مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
استرجاع ( گفتن انالله..) تحیت کلام بعد از اقامه کلام به زبان عجم در مسجد کلام بین اذان و اقامه کلام بین تکبیرات عیدین کلام بین دو خطبه جمعه کلام بین نماز مغرب و نافله کلام خطیب هنگام خطبه جمعه کلام در اذان کلام در اقامه کلام در ذات خدا کلام در طواف کلام در نماز کلام دنیوی در مسجد کلام کفر آمیز هنگام خشم کلام مأموم هنگام خطبه جمعه کلام نرم کلام هنگام تخلّی کلام هنگام جماع گفتن بعض اذان گفتن سه مرتبه الصلاة
جستجو در برای عبارت
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
عدل الهی در فلسفه اسلامی و کلام
نویسنده:
حسن افتخار زاده
نوع منبع :
رساله تحصیلی
وضعیت نشر :
ایرانداک,
چکیده :
در این رساله سیر تاریخی مسئله عدل الهی از آغاز اسلام و عوامل و ریشه‌های اسلامی پیدایش اختلاف در این مسئله در بین مسلمین و بریدگی و قطع رابطه با منابع اولیه و اصیل معارف اسلامی، سوء استفاده‌های سیاسی و مذهبی به وسیله دستگاه خلافت ، پیدایش حوزه‌های‌علمیه بصره و کوفه، ظهور فرق کلامی و مکاتب فکری و اعتقادی هم چون معتزلیان و اشاعره، درگیری درباره مسائلی همچون امامت و عدل و گناه کبیره قضاء و قدر، عقائد معتزلیان، دراین باره و موضوع استطاعت و قدرت انسان در افعال خودش ، دیدگاه متکلمین، دراین‌باره و موضوع استطاعت و قدرت انسان در افعال خودش ، دیدگاه متکلمین معتزلی در مسئلهء عدل بعد از فراغت از اصل وجود خدا و فقط به عنوان اثبات صفت عدل برای خداوند است و تبیین تفاوت اساسی طرح بحث عدل بین متکلمین و فلاسفه و اختلاف دید این دو گروه دراین زمینه بحث شده‌است .
سیرى تطبیقى در معناى «برزخ» و «مثال» از دیدگاه فلاسفه، عرفا، و متکلّمان
نویسنده:
احسان ترکاشوند, اکبر میرسپاه
نوع منبع :
مقاله , مدخل مفاهیم(دانشنامه مفاهیم) , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی,
کلیدواژه‌های فرعی :
صقع ربوبی , اتحاد عاقل و معقول , عقول طولی , وجود منبسط , عالم قبر , تجرد خیال , عالم ماده , صادر اول , عالم عقول , عقبه محشر , اراده الهی به شر , فیض اقدس و فیض مقدس , برزخ صعودی , قاعده «الواحد» , برزخ نزولی , تجرد برزخی , وجود جمعی اشیاء , احکام مجرد , صورت , صورت مثالی , عقول طولیه , عقل اول , هیولی , ماده ثانیه , بدن مثالی , مُثُل , نوع , شی ء محسوس , وحدت تشکیکی , مرتبه احدیت , مرتبه واحدیت , فیض الهی , نظام احسن , اَظلال ( عام ) (عرفان نظری) , حضرات خمس , قاعده امکان اشرف(حکمت اشراق) , حضرت غیب مطلق , حضرت جامع(کَون جامع) , عالَم شهادت((عام)، قسیم عالم غیب و انسانی) , عالم ارواح(قسیم عالم مثال و اجسام و معانی) , عالَم مثال(قسیم عالم معانی و ارواح و اجسام) , مظهر وجود مطلق(وجود منبسط) , صورت ذهنیه(مقابل معلوم حضوری) , امکان اخس , غیب امکانی , غیب محالی , صادر دوم , اثبات کثرت عقول , تروح اجساد , انطباع کبیر در صغیر , معنای لغوی برزخ , ریشه شناسی واژه برزخ , معنی فلسفی برزخ , معنی عرفانی برزخ , برزخ اول , برزخ اخیر , صور اعمال دنیوی , معنی کلامی برزخ , برزخ به معنی قدرت خدا , قوه دماغی , تشخص اخلاق , شهود مجردات , اشباح جسمانی , دیدن فرشته وحی , معنای لغوی مثال , معنی عالُم , عوالم ثلاثه , شمول عالَم بر خدا , کثرت عرضی در عالم عقل , تقسیم موجود به مادی و غیر مادی , اثبات عقول , کثرت ذاتی در عین وحدت ذاتی , اثبات عالم ماده , معانی ماده , اسامی عالم مثال , ادله اثبات عالم مثال متصل , ادله اثبات عالم مثال منفصل , احکام عالم مثال , اتصال به عالم مثال ,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
