مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر که به «نقض تاسیس التقدیس» نیز معنون است، نقد ابن تیمیه و سلفیه بر کتاب «اساس التقدیس» فخر رازی است. کتاب اساس التقدیس فخر رازی ردیه اشاعره متاخر بر دیدگاه اهل حدیث و صفاتیه متقدم و کتاب توحید ابن خزیمه است. کتاب حاضر توسط دولت عربستان در 10 جلد منتشر گردیده است. ابن تیمیه در این کتاب، ضمن تصریح به کتاب اساس التقدیس رازی، از وی به عنوان "امام متاخران از «المتجهمة المتکلمین»"، یعنی پیشوای اخیر متکلمان جهمی و طرفداران جهمیه، یاد می کند. بنابر این، کتاب حاضر، تقابل دیدگاه سلفیه معاصر، با اشاعره معاصر است.

کتاب حاضر از قاسم بن ابراهیم رسی به تحقیق عبدالله امام حنفی درباره نقد دیدگاه های مشبهه و مجسمه است که خدا را شبیه به موجودات خاکی می دانند و برای خدا جسم قائل می شوند. این کتاب یک کتاب کلامی است که با استدلال های محکم دیدگاه های مشبهه و مجسمه را نقد و بررسی می کند.

البشارة و الإتحاف بما بين ابن تيمية و الألباني في العقيدة من الإختلاف یا «النقول الواضحة الجلية في عرض انكار الألباني في العقيدة علی ابن تیمية»، به قلم حسن بن علی سقاف، کتابی است در طرح ایرادات و نقدهای شیخ محمد ناصرالدین بن حاج نوح البانی (متوفی 1420ق) معروف به «البانی‎» بر افکار و دیدگاه‎های تقى‎الدین ابوالعباس احمد بن شهاب‎الدین معروف به «ابن تیمیه» (متوفی 728ق). کتاب مشتمل بر مقدمه نویسنده، 17 فصل، یک خاتمه و یک بخش الحاقی است. در هر فصل ابتدا دیدگاه ابن تیمیه مطرح شده و سپس با کلمه «قلت» پاسخ داده شده است. او در ادامه چنین توضیح می‎دهد: سبب تألیف این کتاب ملاقاتم با جوانی از شاگردان البانی بود که از من پرسید: چرا البانی با ابن تیمیه در بعضی مسائل عقیدتی مخالف است و بر او اشکال می‎کند؟ پاسخ دادم: این سؤال را باید پیش از آنکه از من بپرسی از استادت البانی بپرسی چراکه او از جمله تقبیح و مذمت‎کنندگان عقاید ابن تیمیه در مسائل متعدد است که اگر کسی آن‎ها را جمع کند بالغ بر دویست مسئله می‎شود. او گفت: ای‎کاش از آن‎ها اطلاع می‎یافتم. گفتم برای تو رساله‎ای در رابطه با برخی از این مسائل می‎نویسم. باشد که به یاری خداوند همه این مسائل را گردآورم و در کتابی بزرگ همه مسائلی که در آن‎ها اختلاف بین ابن تیمیه و ابن قیم و شوکانی و مقلدینشان و پیروانشان چون البانی و برخی از سلف ذکر کنم.

کتاب الحجة الدامغة لشبهات المجسمة الزائغة به قلم حسین سامی بدوی به رشته تحریر در آمده است. ابن تیمیه بنیانگذار فکرى وهابیت از رهبران سلفی گری محسوب می شود و از جمله معتقدان به تجسیم خداوند متعال است. او به سبب قول به تجسيم زنداني شد. بعد از ابن تیمیه، محمد بن عبدالوهاب، پایه گذار تفکر وهابیت، عقاید ابن تیمیه و از جمله عقیده تجسیم را دنبال کرد. مؤلف این اثر درصدد است تا با استدلالات انکار ناپذیر خود، شبهات وارده از عقائد انحرافی معتقدین به تجسیم خداوند متعال را نقد و رد نماید. این کتاب شامل مقدمه و یازده مبحث می باشد. برخی از مباحث آن عبارتند از: مجسمه و مشبهه، ظهور بدعتها و خیالات منحرف، شرح حدیث خلق الله آدم علی صورته، برای تأویل دو معنا می باشد، متشابه حقیقتی را نمی داند مگر خدا را، بزرگترین اسباب گمراهی و ضلالت فرق انحرافی از راه راست، اسماء الله الحسنی دلیلی است بر منزه بودن خداوند متعال از مشابهت به مخلوقاتش، خطا مجسمه در فهم قرآن بخاطر جهلشان به بیان قرآن است. .... مؤلف پس از بررسی شبهات و ادعاهای وارده از عقائد مجسمه برای دفاع از دین به رد عقائد مشبهه و مجسمه پرداخته است.

