مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: زندگی ما را با جریان بی پایانی از سوالات روبرو می کند. بعضی ها پیش پا افتاده اند. اما برخی ما را به عمیق ترین ابعاد تحقیق انسانی می کشانند، جایی که تصمیمات ما پیامدهای عمیقی برای زندگی و ایمان دارد. آیا خدایی وجود دارد، و اگر چنین است، چگونه می توانم چیزی در مورد کیست یا چیستی خدا بدانم؟ آیا جست‌وجوی حقیقت رویای دست نیافتنی است؟ چگونه زندگی کنم و برای چه چیزی ارزش قائل شوم؟ در پایان وجود بیولوژیکی من چه اتفاقی می افتد؟ این سؤالات افراد را از هر عقیده و اعتقادی به بررسی مفاهیم مهم وجودی سوق می دهد. اما بسیاری از مردم با کاوش در ریشه های این تعقیب کلامی و فلسفی با رابطه بین ایمان و عقل دست و پنجه نرم می کنند. آیا علاقه مشترک به مجموعه سؤالات مشترک نشان می دهد که فلسفه و الهیات خویشاوندان و متحدان نزدیکی هستند یا رقیبی هستند که برای روح ما رقابت می کنند و هر یک نیازمند وفاداری است که دیگری را طرد می کند؟ استیو ویلکنز در کتاب ایمان و عقل بحثی را بین سه درک متفاوت از رابطه بین ایمان و عقل، بین الهیات و فلسفه ویرایش می کند. دیدگاه اول، ایمان و فلسفه در تنش، ایمان و عقل را به عنوان متضادهای متخاصم و انحصاری مطرح می کند که هر یک برای یکپارچگی دیگری خطرناک است. دوم، ایمان به دنبال درک، نشان می دهد که مسیحیان وفادار فراخوانده شده اند تا از توانایی های عقلانی خود برای کمک به درک و تفسیر آنچه از طریق ایمان به آن اعتقاد دارند، استفاده کامل کنند. در موضع سوم، سنتز تومیستیک، عقل طبیعی با هدایت فعالانه مردم به سوی رستگاری و شناخت عمیق تر حقایق معنوی، به عنوان خدمتگزار الهیات عمل می کند. این مقدمه بر یک معضل بی‌زمان، با گرد هم آوردن دیدگاه‌های متعدد در مورد رابطه بین ایمان، فلسفه و عقل، به شما کمک می‌کند تا با دقت و شادی یکی از مهم‌ترین بحث‌های جامعه مسیحی را بررسی کنید.

ترجمه ماشینی: "آیا فلسفه و دین -- عقل و ایمان -- اساساً با هم در تضاد هستند؟ از تقسیم بندی دقیق امروزی بین سؤالات منطق و سؤالات اعتقادی ، ممکن است چنین فکر شود. اما برای 1000 سال در طول یک دوره محوری تفکر غربی ، عقل و ایمان از بین رفتند. دست به دست هم در جست‌وجوی پاسخ‌هایی برای عمیق‌ترین موضوعاتی که متعهدترین دانشمندان مسیحیت تحقیق کرده‌اند... درباره فیلسوفان بزرگ مسیحی از آگوستین تا اوکام، به دنبال تلاش‌های آنها برای روشن کردن دامنه کامل دکترین مسیحی با استفاده از ابزارهای فلسفی به ارث رسیده، بیاموزید. ، تا حد زیادی از یونانیان باستان"--وب سایت ناشر

ترجمه ماشینی: این کتاب با مقایسه مواضع ابن رشد و هگل در مورد رابطه بین فلسفه و دین، رابطه بین ایمان و عقل را در یک بافت اسلامی قرون وسطایی و یک بافت مسیحی مدرن بررسی می کند. بلو از طریق تحلیلی عمیق از دیدگاه‌های آوروس و هگل در مورد زبان و روش فلسفی و دینی، بینش‌های جدیدی را در مورد دیدگاه‌های آن‌ها درباره رابطه دانش فلسفی و معرفت دینی ارائه می‌کند. بلو علاوه بر بحث در مورد شباهت ها و تفاوت های مواضع آنها، آثار خاصی را بررسی می کند که هنوز توسط تحقیقات مدرن مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته اند.

