جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گارنده این رساله با موضوع "جلوه های عرفان در شعر عصر انقلاب اسلامی، با نگاهی ویژه بر شعر عرفانی امام خمینی (ره)" کوشیده است تا پس از طرح مقدمات و تعاریف و گذری کوتاه بر پیشینه شعر عرفانی فارسی و ویژگیها، زمینه ها و اختصاصات آن، تجلیات عرفانی در شعر شاعران عصر انقلاب اسلامی را بررسی و معرفی کند. در این میان ضمن بررسی دواوین و دفاتر شعر شاعران عصر انقلاب اسلامی که عصر تحول عمیق فرهنگی ملت ایران و انتقال به فرهنگ غنی اسلامی است ، نمونه های موفقتر و بارزتر اشعار عرفانی این دوره بررسی و جلوه های عرفانی در آنها مطرح شده است و چنانکه از موضوع رساله پیداست ، نگاه ویژه آن بر شعر عرفانی قائد راحل امت ، امام خمینی(ره) است و بررسی درباره سرودهای آن بزرگ ، همراه با مقایسه ای بین شعر عرفانی ایشان و شعر عرفانی برخی از شاعران قدیم انجام شده است . در این رساله، ضمن بررسی اشعار عرفانی عصر انقلاب اسلامی، جا به جا دیدگاههای عرفا و اصول مبادی عرفان تعریف و ردیابی شده اند.

درمواجهه با فلسفه اسلامی نظریات گوناگونی وجود دارد بعضی منکر هویت مستقل برای فلسفه اسلامی شده اندوباتعریف فلسفه به سیر آزاد عقلانی قید اسلامی برای فلسفه را مستلزم تناقض می دانند. عنوان بحث درحد یک بحث اصطلاحی صرف نیست.بلکه از آن جهت اهمیت می یابد که بدانیم بافراگیری فلسفه به روح اسلام نزدیک شده ایم یا موجب انحراف ما ازفرهنگ اسلامی ناب شده است.رساله حاضر به اثبات امکان چنین فلسفه ای وآوردن نمونه های عینی برتحقق آن خواهد پرداخت .ومشخص می کند قید اسلامی مانع کار فلسفی که روش عقلانی دارد نخواهد شد وحرکت برمدار عقل وروش برهانی با اسلامی بودن آن منافات ندارد.زیرا هدف فیلسوف مسلمان کشف حقیقتی است که بادین اسلام که برمدار حقانیت است منافات ندارد.از سوی دیگر برخی منکر داشتن فیلسوف مسلمان شده وآن ها را متکلم می دانند. هرچند بین کلام وفلسفه قلمروهای مشترکی وجود دارد اما کارفیلسوف غیراز کار متکلم است .فیلسوف اصولی دارد که هیچ گاه ازآن دست بر نخواهد داشت.واشاره به اینکه هرچند شاکله این فلسفه ازیونان است وفلسفه یونانی اصولا یک فلسفه الهی بوده وبنا بر نظریه ای سقراط پیامبر الهی بوده ،با این وجود شهید مطهری مسائل برگرفته ازفلسفه یونان را هفتاد مساله می داندومسائل دیگرراکه ازدویست مسأله تجاوز می کنددستاورد حکیمان مسلمان شمرده درنتیجه حداقل دوسوم از مسائل فلسفه از ابتکارات مسلمین است . خلاصه اینکه اگرفلسفه موجود دردامانی غیر ازاسلام وفیلسوفان مسلمان پرورش می یافت دستاوردی غیراز فلسفه کنونی داشت همان طور که فلسفه ای که در دامان مسیحیت پرورش یافته مسیحی است .پس چاره ای غیر از اسلامی نامیدن فلسفه موجود نداریم .وبر این نکته تأکید می کنیم که اسلامی بودن فلسفه موجود به معنای خطا نکردن ویا مصون بودن از نقد وتقدس بی جا دادن به آن نیست همانگونه که علوم اسلامی دیگرمثل اصول ،فقه وتفسیر هم مصون ازخطانیست.

