مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«الرسالة السعدية»، مؤلف ابومنصور جمال ‏الدين حسن بن سديدالدين يوسف بن مطهر حلى اسدى، علامه حلّى (م 726 ق) است. كتاب الرسالة السعدية يا السعدية، مجموعه‏ اى از مباحث علم اصول، كلام، فقه و مباحث اخلاقى به صورت مختصر مى ‏باشد. در ابتداى كتاب مباحث علم اصول و سپس مباحث كلامى و اعتقادى و پس از آن قسمت عبادات؛ شامل كتاب ‏هاى طهارت، صلاة و صوم و در آخر مباحث اخلاقى مطرح شده است.

کتاب «اجوبة المسائل العلویة» تالیف محمد حسینی شیرازی، به بررسی مسائل گوناگونی که در مکتب شیعه مطرح شده می پردازد. این کتاب در بردارنده 162 سوال در موضوعات گوناگون اعتقادی، معرفتی، تاریخی و دیگر موضوعات است که مولف سعی کرده به آنها پاسخ دهد. در این کتاب سوالاتی در موضوعات: عصمت انبیا، وحی، قضیه فدک، روزه پیش از اسلام، نماز در ماه، فلسفه احکام، مراقد ائمه (ع)، خلود در بهشت و جهنم، قضا و قدر، شفاعت، جبر و تفویض، علم امام، معراج و دیگر مباحث عقیدتی شیعه مطرح شده و به آنها پاسخ داده شده است.

بهترین جلوه نیایش در نماز بروز نموده که ارتباط مستقیم و بی واسطه با خداوند است. نماز پیوندی بین خاک با افلاک می باشد که سرشتی عرفانی دارد و شاعران و نویسندگان دیروز و امروز در بیان حکمت های آن نوعی از تجربه عرفانی را به نمایش نهاده اند. در این مقاله نمونه هایی از این تجربه قدسی را در گفته مختلف آورده و در ضمن آن جلوه هایی از وصال مشترک معنوی را با مایه های واحد نشان داده است. آنچه در کهن ترین متون عرفانی چون کشف المحجوب، مرصاد العباد و مصباح الهدایه آمده و در زبان ابن عربی و غزالی جاری گردیده در فحوای اشعار شاعران معاصر نیز آمده که نمونه های آن تقدیم می گردد.

ارائه دین اسلام به شکلی نو، پویا و جذاب همواره منتهای تلاش و کوشش اندیشمندان و صاحب نظران جهان اسلام بوده است. در این میان، نقش عارفان بزرگ مسلمان به ویژه «عین القضاة همدانی» که به واسطه تجربیات ذوقی و شهودی و با توسل به آیات، احادیث و روایات اسلامی، حقایق و دقایق مهم و برجسته ای برای دین مبین اسلام قائل اند، شایان توجه است. این تحقیق که به روش کتابخانه ای و اسنادی تدوین شده، پس از مقدمه، به پنج قسمت با پنج مولفه اصلی تقسیم شده است. در مولفه «شهادت»، سالک توصیه می شود «لا اله» را واگذارد و به حقیقت «الا الله» برسد. در مولفه «نماز»، ضمن تقسیم آن به «نماز خدا با بنده» و «نماز بنده با خدا» تاکید شده که در نماز نوع دوم، بنده با شروطی نظیر توجه به نیت، تامل در اسرار فاتحه الکتاب، طهارت ظاهری و باطنی به راز و نیاز با معبود بپردازد. در مولفه سوم نیز «زکات» به گنج رحمت الهی تعبیر شده که از سوی پیامبران الهی به خاصان می رسد. در رکن «روزه» هم، تنها روزه جان و معنی به حق تعالی اختصاص یافته و افطار آن نیز لقا الله معرفی شده است. در رکن پنجم نیز، تاکید شده که حج راستین از هر گونه جهات مبراست و راه حق نیز در یک قدمی دل قرار دارد. نهایت اینکه، طبق تعالیم عین القضاة، مومنان ضمن رعایت ظاهر شرع، با توجه و غور در باطن اعمال، باید تسلیم قلبی و ایمان کامل خود را به معبود نشان دهند و به گونه ای او را ستایش کنند که گویی او را می بینند.

