جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خوارج به عنوان یک فرقه مذهبی، در اواخر دهه چهارم قرن اول هجری، در اثر یک اشتباهکاری خطرناک بوجود آمدند. این گروه در جریان جنگ صفین و در مساله حکمیت رخ نشان دادند . گروه خوارج با طرح شعار (لا حکم الا لله) به مخالفت با طرح حکمیت پرداختند و به سرعت به یک جریان سیاسی- فکری بدل شدند. هرچند در جریان جنگ نهروان قریب به اتفاق آنها کشته شدند، اما اصل جریان و تفکر آنان از بین نرفت و روح خارجی گری در بسیاری از کشورهای اسلامی حلول کرده است. خوارج با برداشت ناصواب از قرآن و فهم نادرست از دین ، به عنوان مشکلی بزرگ برای حکومت علی(ع) به حساب می آمدند. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد کتابخانه ای انجام شده است، سعی دارد مبانی فکری خوارج را با محوریت قرآن و نهج البلاغه بررسی نماید و آفت های تفکر آنان را ذکر نماید و همچنین اشاره ای به مساله وهابیت که تفکر آنان بسیار شبیه خوارج است، نموده و وجوه تشابه این دو گروه خطرناک را بیان نماید.بررسی ها نشان می دهد که خوارج در بیشتر موارد به ظاهر قرآن تمسک جستند و در بسیاری از موارد دچار تفسیر به رأی شدند. همچنین بین وهابیت و خوارج وجوه اشتراک زیادی در اندیشه و عمل دیده می شود.

تحلیل مفاهیم واژگان و اصطلاحات کلیدی قرآن مستلزم، یک رویکرد پویا، نظامند و هدفمند است ، این واژگان و اصطلاحات که شبکه‌ای از مفاهیم مرتبط با هم و متکی بر یکدیگر را تشکیل می دهند در چارچوب نظام کلی قرآن قابل فهم و توضیح است. روش معناشناسی ایزوتسو بعنوان روشی نظامندو متناسب با مطالعات قرآنی می تواند ما را به درک دقیقی از معانی واژگان و اصطلاحات کلیدی قرآن برساند. در این روش واژگان و اصطلاحات در ارتباط با مفاهیم دیگر و مبتنی بر رابطه جانشینی و هم نشینی معنا یابی می شود. هم چنین با این روش می توان انسجام آیات و سوره ها وارتباط آنها را با هم بررسی کرد و به معنی و درک جدید و دقیقی از مفاهیم قرآنی نائل شد. یکی از واژگان مهم وکلیدی قرآن کریم واژه «توکّل» است که خود مستقیما ۴۴ بار در آن به کار رفته است.توکل در زندگی انسان اهمیت زیادی دارد و یکی از موثرترین راهها برای مقابله با ناامیدی و عواقب زیان بار آن است و در روایات مختلف نیز مورد تاکید قرار گرفته است. به همین دلیل از گذشته تاکنون پژوهش های متفاوتی در رابطه با معنایابی توکل صورت گرفته است که غالبا بر اساس مطالعات و روش های سنتی (بدون روش) بوده که معمولا در آنها تفاسیر و دیدگاه های شخصی دخیل بوده اند و درک دقیقی ازآن بدست نیامده است. این پژوهش در نظر دارد با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از معنا شناسی ایزوتسو که معنا را در بطن نظام فکری ودر چارچوب کلی قرآن بررسی میکند نه به صورت مجزا و مستقل، این واژه را معنایابی کند. از آنجا که در این روش بررسی واژه مبتنی بر متن و در ارتباط با واژگان هم جوار و هم نشین و متقابل انجام می شود می توان با به حداقل رساندن دیدگاه های شخصی متن را در مورد معنای این واژه به سخن آورد و دیدگاه قرآن کریم را در رابطه با این مفهوم کلیدی به طوردقیق روشن نمود. نتایج حاصله از معنایابی این واژه با استفاده از این روش حاکی از این است که:۱- توکل در قرآن به معنای اظهار عجز ونیاز به خداوند واعتماد بر او و سپردن کار ها به خداوند بعد از تلاش واستفاده از ابزار دنیایی بر اساس قوانین حاکم بر هستی است. بر اساس این روش درقرآن مفاهیم دیگری همچون تفویض،رضا،تسلیم،استعاذه به عنوان واژگان مترداف توکل هستندکه سه مورد اول ازآن بالاترند اما استعاذه