مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این كتاب مجلد دوم از مجموعه‌ «الرسائل الاعتقادیة» به قلم اسماعیل بن محمد خواجوئی است كه به زبان عربی نوشته شده و محتوای آن شامل این مباحث و رسائل مي باشد: 1- رسالة فی شرح حدیث (ما من احد یدخله عمله الجنة و ینجیه من النار) 2- رسالة فی شرح حدیث (لو علم ابوذر ما فی قلب سلمان لقتله) 3- رسالة فی حدیث (أعلمکم بنفسه أعلمکم بربه) 4- رسالة شرح حدیث (لایموت لمؤمن ثلاثه من الاولاد فتمسه النار الا تحله القسم) 5- رسالة شرح حدیث (انهم یأنسون بکم فاذا غبتم عنهم استوحشوا) 6- رسالة شرح حدیث (النظر الی وجه العالم عبادة) 7- رسالة فی تفسیر آیة «فاخلع نعلیک انک بالواد المقدس» 8- رسالة فی تعیین لیلة القدر 9- حاشیة علی أجوبة المسائل المهنائیة 10- رسالة عدلیة 11- رسالة فی نوم الملائکة 12- هدایة الفواد الی نبذ من احوال المعاد 13- رسالة فی بیان شجرة الخبیثة 14- رسالة فی الجبر و التفويض 15- رسالة فی شرح حديث من احبنا اهل البيت فليعد للفقر جلبابا 16- المسائل الخمس 17- رسالة فی تفسير آية (و كان عرشه علي الماء) 18- رسالة فی ذم سوال غير الله

«معرفة المعاد»، یکی از آثار ارزشمند علامه طهرانی بشمار می‌ رود. معاد یکی از اصول عقاید پنج گانه شیعه است و در این زمینه سخنان زیادی گفته شده و کتب فراوانی نگارش یافته است. ایشان با استفاده از آیات قرآنی و اخبار معصومین علیه‌ السّلام و ادله عقلی و مطالب ذوقی کیفیت سیر و حرکت انسان در دنیا و نحوه تبدل و نشأت غرور به عالم حقائق و ارتحال او به سوی خدا را به نحو وافی وافر مطرح کرده‌ اند. مولف همچنین درباره عالم برزخ، نحوه خلقت فرشتگان، نفخ صور، حشر و نشر مردم در صحرای قیامت، حساب و کتاب، میزان، صراط، شفاعت، بهشت و دوزخ بحث مستوفایی به عمل و در خلال مباحث به داستان‌ های جذاب و شیرینی اشاره می‌ کند. این مباحث در حدود ده مجلد خواهد شد که قسمت معاد شناسی از دوره علوم و معارف اسلام را تشکیل می دهد. اهم عناوين و مباحث جلد هفتم عبارتند از: المجلس الثانی الاربعون: صحیفة الاعمال، و معنی وصولها من جهة الیمین او من جهة الشمال، المجلس الثالث و الاربعون: الامام المبین. و کتاب التکوین. و نسخة صحیفة الاعمال المجلس الرابع و الاربعون: الشهادة علی الاعمال؛ و مواصفات الشهود، المجلس الخامس و الاربعون: شرط الشهادة: الاحاطة العلمیة بالمخفیات، المجلس السادس و الاربعون: شهادة الملائکة علی الانسان فی یوم القیامة، المجلس السابع و الاربعون: شهادة الاعضاء و الجوارح یوم القیامة، المجلس الثامن و الاربعون: شهادة الزمان و المکان یوم القیامة، المجلس التاسع و الاربعون: شهادة القرآن و الاعمال یوم القیامة، المجلس الخامسون: معنی شهادة القرآن و الاعمال یوم القیامة

بحث درباره ملائکه الهی یکی از بحث های مهم در بین موضوعات الهی می باشد. کتاب حاضر هم درباره ملائکه می باشد . موضوعاتی از قبیل معنی ملائکه ، طبیعت آنها، اشکال و حالات آنها ، عصمت ملائکه، حمله عرش، جبرائیل ، میکائیل و... از جمله مباحث این کتاب می باشد.