امام خمینی رحمه‏الله ، از عالمان بزرگ شیعه در دوره معاصر و از مفسّران عرفانی قرآن به شمار می‏رود. در این مقاله به بررسی روش تفسیری امام خمینی می‏پردازیم. به نظر می‏رسد، وی در تفسیر قرآن، دارای روش «عرفانی» بوده و بهترین شیوه را در فهم قرآن و تبیین معانی بلند آن، برداشت‏های عرفانی ـ اخلاقی می‏دانست. به نظر امام خمینی، دریافت لطایف عرفانی، هدف اساسی هر تفسیری می‏باید قرار بگیرد. وی با پایبندی بر روش عرفانی، سبب گسترش تفسیر عرفانی شیعه و توجه بیشتر عالمان شیعه بر تفسیر عرفانی شد.

سخن از معرفت در ساحت فلسفه به دو صورت کلی هستی شناسی و معرفت شناسی انجام می گیرد. این نوشتار که ادعا دارد به معرفت پژوهی در آثار حضرت امام (ره) پرداخته است در مقام تفکیک این دو ساحت نیست، بلکه بالاجمال به تبیین کلیاتی در عرصه معرفت و تاثیر آن بر فلسفه تربیتی امام می پردازد.مسائلی از قبیل چیستی معرفت و تعریف آن، اقسام معرفت، شرایط حصول معرفت نافع، سامان بخش چارچوب کلی این مقاله است. تقسیم های مختلفی که برای علم انجام می گیرد از حصولی و حضوری، نظری و عملی و نیز تقسیمی منطبق بر ساحت های وجودی انسان، ادامه بخش این نوشتار است. تبیین شرایط سودمندی علم که از آن جمله است ضرورت ملازمت علم با تواضع و تهذیب نفس، درونی شدن علوم و معارف و حسن فاعلی از دیگر مباحثی است که مورد اشارت قرار می گیرد و در نهایت فلسفه تربیتی ماخوذ از این مباحث معرفی می شود.

این رساله به بررسی و تجزیه و تحلیل سیر نگارش کتب چهل حدیث پرداخته که از چهار بخش تشکیل شده است: بخش اول. بررسی سیر اربعین نگاری، بخش دوم. فهرست نسخه های خطی کتب اربعین، بخش سوم. فهرست نسخه های چاپی کتب اربعین، بخش چهارم. اربعین امام خمینی (ره) و جایگاه آن در میان کتب اربعین. در بخش اول، پس از ارائ?بحث هایی پیرامون راز و رمز اعداد در میان ادیان مختلف، به بررسی عدد چهل و جایگاه و موقعیت آن در دین اسلام پرداخته و با استناد به آیات و روایات و تاریخ و فرهنگ اسلام، پرده از راز و رمزهای نهفته در این عدد کامل برگرفته است. نگارنده سپس، به تجزیه و تحلیل سندی روایت اربعین روی آورده و پس از اثبات صحت آن و بحث های فقه الحدیثی به بررسی سیر اربعین نگاری پرداخته و در پایان، به دسته بندی کتب اربعین اشاره نموده، و جهت بررسی های آماری، جدول هایی را به تصویر کشیده است. در بخش دوم، با استفاده از کتب مرجع و فهرست های کتب خطی و چاپی گوناگون، کتب خطی اربعین را از سال 181 ق، تا 1395ق، به همراه ارائ?مشخصات نسخه شناسی فهرست نموده است. روش گزارش کتب مذکور بر اساس سال نگارش است و در غیر این صورت، مبنا را سال فوت مؤلف یا کتابت و استنساخ قرارداده است. در پایان بخش دوم، کتب اربعینی که تاریخ نامعلوم و مؤلف نامعلوم دارند، در قسمت های جداگانه فهرست کرده است. در بخش سوم، کتب چاپی اربعین را از سال 303ق، تا سال 1417ق، بر اساس نگارش و یا درگذشت مؤلف منظم نموده و در پایان، کتب چاپی بدون تاریخ را در قسمت جداگانه ای آورده است. در این بخش، اکثر کتب از نزدیک توسط نگارنده مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعات مفیدی دربار?ساختار و محتوای هر کتاب به همراه کتاب شناسی آن ارائه کرده است. لازم به ذکر است که در پایان گزارش هر کتاب، جهت ارائه اطلاعات بیشتر دربار?