مسئله ایمان و سازگاری یا عدم سازگاری آن با عقل و همچنین توجیه باورهای دینی بر پایه عقلانیت از دیرباز به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل فلسفه دین محسوب شده است. فیلسوفان و اندیشمندان بسیاری به بررسی این موضوع غامض و نقد دیدگاه‌های یکدیگر پرداخته‌اند. سورن کرکگور، متفکر برجسته دانمارکی، که به پدر اگزیستانسیالیسم معروف است، یکی از ایده‌پردازان مهم دربارۀ رابطۀ ایمان و عقل است. او عقلانی کردن ایمان را امری متناقض می‌داند و قائل به تفکیک قلمرو ایمان از قلمرو عقل و همچنین تقدم ایمان بر عقل است. به عقیده او ایمان، حقیقتی انفسی و از جنس شور است، و عقل آفاقی‌اندیش هرگز قادر به درک حقایق انفسی نیست. این مقاله از پنج بخش تشکیل شده است. در بخش اول مبانی فکری-فلسفی کرکگور را بررسی می‌کنیم. در بخش دوم نظریۀ کرکگور در باب حقیقت ایمان، و در بخش سوم نظریۀ او در باب رابطۀ عقل و ایمان را شرح و بسط می‌دهیم. در بخش چهارم انسان سعادتمند و مظهر متعالی اگزیستانس را از منظر کرکگور معرفی خواهیم کرد؛ و سرانجام در بخش پنجم به نتیجه‌گیری و جمع‌بندی نکات و نتایج به‌دست‌آمده خواهیم پرداخت.

مسئله عقل و ایمان، از دیرینه ترین و مشهور ترین مسائل، در طول تاریخ بشریت بوده که همواره در معرض اندیشمندان واقع شده است و نیز مورد تقسیم بندی های بسیاری قرار گرفته است. یکی از تقسیماتی که از عقل ارائه شده، دسته بندی آن به عقل عملی و نظری است. ایمان نیز به تعاریف مختلف و ابعاد گوناگون تقسیم بندی شده است. بنابراین، عقل و ایمان با رویکرد های مختلف و بصورت های متنوع ظاهر می‌گردد، گاهی از آن به عقل گرایی حد اکثری، گاهی به عقل گرایی حد اقلی و گاهی هم به اعتدالی تعبیر شده است که این روند در جهان اسلام و مسیحیت مطرح شده و به یکی از مباحث مهم نظری مبدل گشته که همیشه مورد تأملات دانشمندان در فضا های آکادمیک واقع شده است. بنابراین، یکی از ضرورت های علمی محسوب می‌شود، و نیز می‌بینیم در جوامع مثل افغانستان عقل گرایان دین ستیز و دین باوران خرد گریز بین عقل و ایمان، فاصله ایجاد کردند که این اختلافات باعث افول عقلانیت در این کشور شد. با توجه به این مطالب، در این تحقیق سعی می‌شود با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی مسئله عقل و ایمان را در سه رویکردی آن بررسی کنیم؛ عقل گرایی حد اکثری همه چیز را در اختیار عقل قرار می‌دهند و باورمند هستند که هیچ چیزی فراتر از عقل نیست، در صورت تعارض عقل و ایمان، عقل مقدم بر نقل است. عقل گرایی حداقلی، اولاً، عقل را مردود می‌دانند؛ چون منشأ غیر دینی دارد. ثانیاً، عقل اختلاف آفرین است برخلاف ایمان که وحدت آفرین است. ثالثاً، ایمان از باورهای پایه است، باور های پایه نیاز به برهان و استدلال ندارد. اما در عقل گرایی اعتدالی، عقل و ایمان با هم جمع می‌شود؛ چون هدف یکی است هرچند در روش اختلاف دارد و در عین حال عقل و ایمان در طول هم است و دیگر اینکه عقل و ایمان دنبال اتصال طبیعت و ماوراءالطبیعت است. بابررسی مؤلفه های هرکدام به این نتیجه رسیدیم که حق به عقل گرایی اعتدالی است.