«حکمتها و اندرزها» تالیف شهید مرتضی مطهری، مجموعه‏ ای است مشتمل بر مقالاتی از استاد شهید آیت‏ الله مطهری که در سالهای 1339 تا 1341 هجری شمسی برای یک برنامه عمومی‏ آشنایی با فرهنگ اسلامی و جهت ایراد به صورت گفتار و خطابه به رشته‏ تحریر در آمده است و بیشتر مطالب آن پیرامون راه و رسم زندگی و دستورات‏ اسلام در این باب است. از جمله مطالب شیرین این کتاب مقالاتی است با عناوین: • اغتنام فرصت • سیره رسول اکرم • صبر • علل مفاسد اخلاق • آثار ایمان به خدا • نهضت حسینی • حکومت عقل

روایات در نیل به مقام توحید و فنای فی الله یا رفع کبر به دو راهکار اشاره دارند: 1-نماز 2- اطاعت امام برحق (امامت). در تحقیق حاضر سعی بر آنست که به چگونگی عملکرد و ارتباط بین این دو راهکار در رفع کبر و نیل به توحید پرداخته شود. و به این پرسش پرداخته می شود که: علت تکبر درونی برخی افراد ملتزم به نماز در چیست؟ پس از بررسی آیات با مشتقات کبر، طوع، صلو، سجد و قرائن لفظی آن ها در حاصل درارتباط بین نماز و به طور خاص سجده نماز، و اطاعت امام برحق در رفع کبرمی توان گفت: همواره قرائن لفظی مشتقات صلو و سجد دربردارنده نوعی اعمال و خصالند که از میان این اعمال مهمترین و سختترین آن ها "اطاعت از رسول خدا(ص)" اطاعت رسول و همطراز آن، اطاعت امام برحق(امام اهل بیت(ع))، ویژگی و خصلتی است ملحوف در حقیقت سجده نماز که بواسطه آن می توان به مقام فنای فی الله (رفع کبر) نایل آمد. چنانکه عدم برخورداری از این خصلت ارزشمند نمازی در مقارنت کبر و فحشا و منکر را به همراه دارد

در این مقاله با نیم نگاهى به تاریخ و سیر پیشرفت علم و دانش هاى تجربى این گونه نتیجه گیرى مى شود که با توجه به این نکته مهم که رشد علم و تکنولوژى در غرب مبتنى بر حذف دین بوده است. در طول تاریخ خود همواره داراى اثرات مخربى بوده است و در نقطه مقابل آن به جامعه درخشان و پیشرفته مسلمانان در دورانى که اروپا غرق در بدبختى و سیاهى بوده اشاره مى شود و علل آن پیشرفت علمى سودمند را، داشتن پشتوانه اى نظیر دین اسلام مى داند. مقاله با طرح آیاتى از قرآن مجید نشان مى دهد که این کتاب آسمانى چگونه به صورتى دقیق حقایق مسلم علمى را بیان کرده آن هم در عصرى که مردم کوچکترین آگاهى و اطلاعاتى از این حقایق نداشتند و این خود دلیل محکمى بر الاهى بودن نگارش این کتاب مى باشد. امروزه نیز که به واسطه کشفیات فیزیک مدرن و متلاشى شدن بنیان تئورى ورافیزیک کلاسیک و جاى گیرى اصل عدم قطعیت در مقابل دانشمندانى که ادعا داشتند با یافتن علت و قانون علمى، هر پدیده اى را مى توانند توضیح بدهند، بیش از پیش نقش قدرت علمى نهفته در دین، اسلام و قرآن آشکار مى گردد. دین همواره راهى میانى را ارایه داده است: نه رویکرد علمى مدرن را رد و محکوم مى کند و نه مجبور مى شود که براى آن مقام الوهیت و یزدانى قایل شود.