واژه «برزخ» در لغت و نیز در اصطلاح، معانى گوناگونى دارد که عدم توجه دقیق به این معانى، گاه موجب سوء برداشت از آن واژه مى شود. از این رو، شایسته است که در یک پژوهش تطبیقى، معانى واژه «برزخ» را در اصطلاح فلاسفه، عرفا، و متکلّمان به طور دقیق بررسى نماییم تا به این وسیله مانع از هرگونه سوء برداشت از این واژه در اصطلاحات گوناگون شویم.از دیدگاه فلاسفه مسلمان، برزخ به مرتبه اى از وجود گفته مى شود که حدّ وسط بین عالم مادّه و عالم عقل است و به دو قسم متّصل و منفصل تقسیم مى شود. امّا از نظر عرفا، برزخ به دو قسم نزولى و صعودى تقسیم مى گردد؛ قوس نزول و صعود برزخ عرفا هرکدام حصّه اى از مثال منفصل فلاسفه محسوب مى شود. از دیدگاه متکلّمان، برزخ همان عالم حدّ فاصل مرگ و قیامت انسان است که از نظر مفهوم، با برزخ در اصطلاح فلاسفه و عرفا تباین دارد؛ ولى از نظر مصداق، همان قوس صعودى برزخ عرفاست و با برزخ فلاسفه رابطه عامّ و خاصّ من وجه دارد.
صفحات :
از صفحه 105 تا 132
جایگاه و هندسه ی معرفتی مسائل فلسفه ی دین در اندیشه ی استاد مطهری و دایره المعارف پل ادواردز
نویسنده:
علیرضا قیصری حسن آبادی
نوع منبع :
رساله تحصیلی
وضعیت نشر :
ایرانداک,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
موضوع مورد بررسی در این تحقیق؛ جایگاه و هندسه‌ی معرفتی مسائل فلسفه‌ی دین در نگرش استاد مطهری و غرب معاصر به ویژه پل ادواردز است، روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است. فلسفه‌ی دین در زمره‌ی فلسفه‌های مضاف به امور است. فیلسوف دین با تعلق به مکتب فلسفی خاص به تفلسف درباره‌ی مفاهیم، مدعیات و اعمال دینی می‌پردازد، هرچند غالب مسائل فلسفه‌ی دین، ناظر به ابعاد معرفتی و باورهای سنن دینی می‌باشد. از سوی دیگر، فلسفه ورزی فیلسوفان دین درباره‌ی ابعاد دین، حقیقت و رویکرد واحدی ندارد، بلکه آبشخور فلسفه‌ی دین در مغرب زمین، مکاتب فلسفی رایج در آن، همانند فلسفه‌ی تحلیلی، فلسفه‌های اگزیستانس و غیره است؛ یعنی هر فیلسوف دین، به مقتضای گرایش خاص خود در مابعدالطبیعه و تعلق به یک مکتب خاص فلسفی، به اتخاذ رأی درباره‌ی مسائل فلسفه‌ی دین می‌پردازد.قبل از هیوم و کانت وظیفه فیلسوف دین تجزیه و تحلیل مفهوم خدا و برهان مربوط به اثبات وجود خدا به شمار می رفت اما کانت وظیفه فیلسوف دین را تامل انتقادی از آموزه های دینی دانست. استاد مطهری مطالبی اختصاصی تحت عنوان فلسفه دین ندارد بلکه مسائل مربوط به این علم را در کلام جدید مطرح کرده است. وی نگاه عالمانه همراه با عقلانیت دینی به پدیده‌های فکری و فلسفی داشت در نتیجه در برخورد با آنها از هر گونه پیش داوری خودداری می‌کرد و صرفاً به بررسی عقلانی آنها می‌پرداخت. می‌توان گفت قلمرو دین، از نگاه استاد دیدگاهی جامع گرایانه است و هر دو امور دنیایی و آخرتی را شامل می‌شود.