این پژوهش به واکاوی نظرات فخررازی و ملاصدرا درمورد رابطه عقل و دین می‌پردازدکه: آیا می توان تمام گزاره های دینی را عقل پذیر نمود؟ تعارضات میان دستاوردهای عقل فلسفی و فرآورده های دینی، واقعی است یا ظاهری؟ راه رفع تعارض چیست؟ لذا به روش توصیفی تحلیلی نظرات آندو تبیین وبا ذکر نمونه‌های عینی نظیرشش مسأله کلامی، (تاویل، حدوث عالم؛ رویت حق تعالی، علم خداوند به جزئیات، مساله صفات و اسماء، معاد جسمانی)، بررسی و مقایسه شده است. فخررازی، منقولات را درپرتو معقولات معتبر می داند"فخرمتاخر" با گرایش به شیوه عرفانی-قرآنی به ایمان گرای خردپیشه مبدل شده است. ملاصدرا بر هماهنگی عقل و دین تاکید داشته ونسبت گزاره‌ها رابه سه شکل بیان می کند: عقل پذیر، عقل ستیز، عقل‌گریز.که معارف خردستیزوجود ندارد ومعارف عقل‌گریز خارج از محدوده عقل انسانی هستند.وی حکم قطعی در موردگزاره های فرا عقلی را منوط به عواملی همچون قطعیت در حکم عقل و فهم دقیق ونه ظاهری ازآیات می داند.

عقل و ایمان و رابطه میان آن دو از حساس‌ترین و اثر گذارترین مقولات گفتمان دینی،‌ مباحث کلامی و فلسفی بشمار می‌رود و در مورد آن نگارش‌های متعددی صورت گرفته است. در این تحقیق در ضمن پرداختن به معانی لغوی و اصطلاحی عقل و ایمان و نوع رابطه این دو در نظرگاه آیت الله جوادی آملی و کرکگارد، به نقدهای مهم عقل‌گرایی اعتدالی بر ایمان‌گرایی کرکگارد اشاره شد. کرکگارد عقل را در سپهر اخلاقی و مرحله قبل از حیطه ایمان، محصور دانسته و متعلق ایمان را دور از دسترس عقل ضعیف انسانی می‌داند. او معتقد است ایمان از جنس معرفت نیست و از درون می‌جوشد و شورمندانه عمل می‌شود و «خدای متجسد» که متعلق اصلی ایمان است، ایمان آوردنی است نه فهمیدنی. عقل در نگاه کرکگارد استفاده‌هایی حداقلی دارد و برای صیانت از حریم دین و خدا، باید عقل را طرد نمود و لازمه رسیدن به خدا و عشق واقعی، پیمودن مسیر «ترک نامتناهی» و جهش از روی دیوار عقل است و این همان ایمان‌گرایی کرکگارد است که به ایمان‌گرایی افراطی شهرت دارد. آیت الله جوادی آملی میان عقل و ایمان تعاملی سازنده و راه گشا، قائل شده و با نگاهی مصباحی به عقل در عرصه ی ایمان، عقل را با تمامی معانی یاد شده، در مفهوم ایمان دخیل دانسته و محصول آن می‌داند. در نگاه ایشان، راه دستیابی به اطمینان و آرامش، کسب براهین نظری منتهی به بدیهیات بوده و این راه جمع میان شور و شعور است و عقل در کنار نقل، دو ابزار هدایت بشر در قالب درونی و بیرونی‌اند. فاصله گرفتن از عقل و تکیه بر احساسات و درون‌گرایی بدون معیار، سر از گمراهی، نسبیت و از بین رفتن دین درمی‌آورد و این به نوعی نقض غرض مدعیان ایمان‌گراییست؛ و این بیان، همان ادعای عقل‌گرایی اعتدالی است.