بازتاب های بیرونی در هر فرهنگ، مظهر زیر لایه های بنیادین و درونی آن است. هنر یکی از این نمودهای فرهنگی هر قوم است که در فرهنگ های مختلف مشخصات و وجوه متمایزی را ، متناسب با آن بن مایه های فرهنگ، به خود اختصاص داده است. در فرهنگ اسلامی نیز، هنر رابطۀ تنگاتنگی با دین و آموزه های فکری اسلامی دارد. از جمله نقوش به کار رفته در هنر اسلامی، نقش فرشتگانی است که در جای جای نقاشی ها ،موزاییک ها وآثار هنری در ادوار مختلف به چشم می خورد. می توان با بررسی نقش فرشته از جنبۀ عرفانی به لایه های زیرین، یا معنای نهفته در پس آن، نفوذ و بازتاب معنای مذکور را در آثار هنرمندان جستجو نمود. و این امر با پاسخ به پرسش هایی ذیل میسرمی شود : فرشتگان در ادیان آسمانی به خصوص در اسلام از چه جایگاهی برخوردارند؟ فرشته در فلسفه و عرفان و البته در هنر چه جایگاهی دارد؟و آیا هنر متأثر از فلسفه و عرفان،است؟ از جمله عارفان و حکیمان اسلامی که در حکمت خود به مبحث فرشته وفرشته شناسی توجه خاصی مبذول داشته اند، شیخ اشراق ، شهاب الدین سهروردی(549-587) است. برای فرشته شناسی در حکمت اشراق، ابتدا باید به بررسی جهان بینی سهروردی پرداخت .از جهتی پرداختن به حکمت اشراق نیاز به شناخت حکمت ابن سینا وهمچنین توجه به برداشت های سهروردی ازافلاطون، فلوطین والبته آیین ایران باستان است.می توان حکمت اشراق سهروردی را آمیزه ای از حکمت افلاطون، فلوطین و ایران باستان دانست که آنها را با نظرات حکمای متصوفه موافق ساخته است. در این پژوهش، نقش فرشته با رویکردی حکمی–عرفانی در تفکر اسلامی و فلسفۀ عرفانی به ویژه فلسفۀ سهروردی مورد تأمل قرار گرفته است و به روشی مقایسه ای–تطبیقی، بازتاب این تفکر در هنر اسلامی به ویژه در نگارگری مورد خوانش واقع شده است. در نهایت خوانش جدیدی از نقش فرشته در آثار هنری، با توجه به فرهنگ اسلامی ،آیات و تفاسیر قرآن مجید وفلسفۀ سهروردی به دست آمده است .

در تحقیق مذکور تحت عنوان بررسی مسائل فلسفی تفسیر بانو امین، سعی شده است با روش تحقیقی کتابخانه‌ای به بررسی مسائل فلسفی تفسیر مخزن العرفان در موضوعات انسان شناسی، معاد و فرشته شناسی پرداخته شود و از آن جهت که بانو امین نگاهی صدرایی داشته اند، به مقایسه نظرات ایشان با ملاصدرا پرداخته شده است. انسان که موجودی مرکب از جسم و روح است و باید در سیر به سوی خدا، قوا و استعدادهای موجود در خود را به کار گرفته و به کمال لایق خود برسد. خداوند از این موجود مختار در عالم الست، عهد گرفته که در طی مسیر کوشش لازم را نموده و در دنیا نیز پیامبران را فرستاده تا انسان را به عهد اولیه متذکر شوند و آنها را در طی مسیر راهنمایی کنند. واسطه دریافت فیض الهی ملائکه اند که در مراتب و درجات مختلف هریک در فعلیت محض خویش به انجام وظایف مشغولند.سیر نهایی انسان و فعلیت نهایی او در عالم آخرت، که حقیقت همه چیز مشخص می‌شود، معلوم می‌گردد و انسان در میزان عدل الهی با روشن شدن حقیقت سیر خویش، عاقبت مشخصی پیدا می‌کند و بهشتی یا جهنمی‌می‌شود. و براساس این حقیقت به ظاهری متناسب با حقیقت وجودی اش، عقوبت خود را هم به صورت جسمانی و هم روحانی دریافت می‌کند. اغلب آراء بانو امین دراین امور با نظرات ملاصدرا مطابقت دارد و اموری هم مانند چگونگی بدن اخروی تفاوت‌هایی وجود دارد.

