مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حجة الوداع... خطب و إرشاد نوشته آیت‌الله جعفر سبحانی ، رساله‌ای مختصر درباره خطبه‌ها و جملات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در زمینه اصول اعتقادی، فقهی و حقایق تاریخی مشترک بین فریقین در حجة الوداع است. این کتاب به زبان عربی در زمان معاصر و در یک جلد تألیف شده است.

تشيع، مرامى جز اسلام راستين و به تعبير امام خمينى (رحمه الله) «اسلام ناب محمدى»، نيست كه خداى تعالى آن را بر پيامبرش، محمد مصطفى (صلى الله عليه وآله)، نازل كرده و به وسيله آن حضرت، قوانين و مقررات آن را تشريع فرموده و به دينى جز اسلام راضى نشده: «و رضيت لكم الاسلام ديناً» (مائده: 5) و دينى جز آن را نپذيرفته: «الدين عندالله الاسلام فمن يبتغ غير الاسلام ديناً فلن يقبل منه» (آل عمران: 3) چنان كه پيامبران پيشين نيز كيشى جز اسلام نداشتند و به مكتبى جز اسلام دعوت نمى كردند: «ما كان ابراهيم يهودياً و لانصرانياً لكن كان حنيفاً مسلماً» (آل عمران: 2). اين مقال بر آن است كه با نگاهى گذرا بر تاريخ تشيع، در قرن اول و دوم هجرى، به تولد و توسعه آن در بستر اسلام اشاره نمايد.

اهميت پرداختن به تاريخ اسلام و زدودن ابهام ها و روشن نمودن واقعيت ها بر كسى پوشيده نيست. اين پژوهش درباره موضوعى است كه در تاريخ اسلام، به «واقعه ردّه» شهرت يافته و از جمله مسائل مورد اختلاف ميان انديشمندان، به ويژه عالمان شيعه و سنى، مى باشد. اين پژوهش با بررسى دقيق منابع اسلام و به دور از هرگونه تعصب به اين نتيجه رسيده است كه مسلما گروهى از شورشيان عليه خلافت ابوبكر در مدينه از دين برگشته و مرتد شده بودند، اما گروه زيادى داراى انگيزه هاى سياسى و اقتصادى بودند و اسلام و احكام آن را قبول داشتند، به خصوص آن كه عده اى با انديشه شيعى در پى يافتن جانشين واقعى رسول خدا (ص) بودند. ولى متأسفانه ابوبكر بين اين گروه ها هيچ فرقى نگذاشت و همه را به بهانه ارتداد سركوب نمود. اواين كار را جز براى تثبيت حكومت خود و سوق دادن اذهان مسلمانان از بحرانى كه با آن مواجه بودند كه همان بحران جانشينى بود، نكرد.

مهمترین ویژگی دولت،اعمال قدرت سیاسی در عرصه‌ی فراگیر زندگی سیاسی است همراه با حق اعمال فشار یا احتمال کاربرد زور. واضح است که این اعمال زور نیاز به توجیه دارد.بحث اصلی این‌ است که ریشه‌ی این اعمال قدرت در کجاست؟لذامشروعیت‌ دولت،کلیداصلی درک این معناست؛چون دولت مشروعیت دارد شهروندان ملزم به تبعیت از آن هستند و...حال در این مقاله سعی بر این است که با تکیه بر سیره‌ی نظری و عملی امیر المؤمنین علی(ع) مبنای مشروعیت قدرت سیاسی مورد بررسی قرار گیرد و تبیین گردد که‌ آن حضرت چه برداشتی از مشروعیت حکومت و جایگاه مردم در آن‌ دارند و...

در اين بخش از شرح خطبه‌هاى اميرالمؤمنين (عليه السلام)، فراز ديگرى از خطبه 233 را، كه اختصاص به عبارت «و عالمهم منافق» دارد، همراه با شرح و تفصيل آن از زبان استاد فرزانه حضرت آية‌الله مصباح يزدى ذیل این مباحث مطرح می شود: انگيزه منافقان از اظهار ايمان، خطر وجود منافقان عالِم، استفاده حاكمان جور از عالمان منافق، وظيفه مسلمانان در برابر القاى شبهات از سوى منافقان.

