمود؛ توحيد در ذات، صفات، افعال، و توحيد در تشريع از مراتب توحيد نظري بوده، و توحيد عبادي، استعاني، حبي و توحيد در توکل از مراتب توحيد عملي مي‌باشد. در مقابل توحيد، مفهوم شرک قرار دارد که به‌معناي همتا قراردادن براي خدا در ذات، صفات و افعال است، و به دو قسم شرک جلي و خفي تقسيم مي‌شود. عوامل متعددي در پيدايش شرک نقش دارد؛ شک و ترديد به‌علت فقدان روحيه تحقيق، منحصر کردن علم به شناخت حسي، اعتقاد به جبر، اعتقاد به شفاعت بت‌ها، و توهم وجود همتا براي خداوند در امور دنيا، از عوامل بينشي گرايش به شرک است. پيروي از هوا و هوس که مؤثرترين پايگاه نفوذ شيطان است، نقض عهد به‌دليل نفاق، گريز از مسئوليت پذيرش دين و توجيه اعمال ناشايسته، از عوامل اخلاقي است که انسان را به شرک سوق مي‌دهد. از علل فرهنگي و اجتماعي هم مي‌توان به تبليغات منفي و شايعات؛ استضعاف و استثمار در روابط اجتماعي با استفاده از قدرت، مکر و حيله، تحريف حقايق و تأثيرات ناشي از زمينه‌هاي اجتماعي؛ پيروي متعصبانه از روش نياکان و بي‌سوادي که سرچشمه فساد و انحراف است، بي‌بند و باري، حسادت، تعصب و لجاجت، بهانه‌جويي، سوء‌ظن، بي‌ادبي و نفاق، اشاره کرد. اما روي‌گرداني از فطرت در سايه گرايش‌هاي مادي و حيواني، خطا در گزينش مصداق، آميزش حقيقت دين به خرافات، شبهات علمي و عوامل محيطي و اوضاع اجتماعي؛ احساس بي‌نيازي به خداوند در سايه تنعم و خودستايي؛ و ترس از آسيب‌رساني برخي موجودات در سايه غريزه جلب منفعت و دفع ضرر را هم مي‌توان از عوامل روحي و رواني گرايش به شرک به‌شمار آورد.

---

‫تحقيق پيش رو تحليلي قرآني از سيره عبادي – اخلاقي امام چهارم زين العابدين (ع)مي باشد كه سعي شده از آيات قرآن كريم مويداتي بر عبادات فراوان و اخلاق الهي امام كه در كتابهاي سيره و ديگر كتب حديثي نقل شده آورده شود و در واقع پيوند ناگسستني بين افعال و گفتار آن حضرت را با كتاب آسماني قرآن نشان داده شود. ابتداء با اتكاء بر كتب حديثي، سيره امام در اخلاقيات و عبادات فردي جمع آوري شد و فيش برداري آنها صورت گرفت. سپس هر كدام در دسته بندي هاي خاص خود صورت گرفت. پس از آن متناسب با هر كدام از سيره ها مباحث اخلاقي و عبادي و در تعريف و توضيح آنها جمع شد تا مطلب روشن گشته و و توضيحي براي سيره امام باشد. در اين مرحله بايد آيه يا آيات متناسب با سيره انتخاب مي شد و با مراجعه به تفاسير مهم و معتبر به شرح آيه و ربط آن با روش امام انجام مي شد. این رساله از سه فصل تشکیل شده است که فصل اول شامل مبانی بحث است که از چهار بخش هدایت بخشی قرآن و اهل بیت (ع، اخلاق، سیره و عبادت تشکیل شده است. و فصل دوم به تحلیل قرآنی سیره اخلاقی امام می پردازد که شامل دو بخش سیره اخلاقی امام در دو حوزه اخلاق فردی و اخلاق خانوادگی می شود. و بالاخره فصل سوم درباره تحلیل قرآنی سیره عبادی امام سجاد بحث می کند و به دو بخش مستحبات و واجبات تقسیم شده است.

