مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ویلهلم دیلتای از فیلسوفان شهیر در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم است که تلاش خود را مصروف بنیانگذاری علوم انسانی، از راه استقلال بخشیدن به روش خاص تحقیق در این رشته از علوم در برابر علوم طبیعی کرده است. کتاب ذات فلسفه وی به طور خلاصه مایه تفکر او را باز نموده است. نویسنده در این اثر به تبیین مفهوم فلسفه، چیستی ذات و ویژگیهای آن پرداخته و قصد وی روشن کردن این مهم است. او برای رسیدن به چنین مقصودی بررسی مفهوم فلسفه از یونان تا عصر حاضر را نیز، پی‏گرفته و آن را در بوته نقد نهاده از سوی دیگر به تبیین نسبت میان فلسفه و دین، هنر و ادبیات و علم به عنوان پاره‏ای از مهم‏ترین شاخه‏های علوم انسانی پرداخته است.

کتاب «تاریخ فلسفه غرب» نوشته‌ی «برتراند راسل» است. این مجلد شامل متن کامل سه کتاب «فلسفه‌ی قدیم»، «فلسفه قرون وسطی» و «فلسفه جدید» است. در مقدمه در باب فلسفه آمده است: «آن تصوری از زندگی و جهان که "فلسفی" نامیده می‌شود محصول دو عامل است یکی تصورات دینی و اخلاقی که ما به ارث برده‌ایم، دیگری آن نوع تحقیقی که می‌توان علمی نامید به شرط آن‌که این کلمه را به وسیع‌ترین معنایش به کار بریم. در مورد نسبت دخالت این دو عامل در دستگاه‌های فلسفی نظر فلاسفه بسیار متفاوت است اما وجود مقداری از این دو عامل است که صفت مشخص فلسفه را تشکیل می‌دهد.» در قسمتی از کتاب می‌خوانیم: «امروزه دو طرز نگاه به یونانیان رواج دارد. یکی آن که از زمان رنسانس تا همین زمان‌های اخیر تقریبا در سراسر جهان معمول بود و آن احترام کمابیش خرافی بود نسبت به یونانیان، به عنوان مبدع و مخترع بهترین چیزها و صاحب نبوغ فوق بشری که مردم جدید را نمی‌رسد سودای رسیدن به مقام و مرتبه‌ی آنان را در سر بپرورانند.»

کتاب «اختیار در ضرورت هستی» با رویکرد مسئله تاریخی و بنیادین جبر و اختیار، توسط دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی به رشته تحریر درآمده است. این کتاب در آبان ماه ۱۳۹۶ توسط انتشارات موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به چاپ رسید. دینانی در کتاب اختیار در ضرورت هستی معتقد است که بدون اختیار، نمی توان به کمال انسانی رسید اما قبل از آن باید بدانیم که اختیار چیست؛ انسان به کمال می خواهد برسد زیرا غایت اندیش است اما غایت اندیشی جز در سایه آگاهی و اختیار تحقق نمی پذیرد. این کتاب مفصل در بیش از چهارصد صفحه کوشش می کند تا به زوایای مختلف مسئله جبر و اختیار از دید دقیق فلسفی نگاه کند و سعی در حل آن دارد.

«المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة» نام رساله مختصر صدر المتالهین است که در مباحث فلسفی و همراه شواهدی از آیات و روایات نگاشته شده است. «المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة»، رساله‌ اى است موجز و استدلالى از صدر المتالهین، در مباحث حکمت متعالیه که با روش فلسفى و شواهد از آیات و اخبار، به زبان عربى نوشته شده است. این کتاب در واقع خلاصه همه مباحثى است که آخوند در کتاب اسفار و دیگر کتب خود؛ همچون مبدا و معاد و شواهد الربوبیة مطرح کرده است. فصول و مطالب این کتاب از آن رو که مباحث مبدا و معاد را به رشته تحریر کشیده است، گویى آیینه‌ اى از ظهور فیض ربانی و تجلی رحمانی را به نمایش مى‌ گذارد و حکمت جویان را به سیر و سفر در ظهورات اسماء و صفات مى‌ برد. به اعتقاد پروفسور هانری کوربن المظاهر الالهیة گزارشى است از مجموع مطالب فلسفى و کلامى از زاویه حیات معنوى. این کتاب را مى‌ توان یکى از بهترین کارهاى ملاصدرا برشمرد، نه به سبب انبوه مسائل فلسفى، بلکه به سبب ظرافت‌ ها و ریزه کارى‌ هایى که در آن به کار رفته است. در عین حال یک دوره حکمت متعالیه و حکمت عرشیه و قدسیه است.