نوعی توکل می باشد. و مفاهیم شرک،غرور،کفر،تحیر به عنوان واژگان متضاد وایمان ، عبادت ، ربوبیت ، ولایت، صبر به عنوان عوامل توکل و کفایت خداوند،پیروزی،وکالت ویژه خداوند،جلب محبت پروردگار،عدم تسلط شیطان،صبر و واگذاری دشمان به خدا،تقویت روحیه،رستگاری در آخرت،انابه واستغفار،عزت و ولایت ویژه خداوند،شجاعت،رحمت الهی به عنوان آثار توکل در حوزه های معنایی مفهوم توکل قرار میگیرند. بر اساس این رابطه هم نشینی می توان نتیجه گرفت که وکالت خداوند در قران دو قسم است:۱- وکالتی که در آن همه موجودات خواسته،ناخواسته تحت وکالت خداوند هستند.۲-وکالت وبژه خداوند که مخصوص مومنان متوکل است.هم چنینی با مقایسه این واژه در قرآن با عصر جاهلی مشخص شد که واژه توکل در دوران جاهلی به کار نمی رفته واین مفهوم از ابداعات قرآن کریم است اما از مشتقات آن واژه های مختلفی در معناهای متفاوتی به کار می رفته است.

احسان یعنی انجام دادن کار نیک و شایسته به شکل کامل آن و در اصطلاح کمال و برتری است که به نیکی مربوط می‌شود این یک امر مهم از رسیدن به ایمان درونی شخصی ونشان دادن آن در کردار و رفتار آدمی است و یک حس مسئولیت اجتماعی است که شخص را نسبت به ارتکاب جرم دینی (گناه) باز می‌دارد احسان ایجاد کردن فعل نیک و خیر رساندن به دیگران است. احسان در واقع، شاخصه‌ها و مصادیقی دارد که در پرتو شناخت این ویژگی‌ها و مصادیق که در قرآن و روایات به آن اشاره شده است می‌توان به کمال و برتری دست پیدا کرد. احسان در ادیان الهی جایگاه مهم و اساسی دارد و بسیار به آن سفارش شده است. هدف اساسی در این پژوهش، دستیابی به شاخص‌های بارز احسان و مبانی نظری آن در سه حوزه خداشناسی، انسان شناسی و جهان شناسی می‌باشد. احسان کارکردها و آثار بسیار زیادی دارد که از جمله آنها، آرامش روحی، برخورداری از منزلت اجتماعی و جلب رحمت الهی و... است. و بهترین نوع احسان، احسانی است که برای رضای خداوند انجام گیرد. روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه‌ای- اسنادی است. واژگان کلیدی: احسان- ایمان- نیکوکاری- صبر- شاخص

موضوع تحقیق حاضر آسیب شناسی تربیت دینی کودکان (هفت سال اول) در قرآن و حدیث می‌باشد. بطور کلی تربیت دینی به مفهوم فراگیر آن که به معنای آموزش و پرورش دینی است؛ می‌تواند کلیدی‌ترین نقش را در توسعه معنوی و کمال یک جامعه دینی ایفا نماید. هرگونه کاستی یا کوتاهی در این امر، موجب بروز اختلالات و نابهنجاری‌‌های جبران ناپذیری در پرورش نسل نوین هر جامعه می‌شود. از این‌رو، برای اصلاح جامعه و پیشگیری از انحرافات اجتماعی، لازم است، فرایند تربیت در اندیشه دینی، شناسایی شود. از آن‌جا که آغاز این امر در خانواده است، توجه به این امر بسیار مهم است. در این تحقیق که به جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه‌ای و به روش توصیفی-تحلیلی اقدام شده است، روش‌ها و راهکارهای زمینه‌سازی تربیت دینی پیش از تولد، آغاز تولد و پس از آن را در چارچوب کریمه‌های قرآنی، سیره پیامبر و امامان معصوم به بحث گذاشته شد. راهکارهای بهینه‌سازی فرایند پرورش دینی در خانواده، در قالب بحث‌هایی همانند پیشگیری از تحریکات جنسی کودکان، ابراز مهر و محبت، تأمین امنیت، تکریم و احترام فرزندان و بازی کودکان دنبال شده و پس از طرح عمده‌ترین عوامل ضعف و کاستی تربیت دینی فرزندان و آسیب‌شناسی آموزش دینی، به برخی از روش‌های درست برخورد با کودکان اشاره شده است ونتیجتا خانواده‌ها باعنایت به این مطالب وتوکل به خداوند وتوصل به ائمه (علیهم السلام) صاحب فرزندی متصف به اوصاف نیک تربیتی دینی خواهند شد.

