مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«نظرية المعرفة»، در موضوع علم به زبان عربى براى تبيين جايگاه معرفت در بين علوم اسلامى و همين طور نظر اسلام در مورد معرفت در سال 1410 قمرى توسط آيت اللّه سبحانى تدريس شده كه توسط جناب آقاى شيخ حسن مكى عاملى به رشته تحرير درآمده است. بحث معرفت از مسائل جديدى است كه اخيرا در جهان غرب بصورت مبسوط بدان پرداخت شده و دانشمندان مختلفى راجع به آن اقدام به نظريه ‏پردازى كرده ‏اند. مباحث مطرح شده در مورد معرفت در غرب تا جايى پيش رفته كه تقريبا مى‏ شود گفت به صورت رشته خاص و مدونى درآمده است. كتاب حاضر در دوازده فصل طراحى شده است كه در آنها به تعريف معرفت، اقسام معرفت، ادوات معرفت، مراحل معرفت، ملاك معرفت، حدود معرفت، تجرد معرفت و شرائط آن پرداخته شده است.

کتاب منطق ابن حزم و ذکر مسائل منطقی موضوع کتاب می باشد.

کتاب حاضر یک کتاب منطق است که دربردارنده بسیاری از مباحث منطقی است که تحقیقات زیادی هم برای تالیف و تدارک کتاب انجام شده است . مولف در مقدمه درباره کتاب اینچنین می نویسد: فهذه عدة فصول في علم الميزان، لا بد من حفظها وضبطها لمن أراد أن يتذكر من أولي الأذهان ، وعلى الله التوكل وهو المستعان .

«النجاة من الغرق فی بحر الضلالات» از تالیفات ابن سینا است؛ که یک دوره فلسفه نظری (منطق، طبیعیات، ریاضیات و الهیات) به زبان عربی می‌باشد. این کتاب، در بخش‌های منطق با صد و چهل و نه فصل، طبیعیات با شش مقاله (مجموعا دارای چهل و شش فصل)، ریاضیات با بیست و نه عنوان و فصل و الهیات با دو مقاله (مجموعا دارای شصت و دو فصل) تنظیم شده و به انگیزه پاسخ مثبت دادن به درخواست بعضی از برادرانی که اشتیاق به فراگیری معارف داشته ‌اند و از مؤلف خواستار تالیف کتابی مشتمل بر علومی که انسان ناچار به فراگیری آنهاست، شده ‌اند، به رشته تحریر درآمده است.

ایضاح الحکمه ترجمه و شرح بدایه الحکمه این کتاب را انتشارات مرکز جهانى علوم اسلامى با کیفیتى مطلوب و رعایت جهات فنى و ویرایشى و حروفچینى خوب و قیمت منـاسب به چاپ رسانده است. از محسناتش یکى انتشار هر سه جلد آن با یکدیگر است. شیوه نویسنده آن است که ابتدا متن عربى یک فصل را یک جا مى آورد, البته بدون اعراب گذارى, سپس ترجمه کل فصل را و بعـد از آن شرح مطالب. یک جـا آوردن همه مطـالب یک فصل در مـواردى که طولانى است کار را مشکل مى کند و سبب مى شود خواننده به راحتى به متن و ترجمه وشرح یک مطلب دست نیابد. در مورد ترجمه مى گویند: (رعایت اصل انطباق ترجمه با متن نیز مورد توجه قرار گرفته است و اگر خواننده گرامى در بخش ترجمه, روان بودن کامل عبارت را نمى یابد علت آن همان است که اشاره شد).از همین روست که مجبور شده اند در برخى موارد قواعد ادبیات فارسى را رعایت نکنند.در برخى موارد نیز تکلف در ترجمه به چشم مى خورد. و خطاى در ترجمه نیز بندرت پیش آمده است. روش مؤلف در شرح مطالب این است که ابتدا مى گوید چند موضوع در این فضل مطرح گردیده است و سپس برخى از آنها را شرح مى دهد و پاره اى دیگر را به محل خود ارجاع داده یا به وضوحش وامى گذارد. عنوان گذارى خوبى در مطالب شرح دارند. در بعضى موارد به سیر تاریخى بحث اشاره مى کنند. از نقل اقوال هم فروگذار نکرده اند و به گفته خودشان (بدین جهت اکثر مباحث مطرح شد در شرح بیشتر براى کسانى مفید است که داراى ذوق فلسفى و تفکر عقلانى بوده و خواهان تحقیق بیشتر پیرامون مسائل فلسفى مى باشند… بلکه براى مدرسان هم سودمند خواهد بود) همین امر موجب شده فایده شرح براى مبتدیان کم شود. کسى که در گامهاى نخستین فلسفه آموزى است طبیعتاً نمى تواند از اقوال اساطین فن استفاده کند و گاه موجب تشتت خاطر وى مى گردد. البته شارح محترم خود در مقدمه کتاب بر این نکته اصرار ورزیده اند که نبایست ذهن مبتدى را مشوش و متشتت نمود.۲ ولى به نظر مى رسد که نقل اقوال متعدد تا حدودى همین مشکل را آفریده است. البته بعضى از موارد نقل قول را به پاورقى منتقل کرده اند که کار خوبى است. ارجاعات سودمندى نیز در پاورقى دارند. در پاره اى موارد توضیحات بیشتر را به پاورقى برده اند که این نیز از محسنات کار است. و دیگر از محسنات, آوردن نمودار درختى است.

الشفاء مهم‌ترين و جامع‌ترين اثر ابن سينا، به زبان عربى است كه در آن چكيده آراى فلاسفه بزرگ قديم يونان و شارحان مدرسه اسكندريه و افلاطونيان و نوافلاطونيان و... در همه علوم عقلى، اعم از منطق، طبیعیات، رياضيات و الهيات فراهم آمده و مورد تحليل و نقد و بررسى علمى قرار گرفته است. اين كتاب، با آن‌كه به‌طور پراكنده و در بيش از ده سال، در حالات و شرايط كاملا متفاوت و پرفراز و نشيب، نوشته شده است و با آن‌كه بخش اعظم آن، بدون دست‌رسى به منابع و تنها با تكيه بر حافظه، تأليف گرديده است، از عالى‌ترين دقايق و تحليل‌هاى علمى و فلسفى برخوردار است. بخش منطق شفا كه در اين مقاله مورد نظر ماست، از جامع‌ترين آثار درباره علم منطق مى‌باشد و در چهار جلد رحلى، به زبان عربى، به چاپ رسيده است. كتاب شفا، مشتمل بر فنون طبیعیات، منطق، الهيات و رياضيات است؛ به اين صورت كه مباحث هر علمى به فنونى و مباحث هر فنى به مقالاتى و مباحث هر مقاله‌اى به فصولى تقسيم شده و در هر فصل، مسائل، با حوصله و تفصيلى كه شايسته آثار علمى است، بدون تكرار و اطناب، مورد بررسى قرار گرفته است. بخش منطق اين كتاب در نه فن تنظيم شده است به اين صورت: 1- فن اول، مشتمل بر دو مقاله‌ى چهارده فصلى و چهار فصلى؛ 2- فن دوم، مشتمل بر هفت مقاله‌ى شش، پنج، چهار، پنج، شش، شش و چهار فصلى؛ 3- فن سوم، مشتمل بر دو مقاله‌ى ده و پنج فصلى؛ 4- فن چهارم، مشتمل بر نه مقاله هفت، چهار، پنج، شش، پنج، شش، سه، سه و بيست و چهار فصلى؛ 5- فن پنجم، مشتمل بر چهار مقاله‌ى دوازده، ده، نه و ده فصلى؛ 6- فن ششم، مشتمل بر هفت مقاله‌ى ده، شش، چهار، سه، پنج، يك و چهار فصلى؛ 7- فن هفتم، مشتمل بر دو مقاله‌ى چهار و شش فصلى؛ 8- فن هشتم، مشتمل بر چهار مقاله‌ى هفت، نه، هشت و پنج فصلى؛ 9- فن نهم، مشتمل بر هشت فصل. شيخ الرئيس در مبسوطترين اثر خود؛ يعنى شفا كه قصد همراهى با حكماى مشاء را داشته، خود را ملزم كرده تا حد امكان از مخالفت با ايشان بپرهيزد. در تأليف اين كتاب تا حد زيادى از طريق ارسطو پيروى كرده است؛ به گونه‌اى كه مى‌توان بخش منطق شفا را شرحى بر ارغنون ارسطو دانست و چنان‌كه خود او در مقدمه آن گفته است، در ترتيب مطالب از ترتيب كتاب‌هاى صاحب منطق(ارسطو) پيروى كرده است. شيخ الرئيس در پايان كتاب سفسطه از منطق شفاء، سخن خود ارسطو را نقل مى‌كند كه او در باب قياس از پيشينيان خود جز قوانين مجمل و ضوابط غير مفصل، چيزى به ارث نبرده و اين او بوده است كه با رنج فراوان و كوشش بسيار، ضروب هر قياس و شرايط انتاج آن را بيان داشته است. آن‌گاه ابن سينا پس از نقل سخن ارسطو، خود، مى‌گويد: «اى گروه دانش‌پژوهان و انديشمندان درباره آنچه اين مرد بزرگ گفته تأمل كنيد كه آيا بعد از او تا به امروز كه نزديك به هزار وسى‌صد سال مى‌گذرد، كسى آمده است كه بر آن خرده گيرد و يا ثابت كند كه در سخن او نقصى هست ويا بر آن چيزى بيفزايد؟ خير آنچه ارسطو آورده، كامل و ميزان صحيح و حق صريح مى‌باشد». ناگفته نماند كه پيروى ابن سينا از ارسطو، هرگز مقلدانه نبوده كه فقط به شرح و تفسير كلام او اكتفا كند، بلكه چنان‌كه خود او تصريح فرموده، هيچ مطلب قابل توجهّى در آثار پيشينيان نبوده مگر آن‌كه آن را در اين كتاب گرد آورده است، احكام و مطالبى كه در كتب قدما در جايگاه شايسته خود قرار نداشته به جايگاه شايسته‌اش انتقال داده، اگر در مطالب گذشتگان خلل و نقصانى ديده با فكر و نظر خود بر آنها افزوده و تكميل كرده و بر خلاف عادت منطقيان، مطالب بى‌ارتباط با اين علم و مرتبط با فلسفه اولى را از منطق حذف و در فلسفه اولى مطرح كرده است و به اين ترتيب مهم‌ترين نقش را در تنظيم، تبيين و تكميل منطق و فلسفه ارسطويى ايفا نموده است. جلد اول کتاب مشتمل بر موضوعات زیر می باشد: - ايساغوجى يا مدخل منطق كه در آن از معرفى منطق و ساير علوم؛ فايده و موضوع منطق؛ تعريف لفظ مفرد ومركب؛ بررسى نظريات گوناگون در مورد ذاتى و عرضى؛ بررسى نظرات گوناگون درباره آنچه بر ماهيت دلالت مى‌كند؛ تقسيم لفظ مفرد كلى به اقسام پنج‌گانه؛ جنس؛ نوع؛ بررسى تعاريف نوع؛ كلى طبيعى، عقلى و منطقى؛ فصل؛ عرض خاص و عام؛ اشتراكات و اختلافات كليات خمس با يك‌ديگر... بحث شده است. - قاطيغورياس يا مقولات كه در آن از اجناس عالى ماهيات ممكنه كه آنها را «مقولات عشر» مى‌نامند گفت‌وگو شده است. - بارى ارمنياس يا عبارت كه مشتمل بر مباحث قضايا مى‌باشد.

معرفی کوتاه:کتاب حاضر، مشتمل بر سه رساله است. رساله‌ی نخست با نام "گردن‌بند مروارید" مربوط به علم کلام است و نیز مساله‌ی جبر و اختیار. از جمله این که آیا بنده را در انتخاب افعال دارای اختیار تام و کامل است یا خیر؟ و این که از دیدگاه معتزلی‌ها، اشعری‌ها، ماتریدی‌ها و.... اختیار و یا "کسب" است که ملاک تکلیف و در نتیجه پاداش و کیفر قرار می‌گیرد؟ رساله‌ی دوم با نام "فلسفه‌ی سیامندیه" به مبحثی در باب "مقولات عشر" بنابر روش ارسطو و پیروانش اختصاص دارد. و در رساله‌ی سوم با عنوان "مختصر تاریخچه‌ی سیر فلسفه در عالم" ضمن بیان تاریخچه‌ی علم حکمت در جهان، مواردی چند در این زمینه بررسی گردیده است. از جمله این که آیا فلسفه با کیش و آیین و عقل و دانش در تضاد و ناهم‌سویی و یا این که در تجانس و هم‌سویی است؟ و این که دانش در هر امری می‌تواند به عقل متوسل گردد یا خیر؟