مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در حوزۀ مطالعات اجتماعی دین در ایران، معمولاً کمتر به این مسئله پرداخته شده است که وجدان جمعی اجتماع دینی از طریق چه سازوکار‌هایی تولید و بازتولید می‌شود. بنا به رویکردهای انسان‌شناسی اجتماعی و نمادین می‌توان به طرح این مسئله پرداخت که مهم‌ترین و عمومی‌ترین مناسک دینی که نقش اصلی را در بازتولید وجدان جمعی شیعیان دارد، کدام است. دورکیم معتقد است که دین و امر قدسی در نهایت همان بازنمایی جامعه در نمادهای مقدس است. جامعه از طریق این نمادها، خودش را در مناسک مذهبی و نظام اعتقادی همراه آن‌ها برای افراد بازتولید می‌کند. در طی این مناسک وجدان جمعی مؤمنان به‌طور فعالانه تولید و بازتولید می‌شود و فرد آگاهی جمعی خودش را از خلال ذهنیت مذهبی موجود در مناسک دینی، به دست می‌‌آورد و از این طریق جامعه،خودش را در فرد درونی می‌کند. سفرنامه‌نویسان غربی از دورۀ صفویه به این‌ سو داده‌های بسیاری را در حوزه‌های مختلف فرهنگ و جامعة دینی ایران فراهم کرده‌اند. یکی از مسائل مورد توجه برای ناظران مسیحی در ایران، دین و مذهب ایرانی و به‌ویژه مذهب تشیع بوده است. این داده‌ها بیانگر آن‌است که عزاداری محرم، عمومی‌ترین و مرکزی‌ترین مناسک جمعی شیعیان است که جامعۀ شیعی در آن به اوج احساسات و عواطف جمعی مذهبی خودش می‌رسد. بنا به رویکردی دورکیمی، مناسک محرم مهم‌ترین و اصلی‌ترین منسک دینی است که وجدان جمعی و آگاهی جمعی شیعیان ایرانی در آن تولید و بازتولید می‌شود. ذهنیت مذهبی مؤمنان نیز در طی این مناسک در افراد ایجاد می‌شود و از خلال این ذهنیت، پیوند فرد با جامعه و هویت اجتماعی‌اش بازتولید می‌شود و به نوعی ظهور عمومی پیدا می‌کند؛ و از سوی دیگر، جامعه خودش را با اقتداری بیشتر در فرد درونی می‌سازد. همۀ این‌ها سبب شده است که مناسک عزاداری اصلی‌ترین محمل انتقال و تداوم وجدان جمعی شیعیان ایرانی باشد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 101 تا 119

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

شد و مجلس شد

نویسنده:

امین مهربانی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقيقات,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

شدّ , آیین (مراسم) , مجلس شدّ

کلیدواژه‌های فرعی :

کمربستن , آیین های تشرف , آداب اهل فتوت , مشدود ,

چکیده :

«شد» میان بندی نمادین بوده که هنگام تشرف و پیوستن به سلک جماعات اهل فتوت، اصناف و برخی طریقت های صوفیه، در مراسمی آیینی و در مجلسی با حضور اعضای پیشین، به کمر فرد تازه وارد و مبتدی بسته می شده است، با برگزاری آیین شد، شخص به عضویت دائمی یا آزمایشی جماعات یادشده در می آمد. این آیین که دست کم تا سده هفتم هجری پیشینه دارد، تا دوره حاضر - برای نمونه نزد برخی سلسله های متصوفه - ادامه یافته است. شد، افزون بر این که نشانی از تایید عضویت جماعات یادشده بوده، کارکردهای دیگری نیز داشته است، چنان که نزد پیشه وران و اهل بازار، شد عضو، به نوعی پروانه کسب او شمرده می شده، و در بین برخی متصوفه کارکردهایی شبیه آیین «لبس خرقه» داشته است. کارکردها، تاریخچه، جنس و شکل و ویژگی های ظاهری، شرایط مشدودان و جزئیات مراسم و مجلس شد، بر اساس فتوت نامه ها و کسب نامه ها (به ویژه فتوت نامه های پارسی که در پژوهش های پیشین کمتر به آنها پرداخته شده) در این مقاله بررسی شده اند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 137 تا 152

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

هندوان و آیین های محرم در دکن

نویسنده:

محسن معصومی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقيقات,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

دکن , آیین های محرم , هندوان , عاشورخانه , آیین (مراسم) , آیین های اسلامی (آیین ادیان) , آیین های دین هندو (آیین ادیان) , تعزیه در اسلام (آیین‎های اسلامی) , شیعیان دکن , تعزیه گردانی , آیین فقیر شدن

