مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از ابعاد اعجاز قرآن، پیشگویی از آینده است. در این میان خبر غیبی غلبه روم بر فارس در سوره روم، از جهات گوناگون نظیر: زمان نزول، شأن نزول، مکان آن، علت شادی مسلمانان مورد اختلاف آراء اندیشمندان است. این تحقیق با طرح مواضع اختلافی و بررسی آنها با بیان ادله متقن و مستدل در صدد رفع اختلاف ها برآمده، تفسیری صحیح از این آیه ارائه داده است. سوره روم از نظر ترتیب هشتاد و پنجمین سوره و از سوره های مکی است. تطبیق تاریخی نیز بازه زمانی بین شکست و پیروزی را هفت سال، طرف درگیر را فارس، زمان شکست را سال هفتم بعثت و پیروزی را در سال های پنجم و ششم هجرت، می داند. علت شادی مسلمانان نیز به اثبات حقانیت سخن وحی با پیروزی روم و یقین به تحقق وعده، همزمان با آن برمی گردد. استناد به قرائت حفص از عاصم از دیگر دلایل اثبات ادعا است و مستندات مدنی بودن سوره، به دلیل ضعف سندی و ... مورد نقد قرار گرفته است.

یکی از مباحث ارزشمند علوم قرآنی، مسئله «تناسب آیات قرآن با یکدیگر» است. این تناسب و ارتباط در واژگان قرآنی، در درون یک آیه یا آیات هر سوره نمایان است. با وجود اینکه آیات سوره‌های قرآن به ظاهر پراکنده و هر یک مشتمل بر موضوعاتی متفاوت است، اما با توجه به علم، حکمت و هدف‌داری خداوند، متن قرآن دارای همگرایی موضوعی و محتوایی در جهت هدف تربیتی و هدایتی است و عناصر محتوایی قرآن همانند اجزای یک ساختمان، به هم پیوسته و ناظر به یکدیگرند. با این طرز تلقی بوده که در میان دانشمندان اسلامی، کسانی کوشیده‌اند سوره‌ها را به صورت مجموعی و روی‌هم رفته بررسی و تحقیق کنند. اینان با نگاه تازه‌ای که از این دریچه مبارک به حقایق قرآنی دوخته‌اند، توانسته‌اند به نتایج گران‌باری دست یابند. این مقاله بر آن است که با اثبات تناسب آیات، در پی بردن به ژرفای معنایی آیات و نکات ظریف آن ما را یاری رساند و نیز پاسخگوی کسانی باشد که سبک قرآن را پراکنده می‌دانند.

یکی از مسایل مورد اشاره قرآن کریم انسای آیات می باشد که در آیه 106 بقره در مقابل نسخ از آن یاد شده است. در باب انسای آیات جز در محدوده تفسیر آیه و ذکر اقوالی چند، هیچ بحث جامع و مستقلی انجام نگرفته است. در مقاله حاضر هفت دیدگاه از مفسران کهن، متاخر و معاصر گزارش و ضمن نقد و بررسی آنها، دیدگاه نویی در تفسیر انساء مطرح شده است.

بحث از حجیت ظواهر آیات در حقیقت گفتگو از اصل حجیت آیات است. زیرا اگر ظواهر آیات حجت نباشد نظر به اینکه نصوص بسیار کم است از آیات بعنوان دلیل اصلی احکام چیزی باقی نمی ماند تا در استنباط احکام شرعی بدان استناد شود. حجیت ظواهر آیات قران مجید همچون ظواهر سنت و سایر امارات ظنی به دلیل معتبر قطعی نیازمند است تا با ترتیب صغری و کبرای منطقی بتوانیم به مطلوب قطعی دست یابیم. به عبارت دیگر ظواهر آیات دلیل ظنی است و دلیل ظنی مادامی که مستند به دلیل قطعی نباشد حجت نیست. لذا باید دلیل قطعی بر حجیت آن وجود داشته باشد تا استناد به ظواهر آیات صحیح باشد. مهمترین دلیل بر حجیت ظواهر سیره عقلاست.