اهمیت و ضرورت تربیت آدمی بر همگان آشکار است. با وجود اختلاف مکاتب وگروه-های مختلف در مبانی و اهداف تربیت، هیچ مکتب وگروهی اهمیت تربیت را انکار نمی‌کند. این پژوهش با عنوان «مبانی و اهداف تربیت با نظر به انسان کامل از دیدگاه خواجه عبدالله انصاری » به تبیین مبانی و اهداف تربیت در ابعاد دینی- اخلاقی، عاطفی و عقلانی می‌پردازد. پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های کیفی بوده و برای انجام آن از روش تحلیلی- توصیفی استفاده گردیده است.با تدبر در سخنان خواجه عبدالله انصاری، مبانی تربیت نظیر ترکیب انسان از جسم و روح، مختار بودن انسان، وجود تفاوت‌های فردی بین انسان‌ها، انسان غایت و هدفِ نظام آفرینش، بستن پیمان دوستی با خداوند، امانت‌دار بودن انسان، انسان موجود برگزیده و احسن، برخوردار بودن از هدایت تشریعی، جانشینی خداوند بر روی زمین، جهان مسخّر انسان، برخورداری از دل، نفس، عقل و عواطف مثبت و منفی، برخورداری از تمایل ذاتی به سوی خیر و نیکی استنباط گردید.با توجه به مبانی ذکر شده، اهداف تربیت نظیر تلاش در جهت حفظ سلامتی جسم و باروری روح، زمینه سازی برای ظهور و بروز اراده و اختیار، تکلیف متناسب با وسع آدمی، برخورداری از قابلیت غایت جهان بودن، احیاء و باروری پیمان دوستی الهی، زمینه سازی برای پاسداشت امانت الهی، رسیدن به جایگاه بالفعل تعظیم فرشتگان، آگاهی از لزوم هدایت تشریعی، متخلق شدن به اسماء و صفات الهی، تزکیه و تهذیب نفس، شکرگزاری، بالفعل کردن میل احسان و نیکی و انفاق به دیگران، توانایی استفاده صحیح از عواطف مثبت و منفی و پرورش بعد عقلانی استنباط شد. بر اساس این پژوهش پیشنهاد می‌گردد که در کتب درسی بخصوص کتب دینی از مبانی و اهداف تربیت از دیدگاه خواجه عبدالله انصاری استفاده گردد.