کلیدواژه‌های فرعی :

نفوذ شیعه در هند , آیین ازدواج هندو , تاریخ تشیع , مهندی , تاریخ شیعه در هند ,

چکیده :

آیین های مرتبط با محرم یکی از با شکوه ترین آیین های شیعی در دکن است. سلاطین مسلمان دکن با آگاهی از این واقعیت که اکثریت جامعه دکن را هندوان تشکیل می داده اند، برای ایجاد همزیستی میان مسلمانان و هندوان و نیز فراهم آوردن زمینه های گسترش تشیع، هندوان را به مشارکت در آیین های محرم تشویق می کردند. مشارکت هندوان در آیین های محرم موجب شد که به تدریج این آیین ها تحت تاثیر آداب و رسوم محلی، شکلی هندی و بومی به خود بگیرد. این مقاله به بررسی دلایل و انگیزه های مشارکت هندوان در برپایی آیین های محرم و پیامدهای این مشارکت از قرن نهم که تشیع در برخی از مناطق دکن رسمیت یافت تا عصر جدید و تسلط بریتانیایی ها بر این منطقه پرداخته است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 173 تا 190

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

هنر و خرد

نویسنده:

فردوس حاجیان

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علوم قرآن و حدیث ایران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

فلسفه هنر , مطالعات هنر , هنر والا , هنر مخرب

کلیدواژه‌های فرعی :

خدایان , دعا , خلاقیت , قدرت هنر , هنر پیشرو , قالب هنری , دین و هنر , قرآن , آیین (مراسم) , ادیان یونان باستان (ادیان آریایی) , دین‌های روم باستان (ادیان آریایی) , ادیان مصر باستان (ادیان خاموش) , هنر معاصر , هنر و تقدس , هنر و زندگی , هنر سکولار , نیایش و هنر , هنر نمایش ,

چکیده :

در طول تاریخ، هنر همواره انسان را همراهی کرده است. انواع متفاوت هنری، بسته به زمان های متفاوت و جوامع مختلف، اشکال گونه گون داشته است. گرچه هنر، بخشی از زندگی انسان را تشکیل می دهد اما نقش آن در زندگی مهم تر و عمیق تر از امور روزمره است. این اهمیت هنر به صورت های متنوع دیده می شود، اما در هر صورت نوعی تقدس به هنر بخشیده است. زمانی برای شکار و برکت زراعت، از هنر بهره می گرفتند و زمانی هم در کلیسا جهت آموزش های مذهبی به مردم از آن استفاده می کردند. حتی در جوامع سکولار معاصر هم، هنرمندان بازمانده تقدس از دست رفته به شمار می روند. علت تقدس هنر، در ذات آن نهفته است. زیرا هنر بر آن است که به انسان تعالی ببخشد و از مرزهای روزمرگی فراتر ببرد. نکته ای که باید در آن تامل کرد این است که اهمیت هنر در جوامع گوناگون، سبب شده که بر قدرت اجتماعی آن هم افزوده شود. متاسفانه این حسن، بری از عیب نبوده و نیست. از ابتدای تاریخ و احتمالا ماقبل آن، افراد و گروه هایی تلاش کرده اند تا با استفاده از این قدرت عظیم، بر مردم تسلط یابند و جهت تحقق خواسته های نفسانی خود از هنر، استفاده ابزاری نمایند. این دشواری بزرگی است که هنر همیشه با آن روبرو بوده و هست. از هنر که وظیفه اش اعتلای روح و معنویت بشر و سرانجام رها کردن او از تعلق به امور دنیوی است، برعکس در جهت تحمیق و تحکم بر انسان ها استفاده شده است. این پژوهش می کوشد تا مرز میان هنر والا و هنر مخرب را ترسیم نماید.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 129 تا 142

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مفهوم قربانی در دیدگاه سه تن از محققان سده های 19 و 20 میلادی (هربرت اسپنسر، ادوارد تایلور، جیمز جورج فریزر)

نویسنده:

فاطمه لاجوردی، مینا بهاری

نوع منبع :

مقاله , مدخل مفاهیم(دانشنامه مفاهیم)

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

هربرت اسپنسر , ادوارد تایلور , جیمز جورج فریزر , قربانی , فلسفه دین

کلیدواژه‌های فرعی :

خاستگاه دین , جانمندانگاری , قتل , انسان شناسی دینی , دین شناسی روان شناختی , انسان شناسی مادی (مسائل جدید کلامی) , پدیدار شناسی دین , 1. ادیان religions , آیین (مراسم) , ادیان ابتدایی (در مقابل ادیان پیشرفته) , دین مسیحیت (ادیان زنده) , اسطوره شناسی دین , آناهوآک , پرستش ارواح , پرستش نیاکان , شاخه طلایی , مردم شناسی دینی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