بعد از نزول قرآن کریم، کتاب هدایت همگان، از طرف خدا بر پیامبر اکرمˆ عده ای آن‌ را پذیرفتند و عده‌ای دیگر به انکار آن پرداختند. حال، باید دید چه زمینه‌ها و مصادری وجود داشت که مشرکان و مخالفان آیات قرآن را انکار کنند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از آیات قرآن در پی یافتن پاسخ برای آن هستیم. تحقیق و مطالعه آیات قرآن نشان می‌دهد برخی از مصادر انکار قرآن عبارتند از: کفر مشرکان، لجاجت و عناد و تکبر فراوان، تعلقات دنیوی و پافشاری بر عقاید مادی، انکار قیامت، اشتباه در ارزش.

در این مقاله با بررسی عنواین ذیل پیرامون ترجمه و نظریه ترجمه ناپذیری قرآن در رشیدرضا پرداخته می شود: مفهوم لغوی ترجمه، مفهوم اصطلاحی ترجمه، واژه ترجمان در واژه در روايات و اخبار، فوايد ترجمه قرآن، شروط ترجمه قرآن كريم، نخستين مترجمان قرآن كريم، ضرورت ترجمه قرآن كريم، سیره های ترجمه قرآن. در انتها نیز نتایج ناظر به ادله رشیدرضا بیان می شود.

در این کتاب مولف به نحو احسن به اثبات رسانده اند که دامن تشیع از عقیده به تحریف قرآن کریم پاک و منزه است و هیج یک از علما بزرگ و برجسته شیعه قائل به تحریف قرآن نیستند و آنچه به شیعیان نسبت به تحریف قرآن داده می شود فقط اتهام است و هیچگونه حقیقی ندارد چون علما و محققین بزرگ و برجسته آنها از تحریف قرآن تبرئه جستند و درباره مصونیت قرآن از تحریف بیان شافی و وافی و واضحی دارند. ویژگی این کتاب شریف این است که مولف محترم تمام مطالب را ابحاث آنرا بامدارک و منابع معتبر شیعه و اهل سنت ذکر کرده اند. مطالب این کتاب بر چهار فصل است: فصل اول: در این فصل مولف محترم معنی لغوی و اصطلاحی تحریف را مطرح کردند و درباره آن اقوال و آراء اهل لغت را ذکر کردند و بعد از آن اقسام تحریف را بیان کردند. فصل دوم: مولف در این فصل مصونیت قرآن از تحریف را با دلائلی عقلی و نقلی بیان کردند و فرمودند که حدیث ثقلین که شیعه و سنی هر دو آنرا نقل کرده اند معتبرترین دلیل بر این مدعی می باشد و گفتار علما و بزرگ و برجسته شیعه مثل شیخ مفید، شیخ صدوق، سید مرتضی و شیخ طوسی بیان گر مصونیت قرآن از تحریف می باشد. فصل سوم: مولف در این فصل شواهد زیادی بر مصونیت قرآن از تحریف بیان فرمودند ایشان بیان فرمودند که پیامبر اکرم به قرآن به قرآن کریم اهتمام خاصی داشتند و پس از دریافت وحی بلافاصله قرآن کریم توسط کاتبین وحی نگاشته می شد. فصل چهارم: مولف در این فصل شبهات و اشکالات مدعیان تحریف را مورد نقد و بررسی قرار دادند و پاسخ های قاطع و واضح و صریح به آنها دادند.