کتاب التجسیم و المجسمة و حقیقة عقیدة السلف فی الصفات الإلهیة توسط عبدالفتاح بن صالح قدیش الیافعی به رشته تحریر در آمده است. در امت اسلامی از قدیم و همچنین در حال حاضر عده ای قائل به تجسیم در حق خداوند متعال هستند و با این عقیده قدر و منزلت خداوند متعال را کوچک می شمارند. مؤلف اثر حاضر درصدد است تا به بیان حقیقت عقیده سلف صالح در صفات خداوند متعال، مخصوصا در مسئله تجسیم و لوازم آن بپردازد و آنچه را که تابع آن از مسائل در تجسیم می باشد را بیان دارد. و عقیده سلف در تنزیه خداوند متعال از جسمیت و لوازم آن را به اثبات برساند. این کتاب شامل مقدمه و تمهیدیه ای است که به تعریف معنای جسم از لحاظ لغوی و اصطلاحی و تحریر محل بحث پرداخته و پس از آن شش فصل ، یک خلاصه و ختام آورده است. در فصل اول به ذکر اقوال ائمه اهل سنت در منزه دانستن خدا از جسمیت و لوازم جسمیت پرداخته است. فصل دوم به عقیده تجسیم در ادله سلف از نظر نقلی و عقلی می پردزاد. فصل سوم اقوال بین عقیده تجسیم و تفویض و تأویل با نصوص وهمی و خیالی تجسیم را بررسی کرده است. فصل چهارم به ذکر چگونگی ورود عقیده تجسیم بر عقائد امت اسلامی می پردازد. فصل پنجم ذکر بعضی از مجسمه و بعضی از کسانی که در زمره معتقدین به تجسیم هستند می باشد. فصل ششم در حکم تجسیم و مجسمه است. مؤلف پس از بررسی مسئله تجسیم و مجسمه به این نتیجه رسیده که خداوند متعال منزه از چنین اوصاف واهی و خرافی می باشد و حقیقت عقیده سلف صالح در صدر اسلام اینچنین نبوده که آنان قائل به عقیده تجسیم نسبت به ساحت باری تعالی باشند و آنان ساحت مقدس ربوی را از چنین اوصافی منزه می دانستند هر چند سلفیون معاصر معتقد به تجسیم که خود را از اتباع سلف صالح صدر اسلام می دانند در رابطه با آنان این ادعا را می کنند.

«الحدود» يا «كتاب المعجم الموضوعي للمصطلحات الكلاميّة» توسط شيخ قطب الدين ابى جعفر محمد بن الحسن النيسابورى المقرى از علماء قرن ششم هجرى، املاء شده است. الحدود، در بيان تعريف و اصطلاحات علم كلام است كه جهت استفاده طالبان علم كلام و اصول عقائد نگاشته شده است، در اين زمينه كتابهاى زيادى نوشته شده است امّا اين كتاب از جامعيت و وسعت بيشترى نسبت به ساير كتب در اين زمينه برخوردار است كه داراى فوائد لغويّه و فلسفيّه و اصوليّه و همچنين فقهيّه مى‌ باشد. مؤلف كتاب بيان مى‌ دارد زمانيكه رغبت شاگردان خود را در علم اصول وافر ديدم و متوجه شدم همّت آنان صادق است، اراده كردم مختصرى بنويسم كه شامل حدود اشياء باشد و متضمن احوال معلومات بر وجه ايجاز و اختصار باشد تا بتوانند توسط آن در اين فن شروع به كار كنند، وعده اين كار را به آنها دادم تا اينكه يكى از بزرگان مرا أمر به اين كار نمود لذا أمرش را امتثال نمودم.