‫شناخت فضای نزول قرآن کریم، در فهم درست مراد برخی آیات و سور نقش اساسی دارد. مقصود از آن، آگاهی از زمینۀ¬های فکری، عقیدتی، وضعیّت اجتماعی، فرهنگی و حتی شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط نزول قرآن¬کریم است. مفسرانی که به فضای نزول روی کرده¬اند، به تفسیر دقیق و درست¬تری دست یافته¬اند. فضای نزول قرآن بر دو گونه، بخش پذیر است: فضای نزول عام که دربارۀ همۀ قرآن است و فضای نزول خاص که عبارت است از اوضاع و احوال محیط هنگام نزول سوره یا مقطعی از یک سوره و یا حتی آیه¬ای از سوره¬ای تدریجی¬النزول. دستیابی به فضای نزول خاص با استفاده از قرائن درون متنی قرآن، روایات و نشانه¬های مکی و مدنی, روایات ترتیب نزول، روایات اسباب نزول و گزاره¬های تاریخی، امکان¬پذیر است. رسیدن به فضای نزول خاص همۀ سوره¬ها؛ به ویژه در سوره¬های مکی چندان آسان نیست. در این صورت است که تنها می¬توان برای همۀ آنها به فضایی کلی و عمومی بسنده کرد. به طور معمول، این امر از آنجا ناشی شده است که از سویی گزاره¬های تاریخی و روایی در بارۀ آنها اندک و از دگر سوی آنچه رسیده از آسیب جعل و تحریف مصون نمانده است. کلید واژه: تفسیر قرآن، فضای ¬نزول، اسباب نزول، مکی ¬و مدنی، ترتیب نزول، تاریخ گذاری

---

‫ازهنگامی که خداوند آدمي را آفريد، به تربيت فطري و معنوي او پرداخت. برای تعالی انسانها ازمیانشان بهترینها رابرگزیده وآنان رامجریان ربوبیت خویش قرارداد تا به تزکیه نفوس بپردازند. چرا که انسان مظهر جمیع اسماء وصفات الهی است وتنها رشد وپرورش او درارتباط مستمر با مبدأ آفرینش معنا وجهت پیدا می کند وآدمی را برای حرکت بسوی کمال نهایی وقرب الهی آماده می سازد. قرآن کریم به صورتی موزون ودل انگیز ، قوا واستعدادهای انسان رابسوی رشد وبالندگی سوق می دهد وهمواره برآن است که بین جسم وروح ، عاطفه وعقل ، دین ودنیا ، فکروعمل ،کار وعبادت ودرنهایت بین خدا وانسان ارتباطی منسجم وپیوندی ناگسستی وپایدار ایجاد کند. براین اساس پیام آوران و اولیاء الهی آمدند تا زمینه تربیت دینی رابا زبان دلها و باشوق و انگیزه قلبی وایمان و اخلاص درونی خود بعنوان الگوهای راستین فراهم سازند. دراین راستا هرچه مناسبات وروابط وارزشها وفرهنگ جامعه به سمت کمال پیش رود، بستر تربیت متعالی افراد جامعه بیشتر فراهم می شود، زیرا تربیت دینی ،پرورش تعقل وتدبر و ايمان واعتدال درمیان افراد جامعه است وبقاء وتداوم این ارزشها در گرو تقویت پایه های اعتقادی افراد است، وهرچه این امور منحط باشد مانع رشد وتعالی انسان می گردند. آنکه خواهان تربیت حقیقی است باید پرده های غفلت وجهالت وهوای نفس راکنار بزند وبا بصیرت وآگاهی درراه حق وراستی قدم گذارد. که اگر چنین نشود ، ذکر وموعظه ،حوادث وپیشامدها دراو تاثیری ندارد زیرا تربیت ازانسان واراده واختیار او می گذرد. انسان صالح که میوه تربیت دینی برخواسته ازتعالیم وانبیاء واولیاء الهی است. دارای شخصیتی موزون و هماهنگ است که درمسیر زندگی تکاملي وحیات معقول ازعزمی راسخ برخودار می‌باشد. بطوریکه درامور زندگی روش صادقانه ای دارد چنین فردی به اهداف تربیت دینی که عبودیت وقرب الهی است دست یافته ، سرشار ازایمان وتقوا می تواند به تربیت خود بپردازد وبر دیگران نيز تاثیرگذار باشد. کلید واژه ها: تربیت،دین، انسان ،کمال وتعالی، تربيت ديني