جهان شناسی بنیاد هر مکتب و هر دینی است که بر اساس بنیادهای خاصی بنا می شود. یکی از کهن ترین مسائل کلامی و فلسفی جهان شناسی است که حکیمان و اندیشمندان درباره ی آن بحث و فحص کرده و هریک بر اساس مبانی فکری و افق اندیشه ی خویش سخن گفته اند.استاد مصباح یزدی یکی از متکلمان معاصر است که در زمینه مباحث جهان شناسی آرائی دارند که جای دارد اندیشه های جهان شناختی ایشان کاویده شود؛ لذا این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و شیوه کتابخانه ایبر اساس طرح مصوب به تبیین و بررسیآراء و اندیشه های جهان شناسی آیت الله مصباح یزدی پیرامون عرش و کرسی، ملائکه و جن و شیطان پرداخته است که حاصل آن چنین شد: از منظر علامه مصباح یزدی، جهان شناسی آگاهی و شناختی است که انسان از جهان دارد و ایشان بر این باور است که جهان شناسی در کلام به مجموعه ای مباحث پیرامون چگونگی آفرینش جهان، حدوث و قدم آن، هدفمندی و نظام مندی در آن و مخلوقات آن از قبیل عرش و کرسی، ملائکه، جن و شیطان گفته می شود. وی معتقد است عرش و کرسی دو حقیقت نیستند؛ بلکه دو نام برای یک حقیقت اند. این دو تعبیری کنایی از مقامی است که امر تدبیر جهان از آن نشأت می گیرد که به اعتباردلالت بر اریکه سلطنت و قدرت «عرش» نامیده می شود و به اعتبار برتری و سریر حکمرانی و مقر فرمانروایی آن را «کرسی» می خوانند. از نگاه ایشان آیات مربوط به فرشتگان دو دسته اند: دسته ای اوصاف آنها را بیان می کند و دسته های دیگر بیانگر افعال فرشتگان است. استاد مصباح معتقد است: جنیان بر دو دسته اند: یک دسته خوب و نیکوکار، و دسته ی دیگر قاسط و بدکار؛ نیکوکاران پاداش می بینند و بدکارانشان هیزم جهنم خواهند بود.ایشان در باب شیطان نیز معتقد است ابلیس یکی از افراد جن است که در شیطنت مرتبه ای ممتاز دارد.کلیدواژه‌ها: جهانشناسی، آیت الله مصباح یزدی، عرش ، کرسی، ملائکه، جن ، شیطان

«جُنُودُ السَّماوَاتِ والْأَرْضِ»، یکی از عبارات ظریف قرآنی است که از قدرت لایزال حضرت حق سخن می‌گوید، عبارتی که در عین اجمال، سرشار از معانی عمیق و مفاهیم جمیل است، اما کمتر کسی به بررسی موضوع جنود الهی و طبقه‌بندی آنها پرداخته است. یکی از زیباترین آیات قرآنی که توجه بسیاری از علاقمندان و مفسران را در همین رابطه به خود جذب نموده، آیات نورانی 4 و 7 سوره مبارکه فتح است که از وجود جنود الهی خبر می‌دهد «وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّماوَاتِ والْأَرْضِ» این آیات انسان طالب حقیقت را به سیر در آفاق و انفس دعوت می‌نماید تا مصادیق متعدد جنود السموات و الارض را یافته و با دیده عقل، عظمت جهان هستی و آفریدگار آن را با عمق وجود درک و لمس نماید. این عبارت قرآنی به رغم ایجاز و اختصار، حاوی محتوایی عمیق و گستره‌ای وسیع است، اما به قدر تاب و ظرفیت عقول بشری می‌توان این لشکریان و جنود الهی را احصاء و طبقه‌بندی و برخی از مصادیق آن را بر شمرد و برخی از خصوصیات و ویژگی‌های آنها را تبیین نمود.دامنه جنود الهی، نه تنها موجودات ماوراء طبیعی، بلکه نمونه‌ها و مصادیقی از این جنود در عالم ماده و احوالات عارض بر انسان را شامل می‌شود، همچنین قبض و بسط‌های طبیعی و روانی عارض بر طبیعت و انسان را در برمی‌گیرد.این پژوهش می‌کوشد تا با دسته بندی مخلوقات بر اساس رویت‌‌پذیری و عدم رویت‌پذیری از سویی، و جاندار و بی‌جان بودن مخلوقات از سوی دیگر، نوعی طبقه‌بندی از جنود الله در آسمان‌ها و زمین به دست دهد و علاوه بر این، مصادیقی از هریک از این دسته‌ها برشمرده و به مأموریت آنها اشاره داشته باشد. سعی بر آن رفته است تا ویژگی هریک از این طبقات نیز مورد اشاره واقع گردد و در مجموع مقایسه‌ای بین جنود الهی و جنود غیر الهی صورت پذیرد.