شاپا (issn):

2008-0476

چکیده :

یکی از مهم ترین شعایر دینی که در میان اقوام و ملل مختلف به شیوه های گوناگون رواج داشته و دارد، آیین قربانی است. این آیین که خود دربر دارنده بخش های مختلف و دارای گوناگونی های بسیار در زمینه موضوع، چگونگی و هدف قربانی است، مضمون تحقیق پژوهشگران دین شناس بوده است. این محققان در طی دو سده گذشته رهیافت های متنوعی، همچون رویکرد جامعه شناختی، روان شناختی، اسطوره شناختی و پدیدارشناختی را در بررسی این آیین به کار برده اند و نظریه های گوناگونی را در این باره مطرح کرده اند. این مقاله کوشیده است تا در بررسی مختصر خود، پژوهش ها و نظریه های سه تن از این محققان، یعنی هربرت اسپنسر، ادوارد تایلور و جیمز جورج فریزر را به اجمال معرفی نماید.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 137 تا 156

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

استحاله و تغییر هستی‌شناختی در آیین‌های گذار

نویسنده:

فاطمه بیات فرد، فاطمه لاجوردی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: واحد علوم و تحقیات دانشگاه آزاد اسلامی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

استحاله , آیین (مراسم) , آیین های گذار , تغییر هستی شناختی

کلیدواژه‌های فرعی :

ارزش های دینی , امر قدسی , بلوغ , اسطوره , مرگ آیینی , ‌ مرگ آیینی , ارزش های فرهنگی , جامعه صنعتی , تولد و مرگ , مرگ و حیات نمادین , راز آمیزی , ساختار آیین , کارکرد آیین , آیین گرایی اسطوره ای , ضرورت آیین , آیین بلوغ , رقص آیینی , ازدواج آیینی , وصلت آسمان و زمین , اعمال آیینی , پاک کننده های آیینی , تجدید حیات ,

شاپا (issn):

2008-0476

چکیده :

آیین در واقع بیان نمادین و گاهی رازآمیز ارزش‌های فرهنگی و دینی یک جامعه است. ساختار آیین متأثر از اسطوره‌ها و باورهای متافیزیکی و گاهی مادی مردمی است که در طول سالیان متمادی به آن عمل کرده و آن را حفظ می‌کنند. از مهم‌ترین و متداول‌ترین آیین‌های رایج جوامع بشری آیین گذار است. آیینی که مقاطع مهم زندگی انسان را به او گوشزد کرده و به مرور نقش‌ها و مسؤولیت‌های جدید و متعالی‌تری را به او می‌سپارد. فرد در جریان برگزاری آیین گذار دستخوش نوعی استحاله و تغییر هستی‌شناختی می‌شود که از آن به مرگ نمادین از هستی پیشین و حیات دوباره به هستی جدید تعبیر می‌شود. نوشتار حاضر ضمن برشمردن ساختار و ویژگی‌های آیین به بررسی مفهوم استحاله و تغییر هستی‌شناختی در آیین‌های گذار می‌پردازد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 21 تا 36

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نگاره ماندالا، ریختار ساخت اسطوره، حماسه اسطوره ای و عرفان

نویسنده:

بهروز اتونی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

اسطوره‌شناسی (میتولوژی) , هفت خوان رستم , آرکی تایپ (کهن الگو) , هفت خوان , ماندالا , مکتب روان شناختی یونگ , خودآگاه , نقد اسطوره ای (کهن الگویی) , ضمیر ناخودآگاه جمعی و فردی , روانشناسی(مسایل جدید کلامی) , آیین (مراسم) , منازل سلوک , اصطلاحنامه عرفان , خودآگاهی , اسطوره از دیدگاه یونگ , کهن الگوی خود

کلیدواژه‌های فرعی :

آیین تانترا , اسطوره های ایرانی , دایره , جشن نوروز , تعبیر خواب , اسطوره و حماسه , اساطیر یونان , اساطیر ملل , اسطوره و حماسه در شاهنامه , ‌ رویا , خواب و رویا در شاهنامه , آفرینش در اساطیر , رویا از دیدگاه یونگ , گراز در اساطیر , اساطیر زرتشتی , درخت در اساطیر , نماد غار ,

چکیده :