بررسی و نقد بخش امامت کتاب شرح المقاصد تفتازانی
نویسنده:
محمد علی
نوع منبع :
رساله تحصیلی , نقد دیدگاه و آثار(دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات) , نقد و بررسی کتاب
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ایرانداک,
چکیده :
این پژوهش با عنوان بررسی و نقد بخش امامت کتاب شرح المقاصد نوشته سعدالدین تفتازانی به تبیین و بررسی بخش فوق می‌پردازد. امامت یک موضوع کاملا مستقل نبوده بلکه وابسته به ایمان و باور به وجود خدا بعثت انبیا و ثبوت حیات اخروی است.این پایان نامه، دیدگاه‌های سعدالدین تفتازانی از دانشمندان مشهور اهل سنت را در مقوله حقیقت و ماهیت امامت، وظایف و قلمرو امامت، چگونگی نصب امام، اوصاف و شرایط امام و راه‌های انعقاد امامت و نیز ادله دلایل وی در مقوله جانشین بلافصل رسول کرم( را نقد می‌کند. نویسنده در نه فصل به بررسی نظریات تفتازانی و مقایسه آن ها با دیدگاه‌های امامیه درباره مسایل مختلف امامت و خلافت می‌پردازد. در فصل اول ضمن تعریف امامت از دیدگاه تفتازانی و امامیه، به نقد نظریات تفتازانی درمقوله مفهوم امامت پرداخته شده است. فصل دوم از تحقیق حاضر به جایگاه امامت و قلمرو امام، وظایف امام، ضرورت وجود نبی با نبّوت، جزء اصول یا فروع بودن امامت و ادله قرآنی و روایی آن از منظر تفتازانی اختصاص دارد. در فصل سوم دیدگاه تفتازانی درباره نصب امام و ادله وی و شیعه امامیه در این زمینه تجزیه و تحلیل کلامی شده است. شرایط و ویژگی‌های امام از منظر علمای اهل سنت، امامیه و تفتازانی، از مباحث فصل چهارم محسوب می‌شود. که در این زمینه نویسنده ابتدا به بررسی صفات مورد پذیرش اهل سنت از جمله تفتازانی اشاره کرده، آن گاه دیدگاه‌های امامیه را درمقوله افضلیت امام معصوم(، عصمت و علم او مطرح می‌کند. در فصل پنجم راه های انعقاد امامت و اسباب خلع او از امامت در نظریات تفتازانی و شیعه امامیه مقایسه گردیده و دیدگاه‌های وی درباره انعقاد امامت به وسیله بیعت و ادله امامیه در زمینه وجوب نص بر نصب امام شرح و بررسی شده است. در فصل ششم دلیل های تفتازانی درباره خلافت و خلیفه بلافصل نقد و ارزیابی می‌شود. نویسنده در این زمینه با اشاره به ادعاهای تفتازانی مبنی بر این که ابوبکر خلیفه رسول الله( بود، ادله شیعیان بر امامت علی( و اشکال وی در این زمینه را شرح می‌دهد. در فصل هفتم برترین صحابه پیامبر اسلام از دیدگاه تفتازانی نقل شده و دلیل های وی در این زمینه از منظر قرآن و سنت نقد شده است. وجوب احترام صحابه از نظر تفتازانی و نقد آن و ظهور امام مهدی( از منظر وی و مقایسه دلیل های شیعیان با تفتازانی در این زمنیه، از مباحث پایانی این نوشتار محسوب می‌گردد، که فصول هشتم و نهم را به خود اختصاص داده است.
بررسی تطبیقی معاد در عرفان، فلسفه و کلام
نویسنده:
علیرضا کرمانی
نوع منبع :
مقاله , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
چکیده :
به تبع جایگاه برجسته آموزة معاد در متون دینی، متفکران مسلمان نیز با هدفی هستی شناسانه و یا به منظور اثبات یا دفاع از تعالیم دینی به بررسی و تحلیل معاد پرداخته اند. در این میان گروهی از متکلمان و فیلسوفان مبتنی بر برخی مبانی، به انحصار معاد در جسمانی یا روحانی معتقد شده اند؛ اما عارفان همگام با بسیاری از متفکران مسلمان این انحصار را کامل ندانستند و معاد را در کیفیت جسمانی و روحانی آن پذیرفتند. عارفان در تبیین و تقریر این دیدگاه عمدتاً از متفکران دیگر فاصله می گیرند و مبتنی بر مبانی ای همچون نظام مظهریت، حقیقت انسان، مرگ و معاد با اعتقاد به تفاوت نشئات مختلف قیامت، برای انسان در هنگام حشر لزوماً بدن طبیعی عنصری قایل هستند و در مواطن استقراریه بهشت و جهنم، جهنمیان را دارای بدن طبیعی عنصری و بهشتیان را دارای بدنی طبیعی و لطیف می دانند.