استعاره نقش محوری در اندیشه دینی دارد بدین معنا که برای بیان حقایق مجرد از واژه‌های ملموس و مادی بهره می‌گیرد. مهمترین کارکرد شناختی استعاره نیزفراهم ساختن درک یک مفهوم انتزاعی از طریق مفهومی ملموس‌تر است. با این نگاه پایان‌نامه حاضر به بررسی استعاره‌های به‌کار رفته در توصیف «بهشت و جهنم» در قرآن، انجیل و تورات می‌پردازد تا ضمن معرفی این استعاره‌ها، انواع استعاره‌های مفهومی به‌کار رفته در آنها (ساختاری، هستی‌شناختی، جهتی) معین شود و مشخص شود در توصیف هر کدام از بهشت و جهنم چه نوع استعاره‌ای کاربرد بیشتری دارد و نیز بسامد به‌کارگیری این استعاره‌ها در قرآن، انجیل و تورات به چه شکل است. تمام آیاتی که در توصیف بهشت و جهنم ساختار استعاری داشتند به‌عنوان نمونه آماری درنظر گرفته شدند، برخی آیات نماینده چند «نگاشت استعاری» بودند. به این شکل 852 مورد عبارت استعاری از آیات قرآن و 140 مورد عبارت استعاری از آیات انجیل مورد بررسی قرار گرفتند. و در مورد تورات تنها به معرفی استعاره‌ها پرداخته شد. روش تحلیل داده‌ها به صورت توصیفی در قالب شناختی بر اساس رویکرد لیکاف و جانسون (1980) به استعاره و نیز به صورت کمی و در قالب نمودار بوده است. نمودارها برحسب تعداد استعاره‌های ساختاری، هستی‌شناختی و جهتی که در توصیف بهشت و جهنم در قرآن و انجیل به‌کار رفته‌اند، ترسیم شد. بررسی نتایج نشان داد در کاربرد هر سه نوع این استعاره‌ها، قرآن بسامد بالاتری دارد. هم قرآن و هم انجیل در ترسیم فضای بهشت بیشتر از استعاره ساختاری بهره برده‌اند. ولی در استفاده از استعاره هستی‌شناختی و استعاره جهتی شاهد این اتفاق نیستیم. در قرآن استعاره‌های هستی‌شناختی بیشتر در ترسیم فضای دوزخ مورد استفاده قرار گرفته‌اند تا در ترسیم فضای بهشت، در حالی که در انجیل استفاده از استعاره هستی‌شناختی در ترسیم فضای دوزخ ملاحظه نشد. در قرآن استعاره جهتی به طور یکسان هم درمورد بهشت و هم درمورد جهنم به‌کار رفته‌است، در حالی که در انجیل تنها در ترسیم فضای دوزخ، کاربرد این استعاره مشاهده شد. در مورد برخی عبارات استعاری، هم در قرآن و هم در انجیل برای توضیح مطلب از نظریه «آمیختگی مفهومی» بهره برده شده است.