آنچه در نوشتار پیش روی، تقدیم خوانندگان محترم میگردد، مجموعه مباحثی است تحت عنوان «جمع بین صلاتین از دیدگاه فریقین» که در قالب یک مقدمه، چهار فصل و یک خاتمه ارایه میگردد. در آغاز، علاوه بر تبیین اهداف و ضرورت های تحقیق مبنی بر شناخت موانع تقریب مذاهب اسلامی و رفع آنها؛ با بررسی معانی لغوی واژه های «جمع» و «صلوه»، منشاء نزاع علمای در رابطه با موضوع را جستجو نموده و به تبیین اقسام جمع (جمع صوری و جمع حقیقی) پرداخته است؛ به این صورت که جمع حقیقی را به معنی اینکه «نماز گذار نماز اول را در وقت نماز دوم و یا نماز دوم را در وقت نماز اول بخواند» و نیز جمع صوری را به معنای اینکه «نمازگذار نماز اول را در آخر وقتش خوانده و بلافاصله نماز دوم را در اول وقتش بخواند»؛ تعریف کرده و در نهایت«کاربرد جمع به معنی حقیقی نه به معنای صوری»، به عنوان ماحصل کنکاش های علمی، ارایه گردیده است.پس از بحث‌های مفهومی، تاریخچه جمع بین صلاتین در طی دوره‌های «پیدایش»، «رکود» و «جدید» بررسی و به این حقیقت تلخ اشاره شده است که بعضی از فقهاء اهل سنّت، علی رغم تمایل به صدور فتوای جواز جمع، به خاطر دلایل آشکار موجود پیرامون موضوع و نیز ضرورت های زندگی سخت امروزی، بازهم، بالصراحه جرأت مواجهه با سنّت پیشینه را ندارند.در ادامه، با بررسی مستندات فقهاء اهل سنّت در رابطه با عدم جواز جمع، از قبیل آیات و روایات، به این نتیجه رسیده‌ایم که آیات مورد استناد ایشان- 238 بقره و 103 نساء- در رابطه با منع جمع بین دو نماز، کاملاً ساکت است. و نیز روایاتی که مورد استدلال قرار می گیرند، به لحاظ سندی قابل مناقشه و نقد و دلالت آنها بر وجوب تفریق، قابل تأمل است.در پایان، با بررسی اوقات نماز از دیدگاه فقهاء شیعه، نظریه ایشان مبنی بر اشتراک اوقات نماز ظهر و عصر، و مغرب و عشاء، و عدم محذوریت جمع بین دو نماز، را به تحلیل نشسته ایم و در بررسی ادله های قرآن آنها –آیات 114 هود و 78 اسراء- دریافته‌ایم که جمع بین دو نماز موافق با ظاهر آیات است. البته علاوه بر آیات مذکور، روایات بسیاری از مصادر معتبر شیعه و هم چنین صحاح و مسانید معتبر اهل سنّت، استخراج و با بررسی سند و دلالت آنها، تصریح گردیده که: جمع بدون هیچ عذری جایز می باشد. امّا اینکه علی رغم وجود چنین دلایل محکمی، چرا فقهاء اهل سنّت به جواز جمع فتوای نداده‌اند؛ وجود تأویلات و توجیهاتی است که از روایات موجود صورت گرفته‌است. براساس تأویلات مذکور، تنها برخی اعذار نظیر: باران، ابری بودن هوا، سفر و برخی عذر های نامشخص، می تواند سبب جمع گردد. البته حنفی ها، علی رغم پذیرش دلالت عام روایات بر جمع، متأسفانه، جمع را به معنای «جمع صوری» گرفته و به وجوب تفریق حکم نموده‌اند. ما ضمن احترام به همه‌ی برداشت‌ها و دیدگاهها، به این مهم اشاره کرده‌ایم که ثمرات تحقیقات علمی فارغ از باورهای مذهبی، بر جواز جمع و فضیلت تفریق تأکید می کنند. بر همین اساس، در نهایت با شمارش نتایج تحقیق، بنابه ضرورت وحدت جامعه اسلامی، راهکارهایی را نیز برای تقریب مذاهب اسلامی و پرهیز از مناقشات بی مورد، پیشنهاد کرده‌ایم

نماز عبادت بزرگی است که در راس عبادات قرار گرفته است و از ارکان دین است. آیات قرآن از جمله 45 / عنکبوت و 114 / هود با صراحت از مقاوم و جایگاه این عبادت را بیان کرده اند. حالیات نماز خشوع و خصوع است و خشوع بهترین حالت قرار گرفتن انسان در برابر معبوب خویش است و بنابر معرفی قرآن، نماز مومنین چنین حالیاتی را دارا است (1-2/مومنون)میزان توجه و ایمان به خدا در گرو اهمیتی است که انسان برای نماز قائل می شود و بدین لحاظ قرآن بارها به محافظت بر این عبادت تاکید می کند (92/انعام) در مقابل از نشانه های منافقان از روی ریا و با کسالت برگزار کردن نماز (142/نساء) ذکر شده است و سستی کنندگان در امر نماز (4-6/ ماعون) هشدار داده شده اند.با مراجعه به این آیات به اهمیت و اساسی بودن دو رکن خلوص و خشوع می توان پی برد. با توجه به آداب و شرایطی که در آیات مختلف برای نماز امده، می توان نتیجه گرفت که هر نمازی مورد قبول خداوند و مایه فلاحت و رستگاری نمی گردد. چنان چه که مصلین در آیه 4-6 ماعون، مورد ذم و نکوهش قرار گرفته اند. پس در مواردی که نماز با رعایت شرایطش اعم از ظاهری با صحت (طهارت، اعتدال در صورت، زینت، .. ) و باطنی با قبول و کمال نماز (اخلاص، خضوع، تعقیبات، اعتقاد به روز رستاخیز، نماز اول وقت خواندن، ... ) و در کمال اخلاص و حضور قلب که روح و حقیقت نماز است که ضورت گیرد. مورد پذیرش درگاه احدیت واقع خواهد شد