خدا از ديدگاه‌ قرآن‌ از معدود نوشتارهاي‌ بر جاي‌ مانده‌ از آيت‌الله‌ شهيد دكتر سيد محمد حسيني‌ بهشتي‌ است. عمر به‌ نسبت‌ كوتاه‌ و مشغلة‌ فراوان‌ ناشي‌ از برنامه‌ريزي‌ و سازماندهي‌ حركتهاي‌ اجتماعي‌ و مشاركت‌ فعال‌ در به‌ ثمر رسيدن‌ انقلاب‌ اسلامي‌ و پي‌ريزي‌ اركان‌ نظام‌ جمهوري‌ اسلامي، مانع‌ از آن‌ شد كه‌ ايشان‌ فرصت‌ و فراغت‌ لازم‌ را جهت‌ تنظيم‌ يادداشتهاي‌ فراواني‌ كه‌ حاصل‌ سالها پژوهش‌ و مطالعه‌ جدی در معارف‌ ديني‌ بود بيابند و به‌ همين‌ دليل، بيشتر آثار آن‌ انديشمند ژرف‌نگر به‌ صورت‌ گفتار و يادداشتهاي‌ ابتدايي‌ باقي‌ مانده‌ است. كتاب‌ حاضر پايان‌نامة‌ دكتري‌ ايشان‌ است‌ كه‌ به‌ همين‌ صورت‌ در زمان‌ حيات‌ ايشان‌ نيز منتشر شد. شهيد بهشتي‌ در سال‌ تحصيلي‌1329-30 مؤ‌فق‌ به‌ اخذ درجة‌ كارشناسي‌ در رشتة‌ فلسفة‌ اسلامي‌ (معقول) از دانشكدة‌ الهيات‌ و معارف‌ اسلامي‌ دانشگاه‌ تهران‌- دانشكدة‌ معقول‌ و منقول‌ وقت‌- شد. رسالة‌ ايشان‌ در اين‌ مقطع، با عنوان‌ “تحقيق‌ دربارة‌ بساطت‌ يا تركب‌ جسم”، به‌ راهنمايي‌ مرحوم‌ استاد دكتر محمود شهابي‌ تدوين‌ شد و هيئت‌ مميزه‌ آن، علاوه‌ بر مرحوم‌ شهابي، مرحوم‌ راشد و مرحوم‌ الهي‌ قمشه‌اي‌ بودند. ايشان‌ در سال‌1335 داوطلب‌ ورود به‌ دوره‌ دكتري‌ در همان‌ رشته‌ شد. گذراندن‌ دروس‌ اين‌ دوره‌ در سال‌1338 به‌ پايان‌ رسيد. انجام‌ رساله‌ دكتري‌ با بحرانهاي‌ سياسي‌ و اجتماعي‌ آن‌ سالها و شركت‌ فعال‌ وي‌ در نهضت‌ مردم‌ مسلمان‌ ايران‌ در آن‌ مقطع‌ تاريخي‌ مقارن‌ مي‌شود و ايشان‌ عملاً‌ از به‌ پايان‌ رساندن‌ آن‌ باز مي‌ماند. در سال‌1343 ، همزمان‌ با دستگيري‌ گروهي‌ از مبارزان‌ همرزم، و نيز توصية‌ مراجع‌ تقليد و دوستان‌ و همفكران، بنابر آن‌ مي‌شود كه‌ براي‌ تصدي‌ مديريت‌ مركز اسلامي‌ هامبورگ‌ عازم‌ آلمان‌ شود، كه‌ حضور پرثمر ايشان‌ تا سال‌1349 ادامه‌ مي‌يابد. پس‌ از بازگشت‌ به‌ ايران‌ در سال‌1349 بار ديگر به‌ پيگيري‌ رسالة‌ دكتري‌ مي‌پردازد. ايشان‌ از اين‌ رساله، با عنوان‌ “مسائل‌ مابعدالطبيعه‌ در قرآن”، به‌ راهنمايي‌ مرحوم‌ دكتر شهابي، در جلسة‌ دفاعيه‌ مورخ‌11/1 /53، در حضور گروه‌ داوران، متشكل‌ از استاد شهيد آيت‌الله‌ مطهري، استاد شهيد دكتر مفتح، دكتر مصلح‌ و دكتر آريانپور، دفاع‌ مي‌كند و رساله‌ با درجة‌ بسيار خوب‌ پذيرفته‌ مي‌شود. از آنجا كه‌ رسالة‌ مذكور داراي‌ انسجام‌ و قوام‌ و ارزش‌ پژوهشي‌ بسيار بوده، با درخواست‌ دوستان‌ همفكر براي‌ انتشار آماده‌ مي‌شود. در اين‌ مرحله‌ است‌ كه‌ نام‌ آن‌ به‌ “خدا از ديدگاه‌ قرآن” تغيير مي‌يابد و ويرايش‌ ادبي‌ آن‌ توسط‌ حجة‌الاسلام‌ جواد اژه‌اي‌ و زير نظر مستقيم‌ دكتر بهشتي‌ انجام‌ مي‌شود و سرانجام‌ توسط‌ انتشارات‌ بعثت‌ منتشر مي‌گردد. چاپهاي‌ دوم‌ به‌ بعد نيز توسط‌ دفتر نشر فرهنگ‌ اسلامي‌ صورت‌ گرفت‌ كه‌ با ويرايش‌ جديد و افزودن‌ فهرست‌ اعلام‌ در پايان‌ آن‌ توسط‌ بنياد نشر آثار و انديشه‌هاي‌ شهيد آيت‌ الله‌ دكتر بهشتي‌ منتشر گرديده‌ است.

کتاب حاضر به بررسی بحث مهمی که بسیاری از مذاهب را درگیر خودش کرده است یعنی بحث صفات خبریه الهی می پردازد. صفات خبریه الهی مثل ید الله، عین الله، استوای الهی بر عرش، علویت ، رجل الهی و... می باشد که بعضی از فرق و مذاهب تفسیر وبعضی از هم به تاویل می برند و معنای دیگر از آن را استعمال می کنند.