قرآن کریم، منبع اصلی و خطاناپذیر استخراج احکام و دستورات شرع است و برای فهم اسلام باید به قرآن مراجعه کرد. محقق در این پژوهش به بررسی ارتباط فرهنگ و تمدن، اشاره به مراحل شکل گیری یک تمدن، پیشینه و مراحل دوره های مختلف تمدن اسلامی پرداخته و هدف محقق، نهایتا بررسی مولفه های تمدن اسلامی و یافتن اصول و ارکان این تمدن از منظر قرآن کریم است. فرهنگ، تبلور فکر بشری است که منجر به شکل گیری و پیشرفت تمدن می گردد و تحت شرایط جغرافیایی و اجتماعی، تمدن خاص خود را می آفریند. در نگرش قرآنی به نظر می رسد بین مفهوم فرهنگ و تمدن، رابطه ی معقولی برقرار است؛ و سیر تکاملی تمدن نیز از منطق خاصی برخوردار است. تمدن، زاییده فرهنگ است؛ و فرهنگ، نقشی اساسی در پایداری تمدن دارد و مبنا و زیربنای آن به شمار می آید؛ اصول و ارکان تمدن اسلامی، بر اساس نگرش وحیانی قرآن و همچنین سنت نبوی، به عنوان مفسران خطاناپذیر این عرصه ی لایتناهی معرفت، بنا نهاد شده اند. استقرار پایدار تمدن اسلامی، بر مبنای طرح قرآنی، در گرو شناخت و تبیین مبانی نظری و فکری آن از جمله، کرامت انسان، عقلانیت و خردورزی، علم و دانش، تدبیر(علم سیاست)، اخلاق و معنویت است. محقق ضمن تحقیق به این نتایج رسیده که اصول بنیادین و مولفه های تمدن اسلامی بر اساس نگرش قرآنی، دین محوری، آزادی انسان، وجود یک نظام ارزشی، عدالت اجتماعی، استقلال علمی، تساوی انسانها، آینده پژوهی و تلاش مستمر، داشتن تعامل و روابط انسانی سازنده در درون جامعه اسلامی و همچنین با جوامع دیگر، داشتن یک هنر و معماری معنوی و همچنین صیانت از حقوق بشر است. نتیجه اینکه حکومت ها و نظام های اسلامی، برای بازیافت هویت اصیل خود و نیز زمینه سازی برای تمدنی جهانی متناسب با نگرش قرآن، باید مدلی از فرهنگ و تمدن اسلامی را مدنظر قرار دهند که متناسب با دستورات قرآنی باشد؛ تفاوت ماهوی اصول تمدن ساز قرآن با اصول تمدن های بشری، در این است که تمدن اسلامی؛ بر اساس توحید، موازین اسلامی و انسانی شکل گرفته و با درنظر گرفتن لوازمات سعادت دنیوی و اخروی، انسانو جامعه را عاقبت به خیر می نماید.