ماندالا، دايره های تو در تو و درهم تنيده ای است که از دايره ای مهين آغاز، و به دايره ای كهين به فرجام می آيد و اين دايره های تو در تو دست كم برای فراهم آمدن حواس (تمركز حواس) و دست بالا برای نشان دادن مركز روان، يعنی «خود» به كار برده می شود. اين نگاره آن سری و جادويی، در باور ما، ريختار (= فرمول) ساخت اسطوره، حماسه اسطوره ای و عرفان است، و حتی با نگاهی فراگير، ريختار ساخت همه هستی است كه ما در اين جستار با پيش كشيدن كهن نمونه ای نامزد به «خود» و پيوند دادن آن با نگاره ماندالا، بحث هايی درباره رويا، مركز در اسطوره، كاركرد آيين ها، سفر هفت خوانی قهرمان و زينه های (= مراحل) هفت گانه رازوری را با نگاهی نو فراروی می گسترانيم.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 9 تا 43

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحلیل ساختاری - اسطوره ای حکایت غلام و بازرگان در مرزبان نامه

نویسنده:

نسرین علی اکبری,میثم روستایی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

اسطوره , سفر , آشناسازی , مرزبان نامه , سفر قهرمان , حکایت های مرزبان نامه , تحلیل ساختاری , نظریه پراپ , آیین (مراسم) , ادبیات , جشن میر نوروزی , غلام و بازرگان , نماد آب , حیوان نمادین

کلیدواژه‌های فرعی :

نقد ادبی , مرگ ارادی , اسطوره های ایرانی , سمبل (نماد) , اسطوره و ادبیات , اساطیر ملل , جشن های ایرانی , مرگ آیینی , مرگ و تولد دوباره , قصه اسطوره ای , آیین های اساطیری , نماد و اسطوره ,

چکیده :

در این مقاله بر اساس رویکرد نقد ساختارگرایی حکایت «غلام و بازرگان» از باب دوم مرزبان نامه تحلیل شده است. در این تحلیل بر اساس شیوه پراپ در ریخت شناسی قصه های پریان، به دو بن مایه «سفر و بازگشت از سفر» توجه شده است. این دو بن مایه که در اثر پراپ یکی از سی و یک خویشکاری قهرمان محسوب می شوند، با کهن الگوی اسطوره ای آشناسازی و میر نوروزی، تطبیق داده شده اند. در این مطابقه عناصر سازنده اسطوره و حکایت با همدیگر مقایسه شده، ظرفیت تاویل پذیری اسطوره ای این حکایت و برابری آن با دو بن مایه اسطوره ای نشان داده شده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 177 تا 206

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

کرده ام توبه به دست صنم باده فروش ... (تحلیل یک آیین فراموش شده)

نویسنده:

خیراله محمودی ,میثم حاجی پور

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

بیعت , توبه , توبه کردن بر دست کسی , آیین های خانقاهی , آیین (مراسم) , اصطلاحات عرفانی , ادبیات عرفانی , منازل سلوک , اصطلاحنامه تصوف , صوفیان (صوفیه) , اصطلاحنامه عرفان , مقام توبه , اقسام توبه

کلیدواژه‌های فرعی :

توبه در قرآن , تواب (اسماء افعال الهی) , آیه 222 بقره , آیه 054 بقره , آیه 112 توبه , آیه 118 توبه , خرقه , مناسک عرفانی , عذرخواهی , زنار ,

چکیده :

توبه اولین مقام سیر و سلوک و از اصطلاحات عرفانی است که به صورت ترکیب «توبه کردن بر دست ...» در گذر زمان کارکردها و معانی متفاوتی یافته و از دربار پادشاهان تا جامعه دین داران و حکومتیان و حتی در ادبیات مغانه و قلندری بازتاب گوناگونی را به نمایش گذاشته است. توبه، دو وجه درونی و بیرونی دارد. در وجه درونی، شخص توبه کار از خطایی که مرتکب شده در پیشگاه پروردگار استغفار می کند و از عمل خویش پشیمان است و پروردگار نیز توفیق توبه را شامل حال بنده خطاکار می کند. اما وجه بیرونی، صورت نمودیافته و انفعالی وجه درونی است. در این وجه، توبه کار برای احیای حیثیت و ترمیم هویت اجتماعی خویش، در عمل به توبه خود با مراجعه به شخصیتی مقبول رسمیت می بخشد و بر دست پیر و ... توبه می نماید.در این مقاله وجه بیرونی توبه با رویکردی به ترکیب «توبه کردن بر دست ...» بررسی و تحلیل شده و بازتاب ترکیب یادشده از آیین تا تعبیرات کنایی در میان متصوفه، جامعه دین داران، حکومتیان، ادبیات مغانه و ... نیز طبقه بندی و تحلیل شده است. نیز به آیین هایی که با محوریت «بر دست کسی» شکل گرفته اند، اشاره شده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 185 تا 221

مشخصات اثر

ثبت نظر