ترجمه و تحقیق کتاب درآمدی کوتاه بر فلسفه، کلام و عرفان اسلامی نوشته ماجد فخری
نویسنده:
محمد بخشی فعله
نوع منبع :
رساله تحصیلی , ترجمه اثر
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ایرانداک,
چکیده :
این رساله ترجمه و تحقیقی است از کتابی انگلیسی با عنوان فلسفه کلام و عرفان اسلامی درآمدی کوتاه که توسط پروفسور ماجد فخری به نگارش در آمده است. هدف کتاب این است که خواننده را با فلسفه کلام و عرفان آنگونه که در بافت اسلامی توسعه یافتند و بر هم تکامل و تعامل از آغاز تا انجام با اشاره به ریشه های یونانی و یونانی مابی فلسفه اسلامی بپردازد. ایشان به گونه ای موجز و در عین حال کافی و وافی جریانات اشخاص نوشته ها مفاهیم و مسایل اصلی فلسفی کلامی و عرفانی و مناسبات درونی میان آنها را برجسته کرده و به بررسی برخوردها و مشاجرات میان گروه های مخالف و مدافع فعالیت فلسفی پرداخته است. از امتیازات دیگر این کتاب پرداختن به این موضوع ها می باشد: توسعه فلسفه نظام مند در اسلام، کلام، عرفان و توسعه تصوف، تعامل اسلام با فلسفه و الهیات غربی، جریانهای معاصر فکری جهان اسلام. پروفسور ماجد فخری فیلسوف و متفکر لبنانی استاد ممتاز و بازنشسته دانشگاه جورج تاون واشینگتن می باشد که اینک ساکن ایالات متحده آمریکاست. عمده تخصص ایشان در زمینه تاریخ فلسفه اسلامی و همچنین فلسفه اخلاق است. کتاب معروف ایشان سیر فلسفه در جهان اسلام است که توسط جمعی از مترجمان به فارسی ترجمه شده است. در این تحقیق علاوه بر ترجمه کتاب که تلاش ما در آن ارائه ترجمه ای روان و در عین حال دقیق بوده است برخی توضیحات و تعلیقات را در جهت تکمیل نمودن مباحث کتاب به آن افزوده ایم. در مواردی نیز که کاستی و نقصی در مطالب کتاب مشاهده می شد و بررسی و نقد آنها پرداخته ایم. در پایان نیز واژه نامه انگلیسی-فارسی که در برگیرنده اصطلاحات فلسفی، کلامی و عرفانی به کار رفته در کتاب است تنظیم کردیم.
فخر رازی: خاستگاه کلام فلسفی
نویسنده:
اعظم قاسمی، آریا یونسی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده :
چکیده فارابی در احصاء‌العلوم دو شیوه را در کلام متمایز می‌کند: استدلالی و غیراستدلالی. در دورة بعد رویکرد استدلالی در کلام بر رویکرد دیگر غالب می‌شود و کلامی شکل می‌گیرد که به فلسفه بسیار نزدیک است. از این زمان است که گفت¬وگو و مفاهمه‌ای گسترده میان فیلسوفان و متکلمان اسلامی درمی‌گیرد. مبدع کلام فلسفی، فخر¬الدین رازی است و با خواجه نصیر به اوج خود می‌رسد. ویژگی‌های مهم کلام جدید این است که منطق را به¬ عنوان روش استدلال در کلام اختیار می‌کنند، موضوعات فلسفی را وارد مباحث کلامی می‌کنند و از آنها بحث می‌کنند، با استمداد از آموزه‌های فلسفی و دیگر علوم سعی می‌کنند از مدعیات دینی دفاع و آن‌ها را تدوین و تبیین کنند. در این مقاله بنابر سرشت تاریخی موضوع با استفاده از گزارش ابن¬خلدون و مطالعۀ آثار فخر رازی، کیفیت این تحول بررسی و این ویژگی‌های اساسی نشان داده شده است. ادعای این مقاله این است که کسانی مانند غزالی، به¬ویژه فخر رازی با به¬کار¬گرفتن منطق و اصول فلسفی ماهیت کلام را تغییر دادند و آن را به چیزی متفاوت و مشابه با فلسفه تبدیل کردند.