این پژوهش به بررسی و مقایسه تصویر خدا در قرآن کریم و تورات پرداخته ومهم‌ترین توصیفاتی را که درباره خداوند متعال بیان شده است، جمع‌آوری نموده است. توحید که از اصلی‌ترین آموزه‌های دین اسلام و یهودیت است، به طور صریح در آیات کتب مقدس این ادیان بیان شده است و نیز خداوند، آفریننده و خالق جهان هستی معرفی شده است. او مهربان، بخشنده، صاحب رحمت، عالم و صادق است، بی‌نیاز از پرستش و عبادت است و غضب و انتقام او برای مجازات نافرمانی و کفر وعدم اطاعت می‌باشد؛ ولی کیفیت این صفات در قرآن کریم و تورات با هم تفاوت دارد و در برخی مواقع شاهد ناهمگونی میان این توصیفات هستیم؛ چنان‌که در قرآن کریم، حد اعلای صفات نیکو متعلق به خداوند است و هیچ‌گونه نقصانی در ذات و صفات، به ساحت او راه نمی‌یابد ولی در تورات، گاه عکس این مسئله اتفاق می‌افتد، خداوند علاقه زیادی به ستایش شدن و قربانی‌ها دارد و بی-نیازی او به آن‌ها بسیار کم مورد توجه قرار گرفته است، خداوند فراموش می‌کند، گاه عدم صدق او آشکار می‌شود، به خاطر گناهان کوچک، سخت غضبناک می‌شود و انتقام می-گیرد که این‌ها با جایگاه خداوندی و ربوبیت او هم‌خوانی ندارد. اما آن‌چه که در نگاه کلی و از میان توصیفات گوناگون این دو کتاب آسمانی می‌توان مشاهده نمود، تصویر خداوندی است که پادشاه جهان است و تمامی خصوصیاتی که یک فرمانروای مقتدر و قدرتمند دارد، در نهایت کمال و به دور از هرگونه نقصی دارا می‌باشد. کلید واژه: قرآن، تورات، خدا، پادشاهی

معناشناسی شاخه ای از زبان شناسی میباشد که به مطالعه شبکه روابط بین صورت زبان و پدیده های جهان خارج و مفاهیم ذهنی ما میپردازد. معناشناسی فرآیندیست که میتواند قرآن پژوهان را هر چه بیشتر با واژه های قرآنی آشنا کند و معناشناسی واژه های قرآن از مهم ترین روش های فهم صحیح آن به شمار می آید .واژگان یوم و ایام در متن قرآن کریم به صورت مکرر و برای بیان مفاهیم اساسی از جمله مراحل خلقت و معاد استفاده شده اند . یوم و ایام در مقاطع گوناگون زمانی در معانی مختلف به کار رفته است . کاربرد و استعمال اصلی واژه ی یوم، زمان و وقت میباشد و سایر معانی مثل روز قیامت، هنگام، زمان حاضر، دوره و ... به نوعی با معانی اصلی در ارتباط میباشد. منظور از معناشناسی تاریخی، شناخت معنای وضعی واژه و تحولات معنایی آن میباشد. در مرحله معناشناسی تاریخی، معنای واژه در دوره قبل از نزول قرآن یعنی دوران جاهلیت، مخضرمین و اسلامی مورد بررسی قرار میگیرد. در معناشناسی توصیفی، به بررسی رابظه معنایی واژگان در یک حوزه معنایی و در مقطع زمانی خاص پرداخته می شود، به این صورت که به کاربرد واژگان یوم و ایام تنها در متن قرآن کریم توجه می شود. در این تحقیق معانی و کاربردهای مختلف این واژگان در قرآن کریم، کتب معتبر تفسیری تاریخی، شعر های عربی و ضرب المثل ها در سه دوره مختلف جاهلی، مخضرمین و عصر اسلامی مورد بررسی قرار داده و نتایج نهایی شامل تفاوت ها، شباهت ها و تطورات معنایی این واژگان را بیان نموده ایم.