کتاب «شیعه (مذاکرات و مکاتبات پرفسور هانری کربن با علامه سید محمدحسین طباطبایی)» تالیف محمد حسین علامه طباطبایی، نمودار یکی از مهم ترین رویدادهای فرهنگی جهان اسلام در قرن حاضر، یعنی گفتگوی دو فیلسوف، یکی از جهان غرب و دیگری از جهان اسلام است. طرف غربی این گفتگو، فیلسوف و اسلام شناس غربی، مرحوم پرفسور هانری کُربَن است. وی پس از آن که شاگرد فیلسوفان و استادان بزرگ و ناموری چون ادموند هوسرل، ارنست کاسیرر، امیل بریه، اتین ژیلسون، هلموت ریتر و لویی ماسینیون و دیگران و نخستین مترجم آثار مارتین هایدگر به زبان فرانسه بود (ژان پل سارتر، آشنایی خود را با هایدگر، مدیون این ترجمه ها میدانست) به اسلام شناسی روی آورد و گمشده خویش را در حکمت معنوی اسلام، خاصه در آثار شیخ اشراق سهروردی یافت و مدت پنج سال مقارن با جنگ جهانی دوم را در کتابخانه های شهر استانبول سپری کرد و در آنجا گنجینه های ارجمندی را فراچنگ آورد و چون عاشقی دل سوخته، شب و روز به مطالعه آنها پرداخت. او معتقد بود که حکمت معنوی اسلام، با تشیع ارتباط و پیوند نزدیک دارد و امامان شیعه، ادامه دهنده اسلام حقیقی اند و با اعتقاد به امام دوازدهم، شخصیت امام در فرهنگ تشیع و زندگی روزمره شیعیان، بروز و ظهور دارد و اصل ولایت و امامت، چونان رشته ای نامرئی، به تاریخ تشیع وحدت می بخشد. وی توجه یافته بود که حکمت در سرزمین ایران، امری تاریخی و متعلق به گذشته نیست، بلکه از دیرباز، حیاتی مستمر داشته، در زندگی حکمای معاصر ایران، چون مرحوم استاد علّامه طباطبایی و دیگر بزرگان تبلور و تجسم دارد. خلاصه آن که مرحوم کربن، گمشده دیرین خود را در حکمت معنوی ایران باز یافته بود. شاید گزاف نباشد اگر بگوییم که به نظر کربن، در جهان معاصر و عصر سیطره مدرنیسم اگر بتوان حکمت الهی را در جایی از کره زمین جستجو کرد، آنجا فقط ایران، مهد تشیع است، و علاقه مفرط او به ایران و جهان تشیع نیز از همین امر ناشی می شد. طرف دیگر این گفتگو، فیلسوف عظیم الشأن و مفسر کبیر قرآن، مرحوم علامه سید محمّد حسین طباطبایی است که به مقتضای حکمت الهی و مؤدای کریمه قرآنی، استماع اقوال و اتباع قول احسن را بر خود فریضه می دانست و گفتگو با پروفسور کربن را چونان روزنه ای نورانی به جهان غرب و خاصه جهان معاصر می یافت. این گفتگو که در محضر بعضی از فضلا، دانشمندان و اساتید حوزه و دانشگاه برگزار می شده، نمونه بارزی از هم زبانی، بلکه همدلی و تفاهم حقیقی بین فرهنگ ها است. تشکیل جلسات بحث در محضر علامه طباطبایی باعث شد که معضلات و مشکلات پروفسور کربن درباره اسلام و تشیع، مرتفع و وی به حقیقت دین اسلام و مذهب تشیع آشنا گردد، و از طرف دیگر، باعث نگارش این کتاب وزین و گران سنگ از جانب علامه طباطبایی گردید و سبب شد که دیگران نیز از این بحر زخّار بهره مند شوند. کتاب حاضر که مشتمل بر مجموعه مذاکرات و مکاتبات پروفسور هانری کُربَن با علامه سید محمّد حسین طباطبایی در سال 1338 می باشد، برای نخسین بار در سال 1339 تحت عنوان مکتب تشیع به صورت مستقل چاپ و منتشر گردید و برای بار دوم در سال 1355 با عنوان شیعه پس از تجدید نظر کلی، با مزایا و ویژگی هایی که چاپ اوّل فاقد آنها بود، از جمله افزودن پاره ای توضیحات و مدارک، توسط مرکز بررسی های اسلام انتشار یافت. دنباله مذاکرات این دو متفکر سترگ که در سال 1340 انجام یافته، نخستین بار در سال 1370 تحت عنوان رسالت تشیع در دنیای امروز با توضیحات تکمیلی، از طرف دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.

جدا انگارى دين از عرصه سياست و حكومت (سكولاريزم) در سده هاى اخير در مغرب زمين يك انگاره عقلانى تلقى مى شود. مقبوليت و جريان اين جداانگارى را بايد در علل دينى، معرفتى و تاريخى جستوجو كرد. امروزه برخى از معاصران مى كوشند با دلايل و تقريرات گوناگون، آيين مقدس اسلام را نيز مانند مسيحيت، يك آيين عبادى و فردى (پيتيسم) معرفى كنند كه از مسائل سياسى، اجتماعى و حكومتى به دور است و مصدر مشروعيت حكومت، حتى حكومت معصومان، را نيز مستند به مقبوليت مردم مى دانند. يكى از ادله اين مدعا كناره گيرى و يا كنار ماندن امامان شيعه: از عرصه حكومت و سياست است. در اين مكتوب، مستندات و ادله نظريه مزبور در خصوص سيره ائمه اطهار (امامان على، حسن، حسين، صادق و رضا) مورد تحليل و نقد قرار خواهد گرفت.

برخی از مفسران اهل سنت از جمله فخررازی، در برداشت های تفسیری خود کوشیده اند تا از آیه 54 سوره مائده برای اثبات خلافت خلیفه نخست استفاده نمایند. فخررازی در تفسیر این آیه چنین ادعا می کند که آیه شریفه مبارزه کنندگان با مرتدان پس از رحلت پیامبراکرم صلی الله علیه و آله را ستایش می کند و ابوبکر رهبر مبارزان و مصداق روشن ویژگی های مطرح شده در آیه شریفه است. بنابراین او محبوب خدا بوده و در نتیجه در ادعای خلافت خود صداقت دارد. در این مقاله تفسیر و برداشت فخررازی و دیگر عالمان اهل سنت در بوته نقد نهاده می شود و ناکارآمدی استدلال به این آیه شریفه بر مدعای آنان تبیین می گردد.