نسخه های خطی آن کتاب، ارجاعاتی را نیز ذکر نموده است. در بخش چهارم نیز، کتاب اربعین امام خمینی (ره) را از جنبه های مختف ساختاری و محتوایی مورد بررسی قرارداده و جایگاه آن را در میان کتب اربعین تبیین کرده، وی در این بخش پس از معرفی کتاب امام (ره) و شیو?نگارش آن، به بحث کلی دربار?احادیثی که در این مجموعه گرد آمده پرداخته و اسناد آن را بررسی نموده، سپس دربار?ترجم?احادیث و سبک خاص امام در ترجمه را مورد بحث قرارداده، به این بیان که ایشان پس از ترجمه و شرح هر حدیث، لغات مشکل و مهم آن را نیز به صورت جداگانه و با استناد به فرهنگ های لغت توضیح داده، و به نکات بلاغت و نحو که در توضیح احادیث به کار رفته نیز اشاراتی دارد. وی یکی از بارزترین ویژگی های این کتاب را که حاکی از تبحر و ژرف نگری نویسنده می انگارد ایراد بحث های اصطلاحی و تعاریف علمی دربار?تعبیرات و اصطلاحات احادیث می داند. نگارنده در ادامه، یکی دیگر از ویژگی های اربعین امام را استناد روایات به آیات کریم?قرآن مجید بیان می کند. و این عمل را وظیفه محدّث می داند که آیات قرآن را محکِ روایات قرار دهد و در پرتو نور کلام الهی، به شرح و بیان روایات بپردازد. از ویژگی های دیگر اربعین امام از دید نگارنده؛ جامع بودن آن و شامل بودنش در ابواب و عناوین مختلف اخلاقی، تربیتی، عرفانی، حِکَمی و فلسفی است و اینکه امام (ره) پس از نقل اقوال حکما و عرفا در ذیل احادیث به نقد و ردّ دیدگاه های آنان در توضیح بعض از روایات پرداخته و با عبارت «فقیر گوید»، نظر خود را توضیح داده است.

این پایان نامه به بررسی و تجزیه و تحلیل سیر نگارش کتب «چهل حدیث»، عموماً، و کتاب اربعین امام خمینی(ره) خصوصاً و جایگاه آن در میان کتاب های اربعین، پرداخته است. علمای اسلام به دلیل عمل به توصیه های رسول اکرم، از زمان وی تاکنون در جهت حفظ دستاوردهای علمی و عملی پیامبرصلی الله علیه وآله از هیچ تلاشی فروگذار ننموده اند و پیوسته در این راه، زحمات طاقت فرسایی را تحمّل نموده اند تا دین حیاتبخش اسلام را در فراز و نشیب های اعصار مختلف، حفظ نمایند. در طول تاریخ اسلام، نگارش احادیث در شکل های گوناگون، از جمله تلاش های بی وقفه عالمان و حافظان دین، در جهت حفظ سنّت پیامبر اکرم از دستبرد مخالفان بوده است. بنا بر حدیث مشهوری که از پیامبرصلی الله علیه وآله نقل شده است: «من حفظ من أمّتی أربعین حدیثاً ممّا یحتاجون إلیه فی أمر دینهم، بعثه اللَّه - عزّوجل - یوم القیامة فقیهاً عالماً»، محدّثان و حدیث پژوهان به تألیفات ارزنده ای در این زمینه پرداخته اند و کتبی تحت عناوین: «اربعین حدیثاً»، «الأربعون» و «پژوهش چهل حدیث» به جامعه اسلامی تقدیم نموده اند. نگارنده نیز ضمن معرّفی برخی از این آثار در پژوهش خود، به بررسی در این زمینه پرداخته است. این پژوهش از چهار بخش تشکیل شده است : بخش اوّل، بررسی سیر اربعین نگاری، بخش دوم، فهرست نسخه های خطّی کتب اربعین، بخش سوم، فهرست نسخه های چاپی کتب اربعین، بخش چهارم، اربعین امام خمینی(ره) و جایگاه آن در میان کتب اربعین. در بخش اوّل، پس از ارائه بحث هایی درباره راز و رمز اعداد در میان ادیان مختلف، به بررسی عدد چهل و جایگاه و موقعیت آن در دین اسلام پرداخته و با استناد به آیات و روایات و تاریخ و فرهنگ اسلام، پرده از راز و رمزهای نهفته در این عدد کامل، برگرفته است. نگارنده، سپس به تجزیه و تحلیل سندی روایت اربعین روی آورده و پس از اثبات صحّت آن و بحث های فقه