مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«تهذیب المنطق و الکلام»، رساله‌ ای در منطق و کلام تألیف سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی، متکلم و منطقی و فقیه و ادیب سده هشتم به زبان عربی می‌ باشد. تهذیب المنطق و الکلام تقریباً یک دوره کامل و مختصر در منطق و کلام، و درسنامه‌ ای است که نثر آن حاکی از توان ادبی و چیره دستی تفتازانی در بیان آموزشی مطالب است. تفتازانی در آراستن مباحث این اثر و ساده و خلاصه نوشتن آن کوشیده است. وی در مقدمه تهذیب المنطق می گوید که این رساله را برای آموزش و آگاهی و راهنمایی جویندگان علم، بویژه پسر خود، نگاشته و آن را از حشو و زوائد و تکرار مهذب کرده است. تهذیب المنطق و کلام، شامل دو قسمت است: یکی منطق، مشهور به تهذیب المنطق و دیگری کلام، مشهور به تهذیب الکلام که از هر یک از آن دو به طور مستقل استفاده شده است.

"محاضرات في العقيدة ، ألقيت على مجموعة من طلبة الجامعات والمعاهد" کتابی است که از دو سخنرانی و تدریس جناب سید محمد باقر سیستانی توسط خود ایشان تالیف شده و در دو بخش می باشد: 1: بحثی راجع به ایمان و الحاد 2. بحثی راجع به توصیه های اخلاقی.

«اندیشه‌ هاى کلامى شیخ مفید» حاصل تحقیقى است که مارتین مکدرموت درباره یکى از محدثان و فقها و متکلمان بزرگ شیعه امامیه، یعنى ابو عبدالله محمد بن محمد بن نعمان الحارثى بغدادى (متوفى 413) ملقب به ابن المعلّم و مشهور به شیخ مفید به عمل آورده است. این اثر رساله دکتراى مؤلف بوده است که در سال 1978 ضمن سلسله کتاب‌ هاى دانش ایرانى در بیروت به چاپ رسیده است. مؤلف پس از یک مقدمه که در آن به معرفى شیخ مفید و آثار و مقام او در تاریخ علم کلام پرداخته، مطالعات تطبیقى خود را بر سه بخش تقسیم کرده است. در بخش اول آراء شیخ مفید تشریح و با آراء معتزله مقایسه شده است. در بخش دوم آراء شیخ با آراء و نظریات استادش ابن بابویه قمى و در بخش سوم با آراء شاگرد او، سید مرتضى، مقایسه شده است. بخش اول، که در واقع قسمت اعظم کتاب را تشکیل مى‌ دهد، مشتمل بر یازده فصل است. آراء شیخ مفید درباره مسائل مختلف علم کلام در ضمن فصول این بخش تشریح شده و در عین حال با آراء معتزله مقایسه شده است. مکدرموت، شیخ مفید را وارث دو مذهب کلامى مى‌ داند، یکى مذهب امامیه که توسط خاندان شیعه نوبختى پرورش یافته و دیگر مذهب کلامى معتزله. در بخش دوم، مؤلف سعى کرده است، آراء خود را با آراء استادش ابن بابویه قمى مقایسه کند. در این بخش همه آراء ابن بابویه خلاصه نشده است. مؤلف کوشیده است مواردى را که شیخ مفید و ابن بابویه با هم اختلاف داشته‌ اند، انتخاب و آن ها را تحلیل کند. حاصل مقایسه‌ اى که مؤلف در این بخش کرده، این است که «ابن بابویه محدثى است که بسیارى از آراء او با آراء معتزله موافق است. اما شیخ مفید متکلّمى است که در عین حال محدّث نیز هست و آراء او اگر چه اساسا شبیه به آراء ابن بابویه است، در جهت مذهب معتزله پیش مى‌ رود» سومین و آخرین بخش کتاب به مقایسه آراء شیخ مفید و شاگردش سید مرتضى اختصاص دارد. در این بخش که کوتاه‌ ترین بخش‌ هاى کتاب است، مؤلف آراء سید مرتضى را درباره مسائلى که در بخش اول به تفصیل شرح داده است، اجمالا بیان می کند.

عقل قوی ترین ابزار شناختی انسان است. ما بسیاری از پدیده های جهان هستی را به وسیله عقل می شناسیم. ولی از شناخت بسیاری پدیده ها نیز ناتوانیم. وقتی عقل امکان شناخت بسیاری از مخلوقات را نداشته باشد با آن که صفت محدودیت دارند، به طریق اولی از شناخت خالق نامحدود ناتوان است. روایات فراوان این ناتوانی عقل از شناخت خدا را تأیید می کنند. البته روایاتی اندک، مخالف ابتدائی این معنا است. هدف این نوشتار، جمع بین روایات شناخت و عدم شناخت عقلی از خدای سبحان می باشد. این نکات در مقاله بررسی می شود که عقل مخلوقی والا مرتبه است، و مانند مخلوقات دیگر به معرفت خدا سرشته شده است، لذا می توان خود عقل را مفطور به فطرت خدایی یعنی توحید دانست. پس روایاتی که در آن از معرفت عقل نام برده شده است، نشان دهنده کشف خود عقل نیست، بلکه اعطا و بخششی از جانب خدا به عقل است. در این مقاله، از توضیح و تبیین های دانشوران شیعی استناد شده است.

«القواعد الکلامیه»، کتابی است به زبان عربی که در شرح تعدادی از قواعد کلام اسلامی تالیف علی ربانی گلپایگانی، می‌ باشد. مولف در این کتاب به شرح و بررسی این قواعد پرداخته که عبارتند از: قاعده تحسین و تقبیح عقلی، عدل و حکمت، قاعده لطف و قاعده اصلح. این‌ ها قواعد کلامی هستند که بسیاری از مباحث کلامی عدلیه بر آن‌ ها مبتنی است.