دکتر دینانی در اثر خود به تحلیل آراء فلسفی و کلامی دوانی پرداخته است و برای اولین بار به طور تفصیلی جایگاه فکری این اندیشمند را تحلیل کرد. موضوع برخی از فصلهای کتاب عبارتند از: وحدت و کثرت، ربط حادث به قدیم، کوشش دوانی در دفع شبهه ابن کمونه و ... می باشد.

این پژوهش که با استفاده از روش تحلیلی و استنتاجی و به منظور بررسی نظام معرفت‌شناسی ابن‌سینا و دلالت‌های آن در برنامه‌درسی انجام شده است، بر این فرض استوار می‌باشد که دیدگاه‌های معرفت‌شناختی فیلسوفان بر ساختار و عناصر برنامه‌درسی اثر می‌‌گذارند. بر این اساس، یافته‌های تحقیق حاکی از آنند که حس و عقل کانون نظام معرفت‌شناسی ابن‌سینا را تشکیل می‌دهند. از نظر شیخ، با این‌که بیش‌تر معرفت‌های بشری در اثر ارتباط متقابل میان حس و عقل پدید می‌آیند، ولی وی تجربه‌های حسی را مقدمه‌ای برای کسب معرفت عقلانی می‌داند. آدمی باید بکوشد تا با بهره‌مندی هرچه زیادتر از تجربه‌های حسی، بر ادراکات عقلی خود بیفزاید و قدرت حدس را تقویت نماید. او می‌تواند مراتب مختلف معرفت حسی و عقلی را یکی پس از دیگری سپری کرده، به عقل فعال برسد و به حقایق هستی آگاهی یابد. در مقایسه با حس، عقل دارای کارکردهای مهمی می‌باشد و تجربه و روش‌های ‌تجربی در صورتی اعتبار می‌یابند که از پشتوانه عقلی برخوردار شوند.چنین نگرشی، رویکرد عقل‌گرایی در برنامه‌درسی را در پی داشته است که افزون بر برخورداری از نقاط مشترک با رویکردهای شناختی برنامه‌درسی، تفاوت‌هایی نیز با آن‌ها دارد. مطابق با این رویکرد،قدرت تفکر و استدلال، هدف اساسی برنامه‌درسی را تشکیل می‌دهد.هدف غایی برنامه‌درسی، سعادت و کمال واقعی و یا دست‌یابی به قرب الهی است که در اثر اهداف واسطی رشد و شکوفایی عقل نظری و عقل عملی حاصل می‌شود. اهمیت نقش حس و عقل، اعتبار عقلی، تأمین کمال و سعادت انسان، علاقه فراگیر، قابلیت فهم و یادگیری، زمینه‌سازی برای استقلال در یادگیری، ارتباط با واقعیت مورد مطالعه و جامع‌نگری، مهم‌ترین اصول حاکم بر محتوای برنامه‌درسی می‌باشند. در سازمان‌دهی محتوا نیز باید توالی و وسعت رعایت گردند. تعدد روش‌ها، عقلانیت و تفکر، فعال‌سازی فراگیران، تناسب با قابلیت‌های آنان، نقش حواس در آموزش و یادگیری و زمینه‌سازی برای کشف حقایق، از جمله اموری‌اند که در قالب الگوهای آموزش و یادگیری فعال باید مورد توجه واقع شوند. کسب مهارت‌های تفکر و استدلال، تحقق هدف‌ها، رشد اخلاقی فراگیران، پرهیز از ارزشیابی‌های مبتنی بر حفظ مطالب، ملاحظه سطوح مختلف دانش و تنوع روش‌ها و ابزارهای ارزشیابی، مهم‌ترین اصول ارزشیابی هستند که در الگوهایی هم‌چون خردگرا و هدف‌گرا تحقق می‌بایند.