الحدیثی به بررسی سیر اربعین نگاری پرداخته و در پایان به دسته بندی کتب اربعین اشاره نموده و جهت بررسی های آماری، جدول هایی را به تصویر کشیده است. در بخش دوم، با استفاده از کتب مرجع و فهرست های کتب خطّی و چاپی گوناگون، کتب خطّی اربعین را از سال 181 تا 1395ق، به همراه ارائه مشخّصات نسخه شناسی، فهرست نموده است. روش گزارش کتب مذکور بر اساس سال نگارش است و در غیر این صورت، مبنا را سال فوت مؤلّف یا کتابت و استنساخ قرارداده است. در پایان بخش دوم، کتب اربعینی که تاریخ نامعلوم و مؤلّف دارند، در قسمت های جداگانه فهرست کرده است. در بخش سوم، کتب چاپی اربعین از سال 303 تا 1417ق، بر اساس نگارش و یا درگذشت مؤلّف را منظّم نموده و در پایان، کتب چاپی بدون تاریخ را در قسمت جداگانه ای آورده است. در این بخش، اکثر کتب از نزدیک توسط نگارنده مورد بررسی قرار گرفته و اطّلاعات مفیدی درباره ساختار و محتوای هر کتاب، به همراه کتابشناسی آن، ارائه شده است . شایان ذکر است که در پایان گزارش هر کتاب، جهت ارائه اطّلاعات بیشتر درباره نسخه های خطّی آن کتاب، ارجاعاتی را نیز ذکر نموده است. نگارنده در بخش چهارم، کتاب اربعین امام خمینی(ره) را از جنبه های مختلف ساختاری و محتوایی، مورد بررسی قرارداده و جایگاه آن را در میان کتب اربعین، تبیین کرده است. وی در این بخش، پس از معرّفی کتاب امام(ره) و شیوه نگارش آن، به بحث کلّی درباره احادیثی که در این مجموعه گِرد آمده، پرداخته و اسناد آن را بررسی نموده است. سپس درباره ترجمه احادیث و سبک خاص امام در ترجمه را مورد بحث قرارداده، به این بیان که ایشان پس از ترجمه و شرح هر حدیث، لغات مشکل و مهم آن را نیز به صورت جداگانه و با استناد به معجم های لغت، توضیح داده وبه نکات بلاغی و نحوی که در توضیح احادیث به کار رفته نیز اشاراتی دارد. نگارنده، یکی از بارزترین ویژگی های این کتاب را که حاکی از تبحّر و ژرف نگری نویسنده می انگارد، آوردن بحث های اصطلاحی و تعاریف علمی در باب تعبیرات و اصطلاحات احادیث می داند. وی در ادامه، یکی دیگر از ویژگی های اربعین امام را استناد روایات به آیات کریم قرآن مجید بیان می کند و این کار را وظیفه محدّث می داند که آیات قرآن را محکِ روایات قرار دهد و در پرتو نور کلام الهی، به شرح و بیان روایات بپردازد. از ویژگی های دیگر اربعین امام از دید نگارنده، جامع و شامل بودنش در ابواب و عناوین مختلف اخلاقی، تربیتی، عرفانی، حِکَمی و فلسفی است، و این که امام (ره)؛ پس از نقل اقوال حکما و عرفا در ذیل احادیث، به نقد و ردّ دیدگاه های آنان در توضیح بعضی روایات پرداخته و با عبارت: «فقیر گوید» نظر خود را توضیح داده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مهم ترین اصول و ارکان الگوی مدیریتی حضرت امام (ره) ذیل الگوی جامع اسلامی به عنوان یک مکتب جدید مدیریت سیاسی شامل: برنامه ریزی، تصمیم گیری، سازماندهی، هدایت و کنترل و نظارت، تبیین می شود.هرچند عناصر اصلی این الگو با دیگر الگوهای مدیریتی، مشابه است ولی هر یک از عناصر آن با عناصر الگوهای دیگر تفاوت ماهوی دارد و دارای نوآوری های بدیعی از جمله: جامع نگری و هدف گذاری در برنامه ریزی، به کارگیری الگوی الهی-عقلانی در تصمیم گیری، ولایی بودن نظام سازماندهی، رهبری فراکاریزمایی و ... است که از مهم ترین شاخصه های الگوی مدیریت سیاسی حضرت امام (ره) به شمار می روند.