ُثُل افلاطونی یکی از گزارههایی است که از اعصار گذشته و قرنها پیش تا کنون مورد توجه دانشمندان و فلاسفه غربی واسلامی قرار گرفته است. ما در این پژوهش برآنیم که ابتدائاً مُثُل (ایده) را از دیدگاه افلاطون و شارحین و ناقدین او بررسیکرده، سپس با آراء صدرالمتألهین مورد مقایسه قرار دهیم. تعریف مُثُل افلاطونی این است که در هر نوعی از انواع مادی وطبیعی فردی مجرد وجود دارد که افراد مادون خود را تحت ولایت و تدبیر قرار میدهد که این همان تعریف صدرا نیز میباشد.شناخت از نظر افلاطون دارای چهار مرتبه علم تعقل، عقیده و خیال میباشد. علم و معرفت حقیقی مرتبه ای است که به مُثُلتعلق میگیرد و آنچه از طریق حواس از عالم خارج ادراک میشود یعنی ادراک حسی، ادراکی غیر معتبر و خطا پذیر است و ازجهات اشتراک میان اقوال افلاطون و صدرا در احکام مُثُل این است که ماهیت در افراد یک نوع با فرد مجرد یکی است و از یکنوع می باشند، واحد است و مستقل و قائم به خود است. جدا بودن مُثُل در کلام افلاطون نه به معنای جدایی مکانی است، بلکهمستقل از عوارض و ماده بودن آن است. قائم به ذات بودن اشاره به جوهر بودن آن است. صدرا کلی بودن مُثُل افلاطون را بهکلی سعی و شمولی تأویل میکند که در این صورت بالضروره و به ذات در خارج متحقق میشود. و در واقع مُثُل موجوداتعینی و خارجی هستند نه ذهنی. هر دو فیلسوف به جنبه ریاضی مُثُل معتقدند. افلاطون از ریاضیات و علم هندسه در درک مُثُلبسیار بهره برده و صدرا نیز برای یکی بودن ماهیت بین مُثُل و فرد مادی از تمثیل عدد بهره میبرد. از دیدگاه صدرا مُثُل نوریههم مثال مادون خود میباشد و هم مثال های مافوق که اسماء و صفات اله میباشند. و ایشان مُثُل را غایت و مُخرِج انسان ازنقص به کمال در حرکت استکمالی و جوهری میداند و استدلال عقلی مُثُُل را با مشهودات غیبی و حضوری خود تلفیق کرده وشواهد قرآنی و روایی را در تکمیل و تقویت احکام مُثُل بیان مینماید که ما در فصل نهایی این رساله به تفصیل به شرح اینشواهد قرآنی و روایی میپردازیم

«معاد شناسی»، یکی از آثار ارزشمند علامه طهرانی بشمار می‌ رود. دوره کتاب های «معاد شناسی» نگارش سخنرانی های مجالسی است که توسط علامه طهرانی با عنوان معاد برگزار می شده است. معاد یکی از اصول عقاید پنج گانه شیعه است و در این زمینه سخنان زیادی گفته شده و کتب فراوانی نگارش یافته است. ایشان با استفاده از آیات قرآنی و اخبار معصومین علیه‌ السّلام و ادله عقلی و مطالب ذوقی کیفیت سیر و حرکت انسان در دنیا و نحوه تبدل و نشأت غرور به عالم حقائق و ارتحال او به سوی خدا را به نحو وافی وافر مطرح کرده‌ اند. مولف همچنین درباره عالم برزخ، نحوه خلقت فرشتگان، نفخ صور، حشر و نشر مردم در صحرای قیامت، حساب و کتاب، میزان، صراط، شفاعت، بهشت و دوزخ بحث مستوفایی به عمل و در خلال مباحث به داستان‌ های جذاب و شیرینی اشاره می‌ کند. این مباحث در حدود ده مجلد خواهد شد که قسمت معاد شناسی از دوره علوم و معارف اسلام را تشکیل می دهد. اهم عناوین و مباحث جلد هفتم عبارتند از: نامه عمل یا وصول آن از راست یا چپ، امام مبین و کتاب تکوین و نسخه نامۀ عمل، گواهی بر اعمال و گواهان و شرایط آنها، شرط شهادت، احاطه علمیه بر پنهانیهاست، شهادت أعضاء و جوارح در قیامت، شهادت زمان و مکان در قیامت، شهادت قرآن و اعمال در قیامت، معنای شهادت قرآن در قیامت.