اولین و مهم ترین منبع تفسیر تسنیم قرآن است و استاد جوادی آملی در این مسیر راه علامه طباطبایی را –البته به گونه ای استوارتر- پیموده است. مفسر گرچه معتقد است روایات تفسیری غیر فقهی حجیت ندارند، ولی بخش وسیعی از تفسیر خود را به بحث روایی اختصاص داده و تأکید کرده است که این امر هیچگونه منافاتی با استقلال قرآن در تفسیر ندارد. در این تفسیر، آیات دربردارنده معارف عقلی با بهره‌گیری از مبادی بیّن یا مبیّن عقلی به عنوان دلیل یا موید، تفسیر شده و از آنجا که نویسنده آن، از برجسته ترین شخصیت های آگاه به فلسفه اسلامی است، منبع بودن عقل در آن به شکلی کاملاً آشکار رخ نموده است.تسنیم در عین حال که جزء تفاسیر اجتهادی و جامع به حساب می آید، تفسیری است فلسفی و عرفانی و اصطلاحات این علوم در آن مکرّر به چشم می خورد. گرچه این امر در کنار بکارگیری واژگان غریب و نامأنوس، مطالعه بخش قابل توجهی از آن را به خواص اختصاص داده، ولی این به معنای محرومیت عامه مردم از مطالعه آن نیست، زیرا جنبه تربیتی و اخلاقی آن نیز بسیار آشکار و قابل توجه است، به گونه ای که مفسر به اندک بهانه ای سعی دارد نکات اخلاقی برآمده از آیات را مطرح کند. از این حیث به نظر می رسد آنچه بیش از همه در این تفسیر جلب توجه می کند، رنگ اخلاقی آن است.مفسر در موارد متعدد از اصل سیاق در تفسیر آیات بهره گرفته و در روش تفسیری خود بر پرهیز از اسرائیلیات تأکید نموده است. وی در سطح بسیار گسترده از سایر نظرات سایر مفسرین بهره برده و نیز آنها را نقد نموده است.استاد جوادی آملی همچون برخی از مفسران در پیشگفتار کتابش بخش مستقلی را به مباحث علوم قرآنی اختصاص نداده، ولی در تفسیر آیات به مناسبت مسائل مطرح شده، به اجمال یا تفصیل به مباحث مختلف علوم قرآنی نظیر اعجاز، اسباب نزول، تحریف، محکم و متشابه و.....پرداخته است . از این میان مبحث جوّ، فضا و شأن نزول و تناسب آیات در آن از جایگاه خاصی برخوردار است.در یک کلام باید گفت تفسیر تسنیم به نوعی مستدرک المیزان محسوب می شود و سعی دارد مباحث مطرح در آن را به شکلی کاملتر و مفصلتر مطرح ساخته و نواقص احتمالی آن را رفع کند. با این وجود تمایزاتی میان این دو تفسیر وجود دارد که در این نوشتار به آنها اشاره شده است.

علوم قرآنی نقش اساسی و کلیدی در فهمو تفسیر قرآن مجید دارد و در این میان نظرات مفسّران قرآن کریم نیز حائز اهمّیت است. آیت الله جوادی آملی از جمله مفسّران برجسته و صاحب تفسیر تسنیم می باشد که در مباحث علوم قرآنی نیز صاحب نظریاتی بدیع می باشند. این تحقیق حاصل جستجو در آثار استاد جهت بررسی و ارائه اندیشه های علوم قرآنی ایشان می باشد.این پایان نامه در نه فصل تنظیم گردیده است. فصل اوّل درباره کلیّات می باشد. در این فصل توضیحاتی پیرامون موضوع تحقیق بیان می شود. همچنین علوم قرآنی تعریف و مورد واکاوی قرار می گیرد. فصل دوّم زندگینامه استاد جوادی آملی می باشد که در این فصل آثار و فعالیتهای ایشان معرفی می شود. فصل سوّم معرفی وحی از دیدگاه استاد می باشد. ایشان وحی را از نوع علم حضوری دانسته و معتقدند وحی از مبدأ فاعلی تا مبدأ قابلی آن که جان پیامبر است از هرگونه دخل و تصرّفی در امان است. ایشان الفاظ قرآن را محصول وحی الهی میدانند و تأکید می نمایند که وحی با تجربه دینی، شهود عرفاء و با نظریه نبوغ کاملاً متفاوت است. فصل چهارم در مورد نزول قرآن از نظر استاد می باشد که ایشان معتقد به نزول اجمالی در عین کشف تفصیلی می باشند و نزول قرآن را به صورت تجلّی می دانند نه تجافی. فصل پنجم در مورد جمع قرآن می باشد که استاد معتقدند قرآن در زمان پیامبر به صورت یک مجموعه منسجم جمع و تدوین یافته است.در فصل ششم نظر استاد پیرامون مصونیّت قرآن از تحریف از هرگونه کاستی و زیادی مطرح شده است. ایشان، قرآن کنونی را همان قرآن زمان پیامبر می دانند که حتی یک واو از آن کم و زیاد نشده است. فصل هفتم در مورد اعجاز از نظر آیت الله جوادی آملی است. ایشان معتقدند اعجاز قابل آموزش و فراگیری نیست و تأثیر آن حقیقی است در مقابل سحر که تأثیر تخیّلی دارد و قابل آموزش است. در فصل هشتم نسخ از نظر استاد تبیین شده است. ایشان نسخ را به معنای تخصیص زمانی می دانند. فصل نهم به محکم و متشابه از دیدگاه استاد می پردازد. ایشان معتقدند محکمات آیاتی هستند که در دلالتشان ابهامی نیست و تشابه را از عوارض طبیعی گفتگو با بشر می داند.