قرآن کریم از هنگام نزولش، احیاء‌کننده حقوق زن و مرد در عرصه‌های گوناگون بوده است و گام‌های بلندی را در زمینه‌ی ایجاد و استحکام حقوق انسانی زن و مرد برداشته است و با توجه به شرایط طبیعی، فطری و ساختار فیزیکی زن و مرد حقوق مشترکی را برای آن‌ها قرار داده است و از جهت هویت و کمالات انسانی فرقی بین زن و مرد نبوده و از دیدگاه مکتب اسلام ملاک برتری و سعادت به طور مساوی و برابر، تقوا و علم و عمل است. پیرو همین هدف این پژوهش با عنوان «بررسی ابعاد تساوی حقوق زن و مرد از دیدگاه قرآن»، با روش گردآوری کتابخانه‌ای و شیوه‌ای تحلیلی و توصیفی، درصدد است که دیدگاه قرآن را به عنوان منبع اصلی دین نسبت به تناسب و اشتراک هویت انسانی زن و مرد در زمینه‌های مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی، قضایی و ... مورد بررسی و دسته‌بندی قرار دهد و آیاتی را که به ظاهر موجب نقض و نابرابری حقوق زن در برابر مرد و سبب شبهه‌پراکنی مخالفان مبنی بر تفضیل و برتری حقوق مرد بر زناز دیدگاه اسلام بوده را از دیدگاه مفسران و محققان مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و در پایان نیز، به مقایسه دیدگاه مکتب اسلام و فمنیسم در رابطه با تشابه و تساوی حقوق زن و مرد بپردازد. و شاخصه بدست آمده بیانگر آن است که از دیدگاه اسلام و قرآن کریم، زن و مرد از لحاظ هویت و روح انسانی برابرند. این دو موجود، در آفرینش از نظر مبدأ و هدف آفرینش، در ماهیت انسانی و لوازم آن، در فطرت، در موانع راه تکامل، در ارزش‌ها، در حقوق اقتصادی (حق مالکیت و توارث، ...)، حقوق سیاسی، حقوق خانواده و حقوق قضایی و سایر حقوق فردی و اجتماعی مساوی-اند. در این دیدگاه (اسلام) در بیش‌تر موارد حقوق زنان و مردان مشترک بوده و با نظر تساوی دیده می‌شوند. در باقیمانده موارد نیز، زن بنا به اقتضای خصایص زنانگی و مرد به اقتضای خصایص شخصی مردانگی دارای احکام خاصی است. که برای هر کدام متناسب با شرایط جسمی ـ روحی و اجتماعی و هم چنین متناسب با نیازها و استعدادهایشان و تکالیف و وظایفشان، حقوقی به آن‌ها محول شده است.

موضوع:آثار تربیتیمحبّتبه اهل‌بیت(ع) در دوران نوجوانی و جوانی از منظر قرآن و حدیثچکیده:تأثیرات تربیتی محبّت اهل‌بیت(ع) در دوران نوجوانی و جوانی موضوع این پژوهش است. محبّت اهل‌بیت(ع) به‌عنوان ذریه پیامبر، در همه موجودات، حتی ملائکه و خداوند وجود دارد و در روایات پیامبر اسلام(ص) به آن سفارش شده و نشانه محبّت به رسول خدا(ص)، ایمان واقعی و حیات طیبه شمرده شده است. تعبیراتی مثل اجر رسالت، ولایت الهی، حیات امت، اکمال دین، اتمام نعمت، رضایت الهی، بهشت مومنان، وسیله تقرب، صدقه قلبی و نشانه اصالت نسب و شایستگی فرد، اهمیّت محبّت اهل‌بیت(ع) را می‌رساند. البته این محبّت باید با اطاعت از دستورات الهی در تمام شئون زندگی همراه گردد تا تأثیرگذار باشد. از آثار تربیتی محبّت اهل‌بیت(ع)، می‌توان در ایمان به خداوند متعال و بیم و امید ، ایمان به اولیاء الهی و ایمان به معاد و بخشش گناهان ، شفاعت اهل‌بیت(ع) و توفیق توبهو در زمینه اخلاقی گرایش به فضائل اخلاقی مانند عدالت و اجتناب از رذائل اخلاقی مانند دوری از ظلم و همچنین در انجام تکالیف الهی مانند عبادات ، امر به معروف و نهی از منکر ، تولّی و تبرّی را نام برد. محبّت به اهل‌بیت(ع) از طریق الگو بودن آن بزرگواران و نیز شاگردی معرفتی آنها و نیز تأثیر و تأثر متقابلی که بین محب ومحبوب وجود دارد باعث تحقق تربیت و رشد تربیتی در نوجوانان و جوانان خواهد بود.واژه‌گان کلیدیمحبّت ، اهل‌بیت ، تربیت ، نوجوان ، جوان