عقل، شأنی از شئون آدمی است که از طریق آن، هم کسب معرفت نموده و هم عمل می‌کند. و ایمان، تصدیقی قلبی به خداوند عالم است که علاوه بر آن که چشم‌انداز جدیدی از عالم و آدم فراهم می‌آورد، انسان را به اطمینان و آرامشی درونی سوق می‌دهد. نوشتار حاضر، به بررسی رابطه میان این دو اصل از دیدگاه دو متفکر بزرگ اسلامی پرداخته که در اندیشه یکی از آن‌ها صبغه ایمان گرایی و در دیگری عقل‌گرایی بارزتر است. غزالی ایمان را ارزشمندتر از عقل می‌داند؛ وی گرچه عقل نظری را پذیرفته، اما آن را در درک و فهم دین ناتوان دانسته است. به همین دلیل، حتی ایمان مردم عوام را به عقل فلسفی ترجیح داده است. اما ملاصدرا، گرچه به محدودیت‌های عقل اشاره می‌کند، لیکن به مباحث عقلانی در حوزه دین بسیار بها می‌دهد و ایمان را نیز نه تنها مغایر با عقل ندانسته، بلکه آن را نوعی علم و تصدیق معرّفی کرده است. نگارش حاضر، پس از بیان تفصیلی دیدگاه‌های این دو اندیشمند درباره عقل و ایمان ضمن ارزیابی و نقد و بررسی آن‌ها، به مقایسه تطبیقی این دو دیدگاه پرداخته است.

مولا محسن فیض کاشانی در رویکرد عمدتاً عرفانی خود در مباحث الهیاتی، و به لحاظ مبانی فکر فلسفی پیرو صدرالمتألّهین است، لذا هم‌چون او قائل به اشتراک معنوی وجود و تشکیک در مراتب آن است. در همین راستا، کلیه‌ی مفاهیم ایمان، علم، یقین، عقل، و عمل را مدرّج و مشکّک می‌داند و حتی تحت تأثیر وی، ریشه‌ی اختلاف مذاهب و آراء را که به اختلاف درجات ایمان باز می‌گردد، در تشکیک وجود دانسته است. تعریف فیض از ایمان، یعنی تصدیق یقینی خدا، فرشتگان، پیامبران، کتب آسمانی و معاد به گونه‌ای است که آن را به علم اعتقادات (به ویژه توحید)، و به صورت کلی‌تر به حکمت، باز می‌گرداند. لذا مومن کامل، سالک راه معرفت خداوند است که از تمامی انواع کفر خالی است. با توجه به تعریف مذکور از ایمان، وابستگی مفهوم ایمان به علم و یقین (با هر دو معنی یقین یعنی شک نداشتن و دیگری غلبه‌ی یک اعتقاد بر نفس) روشن است، افزون بر این، علم و ایمان در یک توالی هم‌افزا قرار دارند. به این خاطر که علم ثمره‌ی عقل است، تحقّق ایمان تابعی از آن است. در این جستار، منظور از عقل قوه یا غریزه‌ی درک کلیات نظری و عملی است که علاوه بر علم و ایمان، منشاء صدور عمل و اخلاق نیز هست. ایمان و عمل نیز در یک سلسله‌ی تعاملی، مایه‌ی افزایش کیفی یکدیگرند. یعنی ایمان اولیه (فطری)، موجب عمل و آن موجب ایمان ثانویه (کمال‌یافته) است. هر درجه‌ی عمل (ظاهری و باطنی) شرط صدق درجه‌ای از ایمان است و به این اعتبار می‌توان درجات عمل و ایمان را متناظر دانست. اگر چه فیض کاشانی سلسله‌ای نهایی متشکّل از حلقات عقل، علم، ایمان، عمل و اخلاق را به صراحت و تفصیلاً تبیین نکرده است، اما می‌توان سلسله‌ای نامتناهی از عناصر مذکور را در نظر گرفت که نسبت ایمان با علم، عقل و عمل را آشکار ‌سازد، به این معنا که عقل به عنوان آغازگر آن، منشاء علم و علم موجب ایمان اولیه، آن نیز موجب عمل و اخلاق، و سپس افزایش علم است. افزایش علم که خود مجازاً همان افزایش عقل است، نیز سبب ایجاد ایمان ثانویه است و به همین منوال اگر این سلسله مراتب طی گردد تا سعادت انسان ادامه می‌یابد (و اوج سعادت آراستگی به صفات حسنی خداوند یا تخلّق به اخلاق الله است). یکی از نوآوری‌های این پژوهه یافتن ترتیب دقیق حلقه‌های این زنجیره، از دیدگاه حکیم فیض است.