صفحات :
از صفحه 121 تا 147
تحلیل عقلی و عقلایی مبانی کلامی شیخ طوسی در تفسیر قرآن
نویسنده:
محمد سلطانی رنانی
نوع منبع :
رساله تحصیلی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ایرانداک,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
مبنای کلامیِ تفسیر، آن دسته باورهای دینی است که بر اساس آنها منابع، قواعد و یا محتوای تفسیر آیات قرآن شکل می گیرد و بدین نحوه در تفسیر قرآن تاثیرگذارند. مبانی کلامی تفسیر، در چهار بخش جای دارند: اول، مبانی کلامی مربوط به پدیدآورنده قرآن: خداوند. به عنوان نمونه: خدا عادل و حکیم است. این صفت با توجه با اصل حسن و قبح عقلی بدین معنا می انجامد که خدا از هر قبیح عقلی به دور است. بر اساس این آموزه، اصل فهم پذیری و حجیت ظواهر قرآن بنا گذاشته می شود و شرایطی برای نسخ شمرده می شود، آیات وحی به دور از تناقض و ناراستی دانسته می شود و آیات متناقض نما بررسی می شوند. بخش دوم مبانی کلامی مربوط به قرآن کریم: قرآن سخن خداست، پس با توجه به ویژگی های پدیدآورنده اش فهم و تفسیر می شود. و قرآن یگانه است، پس اختلاف قرائت ها از قاریان ریشه می گیرد و به چندگانگی آیات وحی نمی انجامد. و قرآن حق و صادق است، پس هیچ ناراستی و نادرستی در آن راه ندارد. و قرآن حکیم است، پس ارتباط و تناسبی در درون آیات و آیات با یکدیگر یافت می شود، و بافت و سیاق همگونی در آیات وحی وجود دارد. و قرآن حادث (پدیده) است، پس رویدادها و فرهنگ زمانه نزول در فهم و تفسیر آیات تاثیرگذار است. بخش سوم، مبانی کلامی مربوط به دریافت کننده قرآن، پیامبر اکرم است. حضرت محمد مصطفی، از گناه و خطا و نسیان در حوزه دین، معصوم است. پس آیات وحی و سنّت نبوی و پس از آن گفتار و رفتار اهل بیت قابل اعتماد و اطمینان است و از هر ناراستی و خطا به دور است. بخش چهارم، مبانی کلامی مربوط به مخاطبان قرآن است: حجیت و اعتبار عقل و فهم مفسر.هر مبنای کلامی، ابتدا تبیین می شود و تا حد امکان ادله اثباتی آن، به ویژه در آثار شیخ طوسی، بیان می گردد. پس از آن ارتباط آن مبنای کلامی با مبحث تفسیری، بر اساس درک عقلانی یا روش عقلایی تحلیل می شود. و سپس مباحث تفسیری متاثر از آن مبنای کلامی، بر اساس نمونه های موجود در آثار شیخ،طرح و بررسی می شود. این پژوهش، گامی در جهت بازشناسی و تعریف مبانی کلامی تفسیر شیعی، با محور قرار دادن آثار شیخ طوسی است و همچنین نشان دهنده ارتباط گسترده و پرجانبه تفسیر قرآن و مباحث کلامی است.از سویی دیگر این تحقیق، گستره مباحث کلامی-تفسیری در تفسیر التبیان و همچنین جایگاه شیخ طوسی در سه حوزه تفسیر قرآن و کلام اسلامی و دامنه میان رشته ای این دو دانش راآشکار می سازد
اسلام و مقتضیات زمان از دیدگاه سیدجمال، سید قطب و شهید مطهری
نویسنده:
محمد زکی کریمی
نوع منبع :
رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ایرانداک,
چکیده :
در این رساله بررسی دیدگاههای سید جمال، سید قطب و مرتضی مطهری در موضوع اسلام و مقتضیات زمان در قالب مقدمه، پنج فصل و خاتمه نگارش شده است و هدف اصلی تحقیق، سازگار نشان دادن اسلام با نیازها و اقتضائات زمان است.اسلام به معنا و مفهوم دینی که خداوند بر پیامبر خاتم نازل نموده و مقتضیات زمان هم به معنا و مفهوم مسایل و نیازهای برآمده از تحولات و رخدادها در شرایط گوناگون زمان و مکان در نظر گرفته شده است. در ضمن مباحث روشن خواهد شد که شخصیت‌های مزبور در پذیرش اصل فرضیه مبنی بر سازگاری اسلام با نیازهای زمان توافق و اجماع نظر دارند و به جامعیت، جاودانگی و نسخ‌ناپذیری اسلام نیز معتقدند، اما روشها و راههای رسیدنشان به فرضیه مذکور متفاوت است. سید جمال با اعتقادات و خصال دینی به دنبال آزادسازی قصر سعادت است و از طریق اعتقادات و خصال مذکور به چاره‌جویی و حل مشکلات و چالش‌های فرهنگی (داروینسم اجتماعی و علم‌زدگی و جبرگرایی) و سیاسی (استبداد، استعمار و تفرقه و نفاق) عصر خویش روی آورد و اسلام را از این جهت سازگار با زمانهای مختلف می‌دانست که عنصر عقل در آن برجسته است و توحید و پذیرش آن‌را که اساس اسلام است تنها بر اساس عقل قابل پذیرش تلقی کرد. روش دوم برجسته‌سازی امور نصی با الگوپذیری از اصحاب سلف و پرهیز از اسلام تاریخی و فلسفی است که با تکیه بر ویژگی ربانیت اسلام صورت می‌گیرد و چگونگی مواجهه با جاهلیت و حاکمیت طاغوت را تبیین می‌نماید و این در دیدگاه سید قطب متجلی شده است. روش سوم مربوط به دیدگاه شهید مطهری است که با تفکیک مباحث فلسفی، کلامی و فقهی همراه است، در این روش عقل و نقل هر کدام جایگاه ویژه خود را داشته و مطهری با تقسیم احکام به ثابت و متغیر و تأکید بر عناصر عقل و اجتهاد در اسلام در نهایت مسیر و روش عقلی را پیموده است. بنابراین در این تحقیق فرضیه‌های زیر به اثبات رسیده است: -اسلام با نیازهای زمان سازگار است و توان پاسخگویی به مقتضیات هر عصری را دارد. -سید جمال سازگاری اسلام با چالش‌ها و نیازهای زمان را از طریق عقل و اهمیت آن در اسلام می‌داند. -سید قطب سازگاری اسلام با نیازهای زمان را از طریق نصوص اسلامی و الگوپذیری از اصحاب سلف می‌داند. -شهید مطهری سازگاری اسلام با مقتضیات زمان را از طریق احکام ثابت و متغیر و تأکید بر اهمیت عقل در اسلام و از طریق اجتهاد می‌داند.
مقارنه الاراء الکلامیه عندالشیخ الصدوق و الشیخ المفید
نویسنده:
فاضل موسوی
نوع منبع :
رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی
وضعیت نشر :
ایرانداک,
چکیده :
هذا البحث هو عباره عن دراسه مقارنه ونقدیه لأهم الاختلافات ما بین العلمین الکبیرین الشیخ أبو جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، الملقّب بالصدوق، والشیخ أبو عبد الله محمد بن النعمان الحارثی البغدادی الملقّب بابن المعلم أو المفید، فی کتابیهما ?الاعتقادات فی دین الإمامیه? للشیخ الصدوق، و ?تصحیح اعتقادات الإمامیه? للشیخ المفید. وقد رتّبنا البحث فی اربعه فصول وخاتمه: أ ــ تناولنا فی الفصل الأول بعض المسائل الکلیه, امثال فرضیات البحث , وبیان الموضوع, وسبب اختیاره, والجدید الذی طرحناه فی هذه الرساله, وأهداف البحث واهمیته العقائدیه, وسابقه البحث وحدوده الزمانیه والمکانیه, والمنهج الذی اعتمدناه فی تناولنا لهذا الموضوع . ب ــ وتناولنا فی الفصل الثانی بعض الأبحاث التمهیدیه المتعلقه بالعقیده عموماً، کالعقیده فی ضوء العقل والدین، ومسأله أصاله الاعتقاد فی حیاه الإنسان، ودور العقیده فی بناء الإنسان فکریاً ونفسیاً واجتماعیاً، ودور العقیده الصحیحه فی محاربه الجهل والانحرافات، ومناهج البحث العقائدی المعروفه فی واقعنا الإسلامی، ومسأله وجوب الاجتهاد أو جواز التقلید فی العقائد. ج ــ وتناولنا فی الفصل الثالث ترجمه وافیه ومختصره للشیخین الصدوق والمفید، من الولاده إلى الوفاه، مرکّزین على أهم جوانب حیاتهما، وممیزات شخصیه کل منهما. د ــ وتناولنا فی الفصل الرابع ــ الذی هو المحور الأساسی ــ عرض ومقارنه ومناقشه آراء هذین العلمین فی کتابیهما السالفین، مرکّزین على مواضع الخلاف بینهما، معرضین عن الآراء الأخرى التی کانت محلاًّ للوفاق بینهما، أو تلک الآراء التی یکون الاختلاف فیها فنیاً ولا یمس جوهر الموضوع. وأمثله هذا الفصل کثیره، منها: معنى کشف الساق فی یوم القیامه، وتأویل الید فی قولـه تعالى: ?یَدُ اللهِ فوقَ أیْدیهِم? ( )، ومعنى نفخ الروح فی قولـه تعالى: ?وَنَفَخْتُ فیهِ مِنْ روحِی? ( )، وحقیقه المکر والخداع الإلهی الوارد فی القرآن، ومسأله خلق أفعال العباد، والفرق بین الجبر والتفویض، ومعنى الإراده والمشیئه، والقضاء والقدر، وحقیقه الاستطاعه، والبداء، والعرش، واللوح والقلم والأرواح والنفوس، وإلى ما شابه ذلک من الموضوعات التی سوف یجدها القارئ الکریم فی طیّات هذا البحث. هـ ــ وذکرنا فی خاتمه البحث بعض النتائج التی استخلصناها من البحث , سواء ما یتعلق بسبب الاختلاف ما بین هذین العلمین ,او معطیات هذا الاختلاف وثمراته على واقعنا العلمی عموما والعقائدی خصوصا. و ــ لقد کان عملنا متنوّعاً فی هذا البحث، فبعض الأحیان وبسبب کون الموضوع مهماً ولا زال محلاًّ للخلاف لم نکتف بعرض آراء العلمین ومقارنتهما وبیان الصحیح منهما فحسب، وإنما حاولنا تسلیط الضوء على نفس الموضوع بشکل یرفع الإیهام ویوضح الصوره التی لم تتضح أو تتجلى من خلال ما ذکره کلا الشیخین، کما حدث ذلک فی موضوع البداء، والقضاء والقدر، وحقیقه الأرواح وغیر ذلک، واکتفینا فی بعض الأحیان بالمقارنه والمحاکمه لآراء الشیخین فحسب، وحاولنا فی جمیع المسائل الخلافیه التوفیق بین الشیخین ما استطعنا إلى ذلک سبیلاً، کحمل الخلاف على النزاع اللفظی فی بعض الموارد، أو إلى أن الفرق فی الإجمال والتفصیل، وما شابه ذلک. رأینا فی بعض الأحیان أنّ عرض خصوص محل الخلاف من کلامیهما کاف فی بیان وجهه نظر کل منهما، فاکتفینا بذلک، إلاّ أننا فی العدید من الأحیان رأینا الحاجه إلى ذکر جمیع کلامهما حتى یتضح موضع الخلاف من خلال سیاق الکلام لا مجرداً عنه. ز ــ کان منهجنا فی النقد والمحاکمه منهجاً موضوعیاً، منطلقاً من معطیات نضوج العدید من المسائل التی لم تکن فی زمان العلمین ناضجه بشکل کامل لقلّه الأبحاث المعمّقه فیها. وحاولنا دائماً أن نمسک العصا من الوسط، فلم نتبع المنهج العقلی الصرف، ولا المنهج الاخباری المجرّد، وإنما حاولنا التوفیق بین النقل والعقل، مستعینین لذلک بآلیات معرفیه وعلمیه منقحه ومحققه، سواء فی مجال فهم الآیات أو الروایات أو بقیه الاعتقادات والأفکار. أسأل الله تعالى أن نکون قد وفّقنا فی عملنا هذا، لخدمه